Του Πέτρου Κολυάρδου,
Συχνά, η παγκόσμια ιατρική κοινότητα αμφιταλαντεύεται για τη χορήγηση οποιασδήποτε φαρμακευτικής αγωγής, καθώς εκτός από τα οφέλη που αναμφισβήτητα προσφέρει, είναι πιθανό να δημιουργεί και αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες, που μπορούν να αποτελέσουν τροχοπέδη στην εξέλιξη της κατάστασης του ασθενούς. Στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ερευνητές της Merck των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής πληροφορούνται πως οι Γερμανοί πιλότοι αεροσκαφών χρησιμοποιούν κορτιζόνη για να αποφύγουν νοσήματα μεγάλων υψομέτρων. Η είδηση αυτή πυροδότησε μία σειρά ερευνητικών προσεγγίσεων που οδήγησαν τελικά στο «θαυματουργό φάρμακο» της εποχής, την κορτιζόνη. Στην πραγματικότητα, η πεποίθηση αυτή αποδείχθηκε αβάσιμη, καθώς στη σημερινή εποχή μετά από εκτεταμένη έρευνα, η κορτιζόνη αποδεικνύεται ως ένα από τα πιο διφορούμενα φάρμακα της θεραπευτικής .
Ας δούμε, όμως, τι είναι η κορτιζόνη
Πριν κληθούμε να δώσουμε τον ορισμό της ουσίας αυτής, καθώς και την ταξινόμησή της σε μία ευρύτερη οικογένεια ορμονών, είναι σημαντικό να εντοπίσουμε τη διαφορά μεταξύ κορτιζόνης και κορτιζόλης. Συχνά, οι δύο αυτοί όροι συγχέονται, ωστόσο στην πραγματικότητα η κορτιζόνη είναι μία στεροειδής ορμόνη, ενώ η κορτιζόλη είναι η δραστική μορφή της κορτιζόνης στον άνθρωπο. Ουσιαστικά, η κορτιζόνη παράγεται από το ανθρώπινο σώμα με τη μορφή της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που εκκρίνεται από τον φλοιό των επινεφριδίων και επηρεάζει πληθώρα οργανικών συστημάτων. Ο μεταβολισμός υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, η φλεγμονή, το ενδοκρινικό σύστημα, η αντοχή στο stress, καθώς και το στομάχι είναι ορισμένα μόνο από τα σημεία της λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος στα οποία συμμετέχει ενεργά η κορτιζόλη.
Ανάλυση της δράσης της και της φυσιολογικής λειτουργίας της
Η ρύθμιση της ταχύτητας παραγωγής της κορτιζόλης από τον φλοιό των επινεφριδίων ρυθμίζεται από την υπόφυση. Σε φυσιολογικά επίπεδα μέσα στον οργανισμό, η κορτιζόλη βοηθά στη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης, της ανοσολογικής λειτουργίας και των αντιφλεγμονωδών διεργασιών του σώματος. Η κορτιζόλη βοηθά στη διαχείριση του άγχους, συμβάλλει στη διατήρηση της σταθερής αρτηριακής πίεσης, στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και τη μείωση φλεγμονών, ενώ μαζί με την ορμόνη ινσουλίνη διατηρούν σταθερά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Μερικές φορές συνθετικές ενώσεις που μοιάζουν με την κορτιζόλη, γνωστές ως κορτικοστεροειδή, χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία κοινών διαταραχών που σχετίζονται με την κορτιζόλη. Μεταξύ άλλων, τα κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται και για την αναστολή́ της ανοσολογικής απόκρισης του σώματος, έτσι ώστε ένα μεταμοσχευμένο όργανο να μην απορριφθεί.
Σε ποιες περιπτώσεις χορηγείται κορτιζόνη;
Η κορτιζόνη, λοιπόν, διαδραματίζοντας αντιφλεγμονώδη, αναλγητικό και ανοσοκατασταλτικό ρόλο, χρησιμοποιείται στη θεραπεία μιας πληθώρας νοσημάτων. Είναι γεγονός πως η ένταξη της κορτιζόνης στο πλαίσιο θεραπευτικής αγωγής του ασθενούς είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με πολλούς παράγοντες, με σημαντικότερο αυτών να είναι η διατροφή του ασθενούς. Ωστόσο, υπάρχουν νοσήματα τα οποία είναι αδύνατον να αντιμετωπιστούν χωρίς τη βοήθειά της. Ορισμένα από αυτά είναι τα παρακάτω:
- ρευματοειδής αρθρίτιδα
- νόσος Addison ( πρωτοπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια )
- σύνδρομο Cushing ( υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα λόγω υπερδιέγερσης του φλοιού των επινεφριδίων )
- φλεγμονώδεις καταστάσεις του δέρματος και των εντέρων
- αλλεργίες
- αυτοάνοσες ασθένειες
Αξίζει να δοθεί η δέουσα σημασία στην περίπτωση των αυτοάνοσων νοσημάτων. Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι ένα σύνολο από παθήσεις που αφορούν διαταραχές στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Στις περιπτώσεις των αυτοάνοσων νοσημάτων, το ανοσοποιητικό σύστημα λειτουργεί έντονα και επιτίθεται εναντίον συστατικών των κυττάρων του ίδιου του οργανισμού, ενώ θα έπρεπε να τα αναγνωρίζει σαν «φίλους» και να μην αντιδρά εναντίον τους. Το αποτέλεσμα της αυτοανοσίας είναι η καταστροφή των κυττάρων στα οποία επιτίθεται το ανοσοποιητικό σύστημα, η ανάπτυξη εκτεταμένης και χρόνιας φλεγμονής και προφανώς, η διαταραχή της λειτουργίας των προκειμένων κυττάρων, αλλά και του οργανισμού σαν σύνολο. Η αιτία που ωθεί το ανοσοποιητικό να στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού επιφέροντας την αυτοανοσία δεν είναι γνωστή, ενώ δεν υπάρχει ριζική (αιτιολογική) θεραπεία. Η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται στα αυτοάνοσα νοσήματα είναι κατά κύριο λόγο η κορτιζόνη και έχει στόχο την ανακούφιση από τα συμπτώματα και συνδυάζεται με τις κατάλληλες – για κάθε νόσημα – αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Παράλληλα, χρησιμοποιείται στη θεραπεία αρκετών παθήσεων, όπως:
- Το άσθμα
- Η κνίδωση
- Το ατοπικό έκζεμα
- Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
- Οι επώδυνοι μύες, τένοντες και αρθρώσεις που φλεγμαίνουν
- Ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ)
- Η γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα και η ρευματική πολυμυαλγία
- Η πολλαπλή σκλήρυνση
Χρησιμοποιείται και σε καρκινοπαθείς ως μέρος της βασικής θεραπείας, ως αντιεμετικά, ορεξιογόνα και αντιφλεγμονώδη.
Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες παρενέργειες που μπορούν να παρουσιαστούν;
Όταν η δοσολογία της κορτιζόνης είναι υψηλή και η θεραπεία διαρκεί επί μήνες ή χρόνια, υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθούν διάφορες σοβαρές παρενέργειες. Οι υπερβολικές ποσότητες κορτιζόνης μπορούν με τον καιρό να δημιουργήσουν αυξημένη όρεξη που συνήθως οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους, ακμή, λέπτυνση του δέρματος στο οποίο εμφανίζονται εύκολα μώλωπες, αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων, αλλαγές της διάθεσης και κατάθλιψη, διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση), οστεοπόρωση και συμπτώματα συνδρόμου στέρησης που προκαλούνται από την καταστολή των επινεφριδίων .
Η χρήση τους γενικά πρέπει να αποφεύγεται σε:
- Ασθενείς που πάσχουν από σοβαρές λοιμώξεις
- Ασθενείς με νοητικά ή συμπεριφορικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη και ο αλκοολισμός
- Ασθενείς με ορισμένες παθήσεις, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, η υπέρταση, ο διαβήτης ή οι διαταραχές του ήπατος
- Ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα που μπορεί να αλληλεπιδράσουν με τα κορτικοστεροειδή
Όπως, λοιπόν, είναι εύκολα αντιληπτό από όλα τα προαναφερόμενα, ο ρόλος της διατροφής κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής αγωγής με κορτιζόνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την επίδραση της ορμόνης αυτής στον μεταβολισμό του ανθρώπου. Η κορτιζόνη μπορεί να αποτελέσει λυτρωτικό παράγοντα λύσης παθολογικών καταστάσεων, αλλά ταυτόχρονα μπορεί και να δημιουργήσει ανεπιθύμητες παρενέργειες για τον οργανισμό του ασθενούς, δικαιολογώντας απόλυτα τον χαρακτηρισμό της ως ένα διφορούμενο φάρμακο της θεραπευτικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Cortisone shots, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Cortisone shots, my.clevelandclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Giving steroid injections a shot, health.harvard.edu. Διαθέσιμο εδώ
