Της Ισιδώρας Ανδρέου,
Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, γνωρίζουμε για την ύπαρξη ενός πελώριου αγάλματος, που λαξεύτηκε το 447 με 438 π.Χ., από το χέρι του ξακουστού γλύπτη Φειδία. Ο Φειδίας ήτανε γιος του Χαρμίδη και ως γλύπτης, ζωγράφος και αρχιτέκτονας ήταν ένας από τους σημαντικότερους της Κλασικής εποχής και έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. Φιλοτέχνησε το άγαλμα της Αθηνάς, το οποίο είχε ύψος περίπου 12μ. με μοναδική μαεστρία. Είδωλό του υπήρξε ο Δαίδαλος, ενώ το άγαλμα κολοσσιαίων διαστάσεων τοποθετήθηκε στον Ναό της Αθηνάς Παρθένου, ήτοι τον Παρθενώνα, ανάμεσα στη δίτονη, πιόσχημη κιονοστοιχία του. Το άγαλμα, που αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα γλυπτά της Θεάς, κατασκευαζόταν παράλληλα με το ναό το 447 με 446 π.Χ., όπως προκύπτει από οικοδομικές επιγραφές που βρίσκονται στο Μουσείο της Ακροπόλεως. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του γλύπτη στην αρχαία εποχή. Καμία επιγραφή δεν αναφέρει τον Φειδία ως δημιουργό και γλύπτη, όμως, ο Περικλής αναφέρει πως ήταν «επίσκοπος πάντων». Ο Παρθενών έγινε ο πλατύτερος ναός στο είδος του, ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να βλέπουν το άγαλμα και από τις δύο πλευρές. Το άγαλμα δυστυχώς δεν σώζεται παρά μόνο αντίγραφά του, όπως η Αθηνά Βαρβακείου.
Το άγαλμα
Η Θεά στέκεται όρθια με στηρίζον σκέλος το δεξί και το αριστερό δείχνει να φέρεται πίσω και πλάγια. Όσον αφορά τα ενδύματά της, φοράει τον αττικό πέπλο ζωσμένο στη μέση με μακρύ απόπτυγμα και από πάνω αιγίδα διακοσμημένη με γοργόνειο. Τα ρούχα της ήταν από χρυσό, για την ακρίβεια ήταν εξ ολοκλήρου διακοσμημένα από πλάκες χρυσού και σύμφωνα με την ιστορία αποτελούσαν το θησαυροφυλάκιο των Αθηναίων, οι οποίες σε περίπτωση ανάγκης έβγαιναν. Στο δεξί της χέρι φημολογείται πως έφερε μία φτερωτή Νίκη, στατική, η οποία ακουμπούσε πάνω σε έναν κίονα, για να στηρίζεται καλύτερα το γλυπτό. Το αριστερό χέρι, στο οποίο κρατούσε ένα δόρυ, που ήταν διακοσμημένο με δράκο, ακουμπά πάνω στην παρυφή της ασπίδας, η Θεά δηλαδή απεικονίζεται σε μία στάση ετοιμοπόλεμη. Στον λαιμό η Αθηνά έφερε περιδέραια, ενώ στην κεφαλή το αττικό κράνος με τις παραγναφίδες ανασηκωμένες και πάνω τους σκαλισμένοι δύο γρύπες. Το εν λόγω κράνος άφηνε όλο το πρόσωπο ακάλυπτο, ενώ ήταν σκαλισμένο στο πάνω μέρος με το άγαλμα μίας σφίγγας και δύο φτερωτούς πήγασους.
Τα γυμνά μέρη του αγάλματος, ήτοι τα χέρια, το πρόσωπο και τα κάτω άκρα ήταν φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο, κάτι που καθιστά το άγαλμα πολύτιμο. Στα πόδια της φορούσε σανδάλια, τα οποία ήταν διακοσμημένα με ανάγλυφες παραστάσεις από την Κενταυρομαχία, στην οποία συμμετείχαν οι Λαπίθες και οι Κένταυροι. Όσον αφορά την ασπίδα, ήταν εξίσου περίτεχνα λαξευμένη με την εξωτερική της πλευρά να φέρει σκηνές από την Αμαζονομαχία και την εξωτερική όψη της εικόνες από τη Γιγαντομαχία, με όλες τις σκηνές να είναι ανάγλυφες και αδρά λαξευμένες. Πίσω από την ασπίδα φημολογείται πως εικονιζόταν κουλουριασμένο ένα πελώριο φίδι, ο Εριχθόνιος, ο οποίος ήτανε γιος της Θεάς Αθηνάς και του Θεού Ήφαιστου. Πρόκειται για ένα αξιοθαύμαστο άγαλμα που συγκεντρώνει σκηνές από πολλούς αρχαίους ελληνικούς μύθους. Ακόμα και η βάση του αγάλματος είναι διακοσμημένη με μία παράσταση στην οποία εικονίζεται η θαυματουργική γέννηση της Πανδώρας, της πρώτης γυναίκας, την οποία και έπλασαν οι Θεοί Ήφαιστος και Αθηνά που ήταν και γονείς του Εριχθονίου. Σύμφωνα με τη μυθολογία, οι Θεοί εμφύσησαν πνοή ζωής στην Πανδώρα την οποία είχανε δημιουργήσει από πηλό και οι τρεις Χάριτες της έδωσαν ως δώρο πολλές αρετές, αλλά και έναν πίθο με όλες τις συμφορές των ανθρώπων.
Σε αυτό το σημείο να πούμε πως όσον αφορά την ονοματοδοσία της πόλης, υπήρχε μία φιλονικία μεταξύ του Ποσειδώνα και της Θεάς Αθηνάς. Οι δύο Θεοί του Ολύμπου κονταροχτυπήθηκαν για το όνομα που θα έπαιρνε η πόλη της Αθήνας και συναγωνίστηκαν στο ποιος θα έδινε το καλύτερο δώρο στους πολίτες του. Ο Ποσειδώνας επέλεξε και χάρισε στους κατοίκους μία πηγή με νερό, η οποία, όμως, ήταν αλμυρή, όπως το νερό της θάλασσας και συνεπώς δεν ήταν χρήσιμη. Η Θεά Αθηνά έδωσε στους Αθηναίους ένα δένδρο ελιάς, το οποίο έγινε πόρος τροφής, λαδιού και ξυλείας, συνεπώς κέρδισε τη φιλονικία και έδωσε το όνομά της στην πόλη.
Το εν λόγω άγαλμα της χρυσελεφάντινης Αθηνάς αποτελεί ύμνο στην αρχαία σοφία εξού και το όνομα που δόθηκε στον ναό «Παρθενών», εις μνήμην της Αθηνάς Παρθένου. Η Θεά δεν είχε κανέναν ερωτικό δεσμό και συμβολίζει την αιώνια Παρθενία. Μόνο ο Θεός Ήφαιστος τόλμησε να την πολιορκήσει και κυνηγώντας την πρόλαβε να αφήσει το σπέρμα του πάνω στον μηρό της. Η Θεά αισθανόμενη τότε μεγάλη αηδία σκούπισε το πόδι της με ένα κομμάτι μαλλί και το πέταξε στη γη. Με αυτόν τον θαυματουργικό τρόπο και σε συνάρτηση με τη βοήθεια της Θεάς Γαίας γεννήθηκε ο Εριχθόνιος, ο μετέπειτα Βασιλιάς της Αττικής.
Οι αρχαίοι Έλληνες εξυμνούσαν τη σημασία του πνεύματος γι’ αυτό και επέλεξαν την απεικόνιση της Θεάς σε ένα άγαλμα κολοσσιαίων διαστάσεων, σε αντίθεση με τη σημερινή κοινωνία που όχι μόνο δεν φιλοτεχνούνται αγάλματα εις το όνομα της σοφίας και της παιδείας, αλλά δεν τιμάται σε καμία περίπτωση το πνεύμα των ανθρώπων. Οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει πλέον τη σημασία της σοφίας και της ψυχικής ανάτασης, με αποτέλεσμα να ασχολούνται περισσότερο με την ύλη, έχουνε γίνει δηλαδή υλιστές και δούλοι του σώματος, ορμώμενοι από το «σώμα» τους σε αμαρτίες και πράξεις ασεβείς προς τον Θεό, την κοινωνία και τον ίδιο τον άνθρωπο. Δεν δείχνουν καμία ιδιαίτερη σημασία στην παιδεία και τη μόρφωση, με αποτέλεσμα την κοινωνική παρακμή και διάρρηξη του κοινωνικού ιστού.
Συμβολικό γεγονός αποτελεί και η γέννηση της Αθηνάς από την κεφαλή του πατέρα της, Δία, αφού την ορίζει ωσάν ιδέα που γεννήθηκε με θαυματουργικό τρόπο βγαίνοντας από το κεφάλι του πατέρα των Θεών, εξού και «Α-θεο-νόα»= του Θεού η νόησις. Σε αντίθεση φυσικά με τη σημερινή κοινωνία, οι αρχαίοι Έλληνες σέβονταν τα θεία και εξυμνούσαν τους Θεούς τους χτίζοντας αγάλματα και κάνοντας διάφορες τελετές εις το όνομα των Ολύμπιων Θεών. Μέσα από το Κολοσσιαίο άγαλμα της Θεάς της σοφίας, αλλά και της στρατηγικής και του πολέμου, δείχνουν τον σεβασμό αλλά και το δέος τους προς το πνεύμα και τον Θεό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Θεάς Αθηνάς ήταν στολισμένο με έναν τόνο χρυσού, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
-
Χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου (περ. 440-438 π.Χ.), archaelogia.eie.gr, διαθέσιμο εδώ.
