Του Ιδομενέα Ασσαργιωτάκη,
Η πρόσφατη εισβολή της Ρωσίας στη γειτονική της Ουκρανία είχε ως απόρροια την αλλαγή της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) σχετικά με τη διεύρυνσή της. Η πολιτική βούληση της ηγεσίας της Ε.Ε. να στηρίξει την Ουκρανία στην αντίστασή της κατά της Ρωσίας σε συμβολικό, αλλά και σε πρακτικό επίπεδο, την οδήγησαν να παραχωρήσει το καθεστώς υποψήφιας χώρας προς ένταξη, στο βαλλόμενο από τον πόλεμο κράτος. Παρόμοιες συζητήσεις και διεργασίες έχουν ξεκινήσει και με τη Μολδαβία, πρώην σοβιετικό κράτος στα ανατολικά της Ευρώπης, που επίσης αισθάνεται την απειλή του ρωσικού αναθεωρητισμού. Οι εξελίξεις αυτές έφεραν ξανά στο προσκήνιο το θέμα της ενταξιακής πορείας των επί πολλών ετών υποψηφίων χωρών των δυτικών Βαλκανίων.
Η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία είναι μερικές από τις χώρες, που έχουν λάβει εδώ και πολλά χρόνια το καθεστώς κράτους-υποψηφίου για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, επίσημες συζητήσεις πραγματοποιούνται και με τα βαλκανικά κράτη της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και του Κοσόβου, κράτους μη αναγνωρισμένου όμως από πολλά μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πού οφείλεται, όμως, αυτή η πολυετής καθυστέρηση;
Για να κατανοήσουμε εις βάθος αυτό το πρόβλημα, της καθυστέρησης δηλαδή της ένταξης αυτών των χωρών, θα δούμε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Πρόκειται για την πορεία προς ένταξη της Σερβίας, του μεγαλύτερου κράτους στα δυτικά Βαλκάνια. Η διαδικασία ένταξής της ξεκίνησε ήδη από το 2009 (λαμβάνοντας επισήμως την αναγνώριση υποψηφίου κράτους το 2012), αλλά οι διαδικασίες φαίνεται να προχωρούν εξαιρετικά αργά και, ενώ μπορεί τα πρώτα χρόνια των ενταξιακών συνομιλιών η Σερβία να φαινόταν ως βασικό διάδοχο κράτος της άλλοτε ισχυρής Γιουγκοσλαβίας και να καλύπτει περισσότερα κριτήρια σε σχέση με τα υπόλοιπα γειτονικά της κράτη, η προοπτική ένταξής της στο άμεσο μέλλον είναι μάλλον αδύνατη.
Η πολυετής παραμονή στην εξουσία του Προέδρου της Σερβίας, Aleksandar Vučić, έχει οδηγήσει σε στασιμότητα τις διαδικασίες απαραίτητες, ώστε να γίνουν οι μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία του Τύπου, τη διαφθορά και την πολιτική διαπλοκή. Ο ίδιος μάλιστα ο Vučić, αν και υποστηρίζει την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν φαίνεται να έχει διάθεση να προβεί στις αλλαγές αυτές, που θα βελτίωναν τη θέση της Σερβίας, καθώς το σύστημα πολιτικής πατρωνίας που έχει εγκαθιδρυθεί γύρω από το πρόσωπό του εξυπηρετεί την παραμονή του στην εξουσία.
Τι άλλο στέκεται εμπόδιο στην ένταξη της Σερβίας στην Ε.Ε.;
Πέρα όμως από τα παραπάνω προβλήματα, που λίγο πολύ είναι κοινά σε όλες τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, στην περίπτωση της Σερβίας υπάρχει ένα ακόμη βασικό εμπόδιο. Η παραδοσιακή συμμαχική σχέση της με τη Ρωσία, της οποίας αποτελεί πια μοναδικό πάτημα στα Βαλκάνια, αποτελούσε ανέκαθεν αγκάθι στις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό που όμως μέχρι πρότινος δεν την εμπόδιζε να διατηρεί στρατηγική σχέση και με τους δύο αυτούς διεθνείς παράγοντες γίνεται πια ολοένα και πιο δύσκολο. Με τα γεγονότα στην Ουκρανία και το χάσμα που δημιουργήθηκε μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας, η Σερβία πιέζεται να επιλέξει μεταξύ των εταίρων της. Δεν είναι τυχαία η δήλωση άλλωστε του Charles Michel, Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ότι η Ε.Ε. θα στηρίξει τη Σερβία, μία χώρα πλήρως εξαρτώμενη ενεργειακά από τη Ρωσία, σε περίπτωση που την ακολουθήσει στην πολιτική των κυρώσεων και διακόψει την εισαγωγή από τη Ρωσία φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό μάλιστα, όπως ανέφερε, θα επιτάχυνε την ένταξή της στην Ένωση.
Η προσπάθεια αυτή να ενταχθεί η Σερβία στην ευρωπαϊκή πλευρά δεν φαίνεται, όμως, να επιτυγχάνεται. Δεν είναι μόνο το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα που δεν επιθυμεί τη ρήξη με τη Ρωσία. Η ίδια η κοινή γνώμη στη Σερβία, σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, δεν επιθυμεί την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (45% κατά και 35% υπέρ). Κάτι τέτοιο ήταν βέβαια αναμενόμενο, αν λάβει κανείς υπόψιν την κόπωση της πολυετούς αναμονής αλλά και τα κυρίαρχα αντί-δυτικά και κυρίως αντί-νατοϊκά αισθήματα. Η βοήθεια, που προσέφερε η Δύση στην ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, επίσης σημαντικό θέμα που εμποδίζει την ένταξη και οι ακόλουθοι βομβαρδισμοί της από τη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ λίγα μόνο χρόνια πριν, έθρεψαν τα αισθήματα αυτά των Σέρβων και τους έστρεψαν πιο κοντά σε μία διπλωματική συμμαχία με τη Ρωσία. Οπότε φαντάζει μάλλον δύσκολη, αν και όχι ακατόρθωτη, η μεταστροφή της Βαλκανικής αυτής χώρας στο αντί-ρωσικό μέτωπο και άρα η σύμπνοιά της με τον νατοϊκό σχεδιασμό.
Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο αν εξετάσουμε και τον ρόλο της Κίνας στη Σερβία αλλά και γενικότερα στα Βαλκάνια. Οι επενδύσεις της στις υποδομές, στη βιομηχανία και την ενέργεια στη χώρα έχουν τονώσει τη σερβική οικονομία αλλά έχουν αυξήσει την επιρροή της Κίνας πάνω της. Η επιρροή, αυτή αν και θεωρητικά δεν εμποδίζει τις ενταξιακές διαδικασίες, αποτελεί μια μορφή εναλλακτικής προοπτικής -έναντι της ευρωπαϊκής- και σίγουρα δεν ενισχύουν τη φιλοευρωπαϊκή πολιτική της χώρας.
Όπως φαίνεται, λοιπόν, η Σερβία δύσκολα θα ενταχθεί στην Ένωση των 27 ευρωπαϊκών κρατών στο προσεχές μέλλον. Η πολιτική βούληση για ταχύτατη προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση της Ουκρανίας και Μολδαβίας, παρά το γεγονός ότι ούτε αυτές οι χώρες καλύπτουν τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, κριτήρια, που έχουν τεθεί για την ένταξη μιας χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν φαίνεται να ισχύει και για τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων, πόσο μάλλον της φιλορωσικής Σερβίας. Παρά τα προβλήματα αυτά, η προοπτική της διεύρυνσης της Ε.Ε, με την ένταξη των χωρών της περιοχής αυτής είναι ακόμα όχι μόνο υπαρκτή, αλλά για πολλούς τόσο μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στις ίδιες τις Βαλκανικές χώρες, αναπόφευκτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How close are the Western Balkans to joining the European Union?, Euronews, Διαθέσιμο εδώ
- EUs Michel says will support Serbias speedier accession, Reuters, Διαθέσιμο εδώ
- Εu parliament calls for Serbia to change its stance on Russia, Euronews, Διαθέσιμο εδώ
- For the first time a majority of Serbs are against joining the EU, Euronews, Διαθέσιμο εδώ
