Του Νίκου Σαρρή,
Οι θεοί του Ολύμπου, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν αθάνατοι. Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν την αθανασία των θεών τους κατά κύριο λόγο στη διατροφή τους, που αποτελούνταν από αμβροσία και νέκταρ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ετυμολογία της λέξης «αμβροσία», η οποία προκύπτει από τις λέξεις «βροτός», δηλαδή θνητός, και το στερητικό «α-». Άρα, η λέξη «αμβροσία» μπορεί να μεταφραστεί ως «αθανασία».
Διάφορες πηγές παρουσιάζουν την αμβροσία ως το φαγητό και το νέκταρ ως το ποτό των θεών, άλλες το αντίθετο, ενώ υπάρχουν και πηγές, στις οποίες η αμβροσία αποτελεί ταυτόχρονα το φαγητό και το ποτό, χωρίς το νέκταρ να αναφέρεται. Η δημοφιλέστερη εκδοχή στους μύθους είναι εκείνη, στην οποία η αμβροσία είναι το φαγητό και το νέκταρ το ποτό των θεών, η οποία, μάλιστα, υιοθετείται και από τον Όμηρο.
Στον Όλυμπο, η τροφή των θεών ερχόταν μέσω περιστεριών, όπως μαθαίνουμε από την Κίρκη στην Οδύσσεια, ενώ στην Ιλιάδα αναφέρεται πως σερβίρεται στους αθανάτους από τη θεά της νεότητας, Ήβη, και τον οινοχόο των θεών, Γανυμήδη. Στην Οδύσσεια, η νύμφη Καλυψώ προσφέρει αμβροσία και νέκταρ στον θεό Ερμή, όταν εκείνος επισκέπτεται το νησί της. Λέγεται πως όποιος κατανάλωνε αμβροσία και νέκταρ, αποκτούσε αντί για αίμα, ένα χρυσαφί υγρό να ρέει στο σώμα του, το οποίο στη μυθολογία ονομάζεται Ιχώρ. Το Ιχώρ ήταν τοξικό για τους θνητούς. Στη Θεογονία του Ησιόδου πληροφορούμαστε πως όσοι θεοί είναι ένοχοι επί ψευδορκία, δεν μπορούν να τραφούν ποτέ ξανά με νέκταρ και αμβροσία.
Η αμβροσία δεν διατηρούσε μόνο την αθανασία των θεών, αλλά προσέφερε και αιώνια ζωή σε όποιον θνητό άφηναν οι θεοί να τη γευτεί. Αυτό φαίνεται, εξάλλου, στον μύθο του Ηρακλή, όταν η Αθηνά του την προσφέρει, για να ζήσει μαζί με τους θεούς, μετά το τέλος της θνητής ζωής του ήρωα. Ακόμη, εάν ερχόταν σε επαφή με το σώμα κάποιου θνητού, τον απάλλασσε από την πείνα. Μάλιστα, στην Ιλιάδα, η Αθηνά αλείφει το στέρνο του Αχιλλέα με αμβροσία και νέκταρ, ώστε να μην πεινάσει στη μάχη.
Οι ιδιότητες αυτών των θεϊκών αγαθών δεν σταματούν εδώ. Στην Ιλιάδα χρησιμοποιούνται και ως τρόπος ταρίχευσης των σωρών νεκρών πολεμιστών, ώστε να μην αποσυντεθούν. Μάλιστα, ο Απόλλωνας αλείφει το πτώμα του Σαρπηδόνα με αμβροσία, ώστε να διατηρηθεί μέχρι να φτάσει στην πατρίδα του τη Λυκία για να ταφεί. Η Θέτιδα καλύπτει με αμβροσία και νέκταρ τον νεκρό Πάτροκλο και η Αφροδίτη αλείφει με αμβροσιακό έλαιο το πτώμα του Έκτορα.
Το νέκταρ και η αμβροσία, λόγω της υπέροχης μυρωδιάς τους, χρησιμοποιούνταν και ως άρωμα από τους θεούς. Στους Ομηρικούς ύμνους της Αφροδίτης και της Δήμητρας, αναφέρεται αυτή η χρήση τους από τις δύο θεές. Για την ευωδία της αμβροσίας γίνεται, επίσης, λόγος στην Αινειάδα. Όταν ο Αινείας συναντάει τη μητέρα του στην αιθέρια μορφή της, αναφέρεται πως τα μαλλιά της ήταν ευωδιαστά λόγω της αμβροσίας με την οποία τα είχε αλείψει.
Εξαιτίας όλων αυτών των μαγικών ιδιοτήτων τους, είναι φυσικό οι θεοί να μην επιτρέπουν στους θνητούς να έχουν πρόσβαση στην αμβροσία και το νέκταρ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του ήρωα Τυδέα, όπου η Αθηνά αρνήθηκε να του δώσει αμβροσία και, κατ’ επέκταση, να τον κάνει αθάνατο, όταν έμαθε το γεγονός πως έτρωγε ανθρώπινους εγκεφάλους. Ο βασιλιάς της Φρυγίας, Τάνταλος, προσπάθησε να κλέψει την αμβροσία και το νέκταρ από τους θεούς και να τη δωρίσει στον λαό του, προκειμένου να μαθευτούν τα μυστικά των θεών. Η ύβρις του, όμως, συνεχίστηκε, όταν προσέφερε στους θεούς ως φαγητό τον νεκρό του γιο. Όταν οι θεοί το συνειδητοποίησαν, τον τιμώρησαν, αφού πρώτα ανέστησαν τον γιο του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Hansen, William (2004), Handbook of Classical Mythology, California: ABC-CLIO
- Grimal, Pierre (1990), A Concise Dictionary of Classical Mythology, New Jersey: Blackwell
- Ησίοδος (2006), Θεογονία: Η γένεσις των θεών και του κόσμου, Θεσσαλονίκη: Εκδοτική Θεσσαλονίκης
- Όμηρος (2015), Ομήρου Ιλιάδα, Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη
