Της Σύλιας Δόσπρα,
Το γεωστρατηγικό πλαίσιο του πολέμου των τελευταίων μηνών στην Ουκρανία φαίνεται να έχει αλλάξει για τα καλά τις ισορροπίες στην Ευρώπη, με τα Δυτικά Βαλκάνια να παίζουν πλέον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και την εξέλιξη των γεγονότων. Τους τελευταίους μήνες, ενώ ο Putin συνεχίζει ακάθεκτος την προσπάθειά του να υλοποιήσει τις επεκτατικές του βλέψεις στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) φιλοδοξεί να ενισχύσει την παρουσία της στα Βαλκάνια, έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα ακόμα ευρύτερο και πιο ενιαίο πλέγμα συνεργασίας εντός του ευρωπαϊκού χώρου. Ξεκινώντας με την Ουκρανία, ως άμεσα απειλούμενη χώρα, και προχωρώντας με τη Μολδαβία και τη Σερβία, η Ευρωπαϊκή Ένωση εκκίνησε τις συζητήσεις για τις διαδικασίες άμεσης ένταξης τόσο της Αλβανίας όσο και της Βόρειας Μακεδονίας (Β.Μ.). Η τελευταία, ωστόσο, θα λέγαμε πως αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση, καθώς η ενδεχόμενη ένταξή της εγείρει μια σειρά αντιδράσεων συγχρόνως στο εσωτερικό, αλλά και στο εξωτερικό της και κυρίως από τη γειτονική της χώρα, Βουλγαρία, με την οποία οι σχέσεις της τα τελευταία χρόνια ήταν αρκετά τεταμένες.
Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος έχει αναδείξει την ανάγκη μιας στενότερης συνεργασίας μεταξύ Ε.Ε. και ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, η οποία ενδέχεται να κρίνει ταυτόχρονα το ευρωπαϊκό και ευρώ-ατλαντικό μέλλον. Με γνώμονα την ανάγκη αυτή, η Γαλλία πριν από μερικές εβδομάδες –ως προεδρεύουσα χώρα του Συμβουλίου της Ε.Ε.– είχε καταθέσει συμβιβαστική πρόταση, με σκοπό να επιλυθούν οι διαφωνίες μεταξύ Βόρειας Μακεδονίας και Βουλγαρίας, έτσι ώστε μετέπειτα να ξεκινήσουν οι διαπραγματευτικές διαδικασίες για την ένταξη της Β.Μ. στην κοινότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Βόρεια Μακεδονία αποτελεί υποψήφιο μέλος της ένωσης ήδη από το 2005. Ωστόσο, το βέτο που είχε ασκήσει η Βουλγαρία για την ένταξή της, καθώς και μια σειρά ζητημάτων που είχε (και έχει) να αντιμετωπίσει η χώρα, δεν την καθιστούσαν κατάλληλη προς ένταξη. Με την άκρως επιτυχημένη διπλωματική επέμβαση της Γαλλίας όμως, το βέτο πλέον αποτελεί παρελθόν, αφού την περασμένη εβδομάδα, σε ψηφοφορία που διενεργήθηκε στο βουλγαρικό Κοινοβούλιο, αποφασίστηκε η άρση του, δίνοντας, έτσι, το πράσινο φως στη Βόρεια Μακεδονία να διαπραγματευτεί για μια θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται. Μπορεί, ναι μεν η Βουλγαρία να ενέκρινε την άρση του βέτο, έθεσε όμως, συγχρόνως, ορισμένους όρους για τη διασφάλιση των συμφερόντων της, τους οποίους καλείται να αποδεχτεί ή να απορρίψει η Βόρεια Μακεδονία. Τα ζητήματα που ανέδειξε το βουλγαρικό Κοινοβούλιο αφορούν κατά κύριο λόγο τη διασφάλιση των δικαιωμάτων και της θέσης της βουλγαρικής μειονότητας στη Βόρεια Μακεδονία, κάτι το οποίο για να επιτευχθεί, είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθεί αναθεώρηση του Συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας, έτσι ώστε αυτό να συμπεριλάβει και να καταγράψει τη βουλγαρική μειονότητα εντός του κράτους. Επιπλέον, η Βουλγαρία ζητά την αποτελεσματική εφαρμογή της Συμφωνίας Φιλίας και Καλής γειτονίας, η οποία είχε υπογραφεί μεταξύ των δυο κρατών το 2017, και αφορά την ερμηνεία γεγονότων, τα οποία οι δυο χώρες ανάγουν διαφορετικά στην ιστορία τους. Ακόμη, το βουλγαρικό κράτος κάνει σαφές πως σε καμία περίπτωση δεν θα αναγνωρίσει την ύπαρξη «μακεδονικής» γλώσσας, αφού τη θεωρεί ως μία βουλγαρική διάλεκτο.
Οι απαιτήσεις της Βουλγαρίας δεν φάνηκε να ήταν ιδιαίτερα αρεστές στη Β.Μ., αφού η πρώτη αντίδραση ήταν σε μεγάλο βαθμό αρνητική. Ωστόσο, η Γαλλία, έχοντας πάλι τον ρόλο του διαμεσολαβητή, κατέθεσε και δεύτερη αναθεωρημένη πρόταση, στην οποία η Βόρεια Μακεδονία φαίνεται να δείχνει ενδιαφέρον. Στο μεταξύ, την περασμένη εβδομάδα ορισμένοι εκπρόσωποι κρατών-μελών της Ε.Ε. επισκέφτηκαν τα Σκόπια, λαμβάνοντας μια όχι και τόσο θερμή υποδοχή. Το αναμενόμενο για μια χώρα, που περιμένει σχεδόν 20 χρόνια την εκκίνηση των διαπραγματεύσεων για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα ήταν οι εξελίξεις αυτές να φέρουν ένα κύμα εθνικής εορτής και αισιοδοξίας εντός της χώρας. Στην περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας θα μπορούσαμε να πούμε πως έγινε ακριβώς το αντίθετο, αφού εδώ και μέρες το κλίμα που επικρατεί εντός της χώρας είναι σουρεαλιστικό, με τις διαμαρτυρίες και τα βίαια περιστατικά να πρωταγωνιστούν. Το γεγονός αυτό δεν μας εκπλήσσει, βέβαια, και ιδιαίτερα, αφού είναι σαφές πως η Βόρεια Μακεδονία προκειμένου να «ξεκλειδώσει» την ενταξιακή προοπτική της, καλείται να συμβιβαστεί με μια σειρά από όρους, οι οποίοι τη δεσμεύουν σε μεγάλο βαθμό, χωρίς, όμως, να της δίνουν την υπόσχεση πως η ένταξή της θα υλοποιηθεί.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην προσπάθειά της να ισχυροποιήσει την παρουσία της στον ανατολικό ευρωπαϊκό χώρο, έχει προχωρήσει με γοργούς ρυθμούς σε διαδικασίες ένταξης κρατών, που υπό άλλες συγκυρίες δεν θα πληρούσαν (τουλάχιστον ακόμα) τα κριτήρια, για να ενσωματωθούν στην ευρωπαϊκή κοινότητα και το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Στην περίπτωση της ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας από την άλλη, έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου, ανασύροντας από το εσωτερικό του μια σειρά πολιτικών και ιστορικών ζητημάτων, που αφορούν τις διμερείς σχέσεις της με τη Βουλγαρία. Λόγω της ενταξιακής προοπτικής, τα ζητήματα αυτά έχουν περάσει από το διμερές στο κοινωνικό επίπεδο, μπλοκάροντας, έτσι, και μάλιστα σε πρώιμο στάδιο, την όποια ευκαιρία της χώρας να διαπραγματευτεί για την ένταξή της, αφού πρέπει να συμβιβαστεί με επώδυνους για την ίδια όρους, χωρίς να της εξασφαλίζεται καμία βεβαιότητα ένταξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- North Macedonia is at a crossroads as it debates negotiations for EU membership, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Bulgaria approves lifting veto on North Macedonia joining EU, Le monde, διαθέσιμο εδώ
- Bulgarian PM urges North Macedonia to show ‘guts’ and accept French deal on EU membership, Politico, διαθέσιμο εδώ
