Της Αιμιλίας Δρακάκη,
Ο όρος «Κυβέρνηση του Βισύ» ή «Γαλλία του Βισύ» αναφέρεται στην κυβέρνηση που σχηματίστηκε από τον Γάλλο, υψηλού κύρους στρατάρχη του Α` Παγκοσμίου Πολέμου, Philippe Pétain στο ελεύθερο τμήμα της Γαλλίας, έπειτα από την εισβολή της Γερμανίας και τη συνθηκολόγηση κατά τις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και παρέμεινε στην εξουσία για τέσσερα χρόνια. Το καθεστώς Pétain μετέφερε την έδρα της κυβέρνησης στην πόλη Βισύ, από όπου έλαβε και το όνομά της. Η Συνθήκη Ανακωχής ανάμεσα σε Γαλλία και Γερμανία όρισε τον διαχωρισμό του γαλλικού εδάφους σε δύο μέρη, το βόρειο τμήμα βρισκόταν πλέον υπό γερμανική κατοχή, ενώ στο νότιο οι Γάλλοι ήταν ελεύθεροι να διατηρήσουν απόλυτη κυριαρχία. Στην πραγματικότητα, όμως, η Κυβέρνηση του Βισύ καθιέρωσε στο νότιο τμήμα της Γαλλίας ένα απολυταρχικό καθεστώς, με φανερά φιλογερμανικά αισθήματα, αλλά και φασιστικές τακτικές.
Έπειτα από τη συντριπτική ήττα της αντίστασης των Συμμάχων σε γαλλικό έδαφος στις αρχές του Ιουνίου του 1940, τα γερμανικά στρατεύματα συνέχισαν ανεμπόδιστα την προέλασή τους στο εσωτερικό της Γαλλίας μέχρι την είσοδό τους στο Παρίσι δύο εβδομάδες αργότερα. Από την άλλη, τα συμμαχικά στρατεύματα, βλέποντας την ισχύ και τη δυναμική των Γερμανών, οι οποίοι κατάφεραν να σαρώσουν στο πέρασμά τους ακόμα και την περίφημη γραμμή Μαζινό, αποχώρησαν από το γαλλικό μέτωπο, ώστε να υπερασπιστούν τα δικά τους εδάφη. Εκείνη την περίοδο, προτάθηκε στη γαλλική κυβέρνηση είτε να μετακινηθεί στις Η.Π.Α. είτε να συγχωνευθεί με τη Μεγάλη Βρετανία, προτάσεις που, όμως, απορρίφθηκαν από τον Γάλλο πρόεδρο Albert Lebrun και τον πρωθυπουργό Paul Reynaud, ενώ, στη συνέχεια, οι ίδιοι παραιτήθηκαν. Τη θέση τους πήρε ο στρατάρχης Philippe Pétain, πρόσωπο με μεγάλο κύρος στη Γαλλία λόγω των επιτυχιών στις οποίες είχε οδηγήσει τον γαλλικό στρατό κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 22 Ιουνίου του 1940, υπογράφεται η γαλλογερμανική ανακωχή, με την οποία συμφωνήθηκε το υπόλοιπο ελεύθερο τμήμα της Γαλλίας νοτίως του ποταμού Λίγηρα να διοικείται ελεύθερα από τη Γαλλική Κυβέρνηση, με έδρα την πόλη Βισύ. Αρχηγός αυτής της Κυβέρνησης ανέλαβε ο Pétain και το επίσημο όνομα του καθεστώτος του Βισύ ήταν «Γαλλικό Κράτος».
Αμέσως μετά, το γαλλικό Κοινοβούλιο αποφάσισε να παραχωρήσει στον στρατάρχη Pétain απόλυτη και αποκλειστική εξουσία, με σκοπό τη δημιουργία νέου Συντάγματος, το οποίο, βέβαια, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ κατά τα τέσσερα χρόνια ζωής του καθεστώτος Βισύ. Το δημοκρατικό σύνθημα liberté, égalité, fraternité (ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα) αντικαταστάθηκε από το travail, famille, patrie (δουλειά, οικογένεια, πατρίδα). Τα περισσότερα κράτη αναγνώρισαν τότε τη νομιμότητα της Κυβέρνησης του Βισύ και δέχτηκαν να αποκτήσουν διπλωματικές σχέσεις μαζί της.
Η αυστηρότητα και η συντηρητικότητα του καθεστώτος τροφοδοτήθηκε εκείνη την εποχή από το γεγονός πως τα γερμανικά στρατεύματα είχαν καταφέρει σε σύντομο διάστημα και με σημαντικές επιτυχίες να κατατροπώσουν τους Γάλλους στα πεδία των μαχών. Τόσο η κοινή γνώμη όσο και οι ηγέτες της Γαλλίας έψαχναν τον λόγο της ήττας τους και κάποιον για να επιρρίψουν ευθύνες. Ακολουθώντας την εποχή, οι ευθύνες αποδόθηκαν στις ομάδες των κομμουνιστών, των σοσιαλιστών και των Εβραίων. Ωστόσο, η εφαρμογή πολιτικών εναντίον των Εβραίων δεν οφειλόταν αποκλειστικά στην επιρροή των Ναζί. Ήδη πριν αρχίσει αυτή η συνεργασία, οι Γάλλοι απομάκρυναν τους Εβραίους από τις δημόσιες υπηρεσίες και άρπαζαν την ιδιοκτησία τους. Γενικότερα, ο Pétain ήθελε να επαναφέρει έναν πιο συντηρητικό τρόπο ζωής στη χώρα και γι’ αυτόν τον λόγο προχώρησε σε πολλούς περιορισμούς, όπως η απαγόρευση των διαζυγίων, η ποινικοποίηση των εκτρώσεων, η λογοκρισία του τύπου, η παρακολούθηση των τηλεφωνικών κλήσεων και οι αυθαίρετες συλλήψεις επικριτών της κυβέρνησης. Επιπλέον, βασίστηκε ιδιαίτερα στις λεγόμενες «Δυνάμεις της Ανακωχής», τις «Ομάδες Προστασίας» ή «Ομάδες Ασφαλείας», τη γαλλική «Λεγεώνα Πολεμιστών» και τους λεγεωνάριους της «Υπηρεσίας για τη Δημόσια Τάξη», συγκρότησε τη Γαλλική Πολιτοφυλακή, ενώ οργάνωσε, επιπρόσθετα, φασιστική γαλλική νεολαία με φασιστικά πρότυπα.
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, όλες οι αποφάσεις της Κυβέρνησης του Βισύ ορίζονταν από τις καλές σχέσεις που διατηρούσε το καθεστώς με τους Ναζί. Η Γαλλία εξακολουθούσε να διαθέτει έναν από τους πιο ισχυρούς στόλους, καθώς, επίσης, και μια τεράστια αποικιακή αυτοκρατορία, η οποία, μετά την ανακωχή, είχε καταστεί φίλιο έδαφος για τις δυνάμεις του Άξονα και χρησιμοποιούταν για στρατιωτικές επιχειρήσεις. Γενικότερα, ο Pétain αρκούταν στο να δείχνει ανοχή ως προς τις κινήσεις του Hitler ή ακόμα και να τις επιδοκιμάζει. Αυτό άλλαξε το 1942, όταν ο Pétain, παρά τις εντολές των Γερμανών, επέλεξε να κρατήσει παθητική στάση κατά την απόβαση συμμαχικών στρατευμάτων σε γαλλικό έδαφος της Β. Αφρικής. Τότε ο Hitler εισέβαλε και στη Νότια Γαλλία, φέρνοντας το τέλος της Γαλλίας του Βισύ, ενώ ο Pétain, παρ’ όλο που παρέμενε αρχηγός της Γαλλίας του Βισύ, ήταν πλέον απόλυτα περιθωριοποιημένος.
Παράλληλα, η δυσαρέσκεια στο εσωτερικό του Γαλλικού Κράτους εξαιτίας της πολιτικής του καθεστώτος αυξανόταν ολοένα και περισσότερο. Παρ’ όλο που ο Pétain συγκέντρωνε αρκετούς υποστηρικτές, το μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης αποδοκίμαζε τις πολιτικές του, οι οποίες επανέφεραν στη μνήμη του κόσμου τη βαρβαρότητα των Ναζί. Πολύ γρήγορα οργανώθηκε αντίσταση, τόσο στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό του κράτους, με ηγέτη τον νεαρό τότε στρατηγό Charles de Gaulle, ο οποίος δημιούργησε τους «Ελεύθερους Γάλλους» και συντόνιζε τις δράσεις από το Λονδίνο. Επιπλέον, συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις των Συμμάχων με το τμήμα του γαλλικού στρατού που τον είχε ακολουθήσει στην Αγγλία. Η Απόβαση στη Νορμανδία, το μεγάλο γεγονός του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Γαλλίας και το τέλος του πολέμου. Οι Γερμανοί μετέφεραν τον Pétain στο Ραμπουγιέ στις 7 Μαΐου του 1944, καθώς διέτρεχε κίνδυνο να απαχθεί από ομάδες αντιστασιακών, όμως μερικές μέρες μετά και με το πρόσχημα ότι στη Βόρεια Γαλλία αναμενόταν νέα απόβαση, τον επανάφεραν στο Βισύ. Τελικά, οι Γερμανοί προχώρησαν στη σύλληψή του στις 17 Αυγούστου, δίνοντας, έτσι, επίσημα τέλος στην εξουσία του Pétain και στο καθεστώς της Κυβέρνησης του Βισύ.
Για τους σύγχρονους Γάλλους, η εποχή της Γαλλίας του Βισύ αποτέλεσε για πολλά χρόνια μελανό σημείο στην Ιστορία, εξαιτίας του ρόλου που αυτή διετέλεσε στο Ολοκαύτωμα. Μόλις το 1995 για πρώτη φορά ένας Γάλλος Πρόεδρος, ο Jacques Chirac, αναγνώρισε την ανάμειξη του καθεστώτος, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Η Γαλλία, η πατρίδα του διαφωτισμού και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, μια χώρα υποδοχής και ασύλου, διέπραξε εκείνη την ημέρα το ανεπανόρθωτο. Αθετώντας την υπόσχεσή της, παρέδωσε όσους είχε υπό την προστασία της στους εκτελεστές τους. Στα θύματα, οφείλουμε αιώνιο χρέος».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Britannica.com, Vichy France, Διαθέσιμο εδώ
- Smithsonianmag.com, Vichy government France World War II willingly collaborated Nazi, Διαθέσιμο εδώ
- Nytimes.com, Chirac Affirms France guilt in fate of jews, Διαθέσιμο εδώ
- Alastair, Parker (2005), Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Εκδόσεις Θύραθεν
