Του Παντελή Κοτζάμπαση,
Το πρωί της 6ης Μαρτίου 1933, καθώς είχε ξεσπάσει το στρατιωτικό κίνημα του Ν. Πλαστήρα, ο Βενιζέλος κατήλθε στο Φάληρο και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αφού τον ενημέρωσε για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν, του ανέφερε και τη λύση της κυβέρνησης αντιστρατήγων από τον Οθωναίο, ώστε να υποχωρήσει ο Πλαστήρας. Η λύση αυτή είχε προταθεί από τον Γενικό Επιθεωρητή Α΄ Επιθεωρήσεως Στρατού, Ε. Τσιμικάλη. Ενώ οι δύο άνδρες συζητούσαν, ο αρχηγός του Στρατιωτικού Οίκου του Προέδρου υποστράτηγος Ταρσούλης διέκοψε τη συζήτηση και τους ανακοίνωσε ότι ο Πλαστήρας δέχθηκε τη λύση της κυβέρνησης Αντιστρατήγων. Λίγα λεπτά αργότερα, ο Βενιζέλος έμαθε από τον υιό του, Σοφοκλή, ο οποίος βρισκόταν στο Υπουργείο Στρατιωτικών, ότι ο Οθωναίος αρνήθηκε την πρόταση περί στρατιωτικής κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν και οι υπόλοιποι αντιστράτηγοι. Τότε, ο Ζαΐμης έστειλε τον Ταρσούλη να μεταπείσει τον Οθωναίο και να συναντηθεί με τον Τσαλδάρη.
Ο Βενιζέλος, μετά τη συνάντησή του με τον Ζαΐμη, συνάντησε τον Δ. Μάξιμο. Τον ενημέρωσε ότι επιδιώκει να σχηματίσει κυβέρνηση αντιστρατήγων και αν πετύχαινε κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να αναβληθεί η παράδοση της εξουσίας στο Λαϊκό Κόμμα, μέχρι τη σύγκληση της Βουλής. Παρακάλεσε τον Μάξιμο να μεταφέρει τα λεγόμενά του στον Τσαλδάρη. Πράγματι, ο Μάξιμος ενημέρωσε τον αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος, ο οποίος αρνήθηκε κατηγορηματικώς το γεγονός ότι την επομένη των εκλογών, οι οποίες ανέδειξαν το Λαϊκό Κόμμα ως πλειοψηφικό κόμμα του λαού, θα δεχθεί στρατιωτική κυβέρνηση. Την άρνηση αυτή μετέφερε ο Μάξιμος στον Βενιζέλο.
Μετά την άρνηση του Τσαλδάρη, ο Βενιζέλος συγκάλεσε Υπουργικό Συμβούλιο στο σπίτι του. Πήραν μέρος όλα τα μέλη της Κυβέρνησης, εκτός των Μιχαλακόπουλου και Παπαναστασίου. Ο Πρωθυπουργός ενημέρωσε τα μέλη για τις συνομιλίες που είχε με τον Ζαΐμη και τον Τσαλδάρη. Τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου επιδοκίμασαν τις ενέργειες του Κρητικού πολιτικού και τον εξουσιοδότησαν εν λευκώ να συνεχίσει τις προσπάθειές του, για να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση και να αποφευχθεί η αιματοχυσία, θέτοντάς του, ταυτόχρονα, τις παραιτήσεις τους. Τις συζητήσεις του Υπουργικού Συμβουλίου διέκοψαν οι Μανέτας και Ταρσούλης που επισκέφτηκαν, κατόπιν εντολής του Προέδρου της Δημοκρατίας, τους Οθωναίο και Τσαλδάρη, ο οποίος δέχθηκε τη λύση της προσωρινής κυβέρνησης αντιστρατήγων, με την προϋπόθεση ότι, μετά το τέλος του κινήματος, θα του παρέδιδαν την εξουσία και ότι θα πραγματοποιηθεί συνάντηση Τσαλδάρη με Οθωναίο. Τέλος, ο Ταρσούλης ανέφερε στον Βενιζέλο ότι ο Τσαλδάρης ήθελε να συναντηθεί μαζί του στις 5:00 μ.μ. στο Προεδρικό Μέγαρο, κάτι που έγινε δεκτό. Μετά το πέρας του Συμβουλίου, τα περισσότερα μέλη του ανακοίνωσαν ότι δεν υφίσταται στην ουσία Κυβέρνηση, για να εκπληρωθεί η νόμιμη παράδοση της Αρχής στον διάδοχό της, ενώ ο Καφαντάρης πρόσθεσε ότι όλα τα υπουργικά μέλη κηρύχθηκαν υπέρ της τάξης και της κοινοβουλευτικής λύσης και ότι οφείλουν όλοι να συμβάλλουν στο να δοθεί η καλύτερη ομαλή λύση για την τωρινή κατάσταση.
Στις 5:00 μ.μ. ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δέχθηκε τους αρχηγούς των δύο πολιτικών συνδυασμών, Τσαλδάρη και Βενιζέλο, με κύριο σκοπό να βρεθεί μια λύση. Ο Τσαλδάρης τόνισε προς τον Βενιζέλο τη δυσφορία του λαού κατά της κυβέρνησης του Βενιζέλου, επειδή έχει καταστραφεί η έννομος τάξη, παραδίδοντας τη χώρα στην αναρχία. Ο Βενιζέλος απάντησε δηλώνοντας ότι αδυνατεί να αναλάβει ο ίδιος την καταστολή του πραξικοπήματος και την αποκατάσταση της τάξης, προτείνοντας, ταυτόχρονα, τρεις λύσεις.
Αρχικά, πρότεινε τον σχηματισμό Κυβέρνησης υπό τον Τσαλδάρη, ως αρχηγός της πλειοψηφίας, στην οποία τα δύο πολεμικά υπουργεία να δοθούν σε πρόσωπα της εμπιστοσύνης του Πλαστήρα, ώστε να θέσει τέλος στην επαναστατική του δράση, αλλά ο Τσαλδάρης αρνήθηκε κατηγορηματικώς αυτή τη λύση. Έπειτα, πρότεινε τον σχηματισμό Οικουμενικής Κυβέρνησης, με τη συνεργασία του συνδυασμού που πλειοψήφησε με τον Καφαντάρη. Ο Τσαλδάρης αρνήθηκε και αυτή την πρόταση και ισχυρίστηκε ότι η πλειοψηφία που προέκυψε από τις εκλογές της 5ης Μαρτίου είναι ικανή να δώσει ισχυρή Κυβέρνηση στη χώρα. Η τελευταία πρόταση του Βενιζέλου ήταν ο σχηματισμός υπηρεσιακής κυβέρνησης από τους πέντε στρατηγούς του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, των δύο ανώτατων αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού και τριών ανωτάτων δημοσίων υπαλλήλων. Η Κυβέρνηση αυτή θα παρέδιδε την αρχή στην πλειοψηφία των εκλογών, αμέσως όταν λαμβάνονταν τα οριστικά αποτελέσματα των εκλογών ή το αργότερο με τη σύγκληση της νέας Βουλής. Ο Τσαλδάρης απέκρουσε αυτή την πρόταση, επειδή πίστευε ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις που δεν εκχώρησαν στην Επανάσταση είναι αρκετές, για να την καταστείλουν.
Ο Βενιζέλος για να μεταπείσει τον Τσαλδάρη, κάλεσε τον διοικητή του Α΄ Σώματος Στρατού, Κ. Μανέτα, και τον ρώτησε αν μπορεί να καταστείλει το κίνημα χωρίς αιματοχυσία. Ο Μανέτας του απάντησε ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον να συμβεί, υποστηρίζοντας ότι για να καταστείλει το κίνημα χρειάζεται να διεξαχθεί μάχη και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τα αποτελέσματα μιας μάχης. Έτσι, ο Τσαλδάρης συμφώνησε για τον σχηματισμό της κυβέρνησης των αντιστρατήγων, ώστε να αποτραπεί κάθε ενέργεια που θα προκαλέσει αιματοχυσία.
Έπειτα, αφού οι δύο πολιτικοί άνδρες συμφώνησαν για τα πρόσωπα που θα έπαιρναν μέρος στην Κυβέρνηση, ο Τσαλδάρης αποχώρησε. Τότε, ο Βενιζέλος υπέδειξε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να προχωρήσει αμέσως στον σχηματισμό της κυβέρνησης αντιστρατήγων και αν ο Οθωναίος επέμενε στη μη αποδοχή της Προεδρίας της Κυβέρνησης, έπρεπε να κληθεί ο Τσιμικάλης. Ο Ζαΐμης δέχθηκε και αποχώρησε κι αυτός από το Προεδρικό Μέγαρο.
Ο Τσαλδάρης μόλις επέστρεψε στην οικία του, ενημερώθηκε από τον Μάξιμο ότι ο Οθωναίος ζητούσε συνάντηση μαζί του. Ο Τσαλδάρης δέχθηκε να συναντηθεί με τον Οθωναίο, ο οποίος παρουσιάστηκε ενώπιόν του και του είπε: «Εγώ δεν θα σχηματίσω κυβέρνηση, εάν δεν έχω τη γνώμη σας». Ο Τσαλδάρης του απάντησε, λέγοντας: «Πηγαίνετε να σχηματίσετε κυβέρνηση, για να ξεμπερδεύουμε» και ο Οθωναίος του ανταποκρίθηκε: «Όποτε μου ζητήσετε να παραδώσω την αρχή, θα την παραδώσω αμέσως». Έτσι, ο Οθωναίος, λαμβάνοντας τη συγκατάθεση του αρχηγού του Λαϊκού Κόμματος, έσπευσε να συνεννοηθεί με τους υπόλοιπους αντιστρατήγους και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όπου αποφασίστηκε ότι το στρατιωτικό κλιμάκιο της Κυβέρνησης θα έπρεπε να ορκιστεί αμέσως.
Η ορκωμοσία της κυβέρνησης Αντιστράτηγων πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 6ης Μαρτίου στο Προεδρικό Μέγαρο, με την παρουσία του Προέδρου της Κυβέρνησης που είχε παραιτηθεί, Βενιζέλου, ο οποίος, μάλιστα, υπέγραψε το διάταγμα διορισμού του νέου Πρωθυπουργού, που ήταν ο Α. Οθωναίος.
Όταν ολοκληρώθηκε η ορκωμοσία, οι αντιστράτηγοι αποχώρησαν από το Προεδρικό Μέγαρο και κατευθύνθηκαν προς το Υπουργείο Στρατιωτικών, για να παραλάβουν από τον Πλαστήρα. Εν τω μεταξύ, ο Βενιζέλος είχε παρακαλέσει τον Πλαστήρα να μην φέρει καμία αντίρρηση για αυτή τη λύση. Πράγματι, ο Πλαστήρας δεν έφερε αντίρρηση, παρέδωσε την εξουσία στον Οθωναίο και αποχώρησε από το Υπουργείο, συνοδευόμενος μόνο από τον υπασπιστή του Μ. Μινιουδάκη, χωρίς καμία στρατιωτική συνοδεία, παρόλο που του την πρότειναν οι αντιστράτηγοι, αφού πολλοί ακραίοι αντιβενιζελικοί κινούνταν εναντίον του.
Μετά την αναχώρηση του Πλαστήρα, η νέα Κυβέρνηση συγκάλεσε Υπουργικό Συμβούλιο, στο οποίο αποφασίστηκε η άρση όλων των μέτρων που είχε πάρει ο Πλαστήρας. Καταργήθηκε, δηλαδή, η λογοκρισία των εφημερίδων, ανακλήθηκαν οι έκτακτες φρουρές και επιτράπηκε η ελεύθερη μεταβίβαση των δημοσίων και ιδιωτικών τηλεγραφημάτων. Μετά το πέρας του Συμβουλίου, ο Οθωναίος έκανε δηλώσεις στον Τύπο, που, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι η Κυβέρνηση έχει αποκλειστικό σκοπό την επαναφορά της γαλήνης στη χώρα και την τήρηση της τάξης μέχρι την ημέρα, όπου ο αρχηγός του κόμματος που πλειοψήφησε στις εκλογές της 5ης Μαρτίου θα κληθεί να αναλάβει την Αρχή και ότι ο ίδιος απάλλαξε τη χώρα από μία δικτατορία.
Ύστερα από εντολή του Τσαλδάρη, ο Χατζηκυριάκος επισκέφτηκε τον Οθωναίο και του ζήτησε εκ μέρους του αρχηγού του Λαϊκού Κόμματος να συλληφθούν για το κίνημα ορισμένοι αξιωματικοί, όπως οι Σπαής και Διάμεσης, αλλά και άλλοι που πήραν μέρος στο κίνημα. Ο Οθωναίος απάντησε ότι προς το παρόν θα διεξαχθούν ανακρίσεις και αν υπάρχει κάποιος ένοχος, θα προφυλακιστεί. Δέχθηκε να τοποθετήσει σε έμπιστες θέσεις πρόσωπα που ήταν έμπιστα στον Τσαλδάρη. Τέλος, δήλωσε στον Χατζηκυριάκο ότι η Κυβέρνηση είναι έτοιμη να παραδώσει την εξουσία, όποτε θελήσει ο Τσαλδάρης. Έτσι, μετά από συνάντησή τους στο Προεδρικό Μέγαρο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έδωσε στον Τσαλδάρη εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, που πραγματοποιήθηκε στις 10 Μαρτίου 1933.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Εφημερίδες: Ακρόπολις, Βραδυνή, Έθνος, Ελληνικόν Μέλλον, Πατρίς
- Αναστασάκος, Σέφης (2009), Ο Πλαστήρας και η εποχή του τόμος Γ΄, Εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα
- Βούρος, Γεώργιος (2014), Παναγής Τσαλδάρης (1867-1936), Εκδόσεις Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα
- Δαφνής, Γρηγόριος (1997), Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα
- Μαζαράκης-Αινιάν Αλέξανδρος (1948), Απομνημονεύματα, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα
- Συλλογικό έργο (1978), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα
