Της Μαριάννας Καπατσολίδου,
Ακόμη και καθώς τα έθνη διαφοροποιούν την ενεργειακή τους ατζέντα, τα ορυκτά καύσιμα αναμένεται να καλύψουν την πλειοψηφία της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης για αρκετές δεκαετίες. Η επιτάχυνση της ανάπτυξης της τεχνολογίας δέσμευσης άνθρακα είναι απαραίτητη για τη μείωση των εκπομπών από αυτούς τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και από βιομηχανικές μονάδες, όπως οι μονάδες κατασκευής τσιμέντου και χάλυβα. Η δέσμευση άνθρακα είναι η διαδικασία κατά την οποία απορροφάται διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Αυτό πρακτικά μπορεί να γίνει είτε μέσω πρωτοποριακών τεχνολογιών ή μέσω οποιουδήποτε οργανισμού κάνει φωτοσύνθεση.
Ζωτικής σημασίας για τη δέσμευση του άνθρακα δεν είναι, όμως, μόνο τα τροπικά δάση, όπως ο Αμαζόνιος. Συχνά ξεχνάμε τα μικρότερα συστήματα, που αν μη τι άλλο παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στη διαδικασία αυτή, αν όχι κιόλας μεγαλύτερο. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα τέτοιου συστήματος αποτελεί το θαλάσσιο χόρτο, το γνωστό σε όλους μας φύκι. Τα υποθαλάσσια δάση του πλανήτη μας όχι μόνο συλλαμβάνουν και αποθηκεύουν άνθρακα στους ιστούς τους, αλλά μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι μεγάλη ποσότητά του συσσωρεύεται με τη μορφή σακχάρων κάτω από αυτά, σε συγκεντρώσεις περίπου 80 φορές μεγαλύτερες από ό,τι πιστεύανε οι ερευνητές μέχρι σήμερα. Αυτό υποδηλώνει πως με τέτοια, θα έλεγε κανείς άφθονα, αποθέματα σακχάρου, το φυτό συμβάλλει στη δέσμευση άνθρακα καθ’ όλη του τη ζωή!
Το θαλάσσιο χόρτο, συγκεκριμένα, ξεχωρίζει, καθώς είναι ιδιαίτερα αποδοτικό στη συλλογή άνθρακα, δουλεύοντας πάνω από 30 φορές πιο γρήγορα από ένα τροπικό δάσος στην ξηρά. Ερευνητές από πολλές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, είδαν ότι, παρόλο που τα θαλάσσια λιβάδια καλύπτουν λιγότερο από 0,2% των ωκεανών, απορροφούν έως και 83.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, όταν, εν αντιθέσει, ένα επίγειο δάσος μπορεί να απορροφήσει το πολύ 30.000 τόνους. Επίσης, μια σημαντική διαφορά με πολλά φυτά της ξηράς είναι πως τα θαλάσσια χόρτα αποθηκεύουν το μεγαλύτερο μέρος του άνθρακα που απορροφούν στις ρίζες τους, με αποτέλεσμα ο άνθρακας να παραμένει θαμμένος κάτω από τη γη ακόμη και μετά τον θάνατό τους.
Τα είδη αυτά θαλάσσιου χόρτου αντιμετωπίζουν παγκοσμίως την απειλή εξαφάνισης, λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Τα υποβρύχια λιβάδια καταστρέφονται συχνά από τους ανθρώπους, για να ανοίξουν δρόμο για νέες λιμενικές υποδομές, αναχώματα ή θαλάσσια τοιχώματα, παρόλο που αυτά τα φυτά προστατεύουν τις ακτές από τη διάβρωση που προκαλείται εξαιτίας των σφοδρών καταιγίδων. Μπορούν, επίσης, να ξεριζωθούν από βάρκες, που αγκυροβολούν πάνω τους ή σέρνουν τον εξοπλισμό αλιείας τους, αφήνοντας πίσω τους γυμνά ιζήματα. Ο αντίκτυπος της ζημίας στα λιβάδια, πέρα από το ότι επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα των ωκεανών στην απορρόφηση άνθρακα, επηρεάζει σφοδρά και τη θαλάσσια πανίδα. Αυτό συμβαίνει, διότι το θαλάσσιο χόρτο μπορεί να φιλοξενήσει έως και 40 φορές περισσότερη θαλάσσια ζωή από ό,τι οι βυθοί χωρίς αυτό. Αν δεν υπάρχει ένας βιότοπος όπου το εκάστοτε θαλάσσιο είδος μπορεί να τρέφεται, να κρύβεται ή να αναπαράγεται, τότε αυτό το είδος είναι καταδικασμένο να εξαφανιστεί.
Αντιλαμβανόμενα, λοιπόν, την αξία του θαλάσσιου χόρτου, κάποια κράτη έχουν ήδη ξεκινήσει κάποιες προσπάθειες επανακατοίκησης του θαλάσσιου χόρτου, ενώ άλλα βρίσκουν πρωτοπόρους τρόπους να το αξιοποιήσουν στη μάχη κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ένα παράδειγμα τέτοιου κράτους είναι το Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β.), στο οποίο συνολικά τοποθετήθηκαν 16.000 σάκοι θαλάσσιου χόρτου και 2.200 σάκοι δενδρυλλίων φυτεύτηκαν για την αναζωογόνηση της θαλάσσιας ζωής και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Δεν κατανόησε, όμως, μόνο το Η.Β. τη σημασία του θαλάσσιου χόρτου, πολύ ενδιαφέρων τρόπος χρήσης των φυκιών παρατηρείται και στη Σουηδία, συγκεκριμένα στην περιοχή Dagerhamn στο εργοστάσιο Cementa AB, του οποίου το τσιμέντο διακρίνεται λόγω της αντοχής στις διαβρωτικές επιπτώσεις του αλμυρού νερού των ωκεανών. Πριν από λίγα χρόνια, το εργοστάσιο αυτό πρωτοτύπησε με την εφαρμογή του προγράμματος Algoland, μια έμπνευση της περιβαλλοντολόγου Catherine Legrand, μέσω του οποίου προγράμματος δεσμεύεται το διοξείδιο του άνθρακα, που παράγεται στο εργοστάσιο με φυσικό τρόπο, πριν αυτό καν διοχετευθεί στην ατμόσφαιρα.
Το τσιμέντο πρόκειται για το πιο συχνό υλικό κατασκευής, όμως, για κάθε τόνο τσιμέντου που χρησιμοποιείται, παράγεται περισσότερος από μισός τόνος διοξειδίου του άνθρακα. Με απλά λόγια, η βιομηχανία τσιμέντου συμβάλλει στις παγκόσμιες ετήσιες εκπομπές κατά 5% με 6%. Το πρόβλημα έγκειται στη χημική σύσταση του τσιμέντου: το οξείδιο του ασβεστίου υπερθερμαίνεται, προκειμένου να απελευθερώσει τον άνθρακα. Για να επιτευχθούν αυτές οι θερμοκρασίες, τα εργοστάσια καίνε ό,τι έχουν στη διάθεσή τους, δηλαδή από σκουπίδια μέχρι και φτερά κοτόπουλων, που εκλύουν μεγάλες ποσότητες διοξείδιού του άνθρακα, όταν καίγονται. Σε ένα τυπικό εργοστάσιο τσιμέντου, η συνήθης πρακτική είναι τα αέρια, που παράγονται από την καύση του ασβεστόλιθου, να ψύχονται και να φιλτράρονται καλά, προτού να οδηγηθούν στις καμινάδες και από εκεί στην ατμόσφαιρα.
Στο εργοστάσιο Cementa AB, όμως, θα δει κανείς μεγάλες δεξαμενές, που περιέχουν η κάθε μια 3.000 λίτρα θαλασσινού νερού εμπλουτισμένο με φύκια. Έτσι, με φυσικό τρόπο δεσμεύεται το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται στο εργοστάσιο, πριν αυτό εκλυθεί στην ατμόσφαιρα. Τα φύκια φωτοσυνθέτουν υπό τον ήλιο, κάνοντας χρήση του διοξειδίου του άνθρακα, που παράγει το εργοστάσιο! Όπως και τα άλλα φυτά, τα φύκια χρησιμοποιούν το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό παρουσία του ήλιου για παραγωγή γλυκόζης και άλλων συστατικών, που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή τους. Με ένα μόνο πέρασμα των αερίων από το σύστημα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, απορροφάται περίπου το 40% του διοξειδίου του άνθρακα. Αφού περνούν τα αέρια μερικές φορές ακόμη από αυτή τη διαδικασία, πριν απελευθερωθούν από τις καμινάδες, έχουν πλέον χάσει σχεδόν όλο το διοξείδιο του άνθρακα που περιείχαν.
Αυτό που απασχολεί πλέον τους επιστήμονες είναι εάν θα μπορούσε να εφαρμοστεί το ίδιο και σε άλλα εργοστάσια, που δεν είναι κοντά στον Ατλαντικό, και, συνεπώς, η συμπεριφορά των φυκιών δεν είναι η ίδια. Όμως, η πρωτότυπη αυτή ιδέα της Σουηδίας σίγουρα πρέπει να αποτελέσει έμπνευση και για άλλα κράτη. Ίσως θα πρέπει, τελικά, να στραφούμε στην προστασία των υποβρύχιων λιβαδιών και να τους δίνουμε τη σημασία που αξίζουν, γιατί μόνο αν υπάρχουν αυτά, θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε και εμείς…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νέα μελέτη: Τα μεσογειακά φύκια σημαντικές δεξαμενές αποθήκευσης του άνθρακα, ertnews, διαθέσιμο εδώ
- Enormous underwater meadows planted in the UK to fight climate change, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Seagrass: The plant that removes carbon 30 times faster than a rainforest, Euronews, διαθέσιμο εδώ
