Της Λαμπρινής Μπάντου,
Τον Ιανουάριο του 2018, ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, στην τελετή για την Εθνική Ημέρα Μνήμης των Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, τόνισε ότι η πλατεία Ελευθερίας πρέπει να αποτελέσει σημείο προς φόρο τιμής στον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης που εξοντώθηκε στα κρεματόρια της ναζιστικής Γερμανίας. Η απόφασή του, λοιπόν, να γίνει η πλατεία αυτή «πάρκο μνήμης» ματαιώθηκε από τον νυν δήμαρχο, Κωνσταντίνο Ζέρβα. Συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 2019 έκλεισε ο χώρος στάθμευσης που λειτουργούσε στην εν λόγω πλατεία, προκειμένου να ξεκινήσουν οι εργασίες ανάπλασης και ανάδειξης σε χώρο πρασίνου. Όμως, το 2021, επί διοίκησης Ζέρβα, οι εργασίες αυτές ακυρώθηκαν και ξεκίνησε πάλι η προσωρινή λειτουργία του πάρκινγκ, έως ότου αποφασιστεί η δημιουργία υπόγειου πάρκινγκ, προκαλώντας, έτσι, την έντονη αντιπαράθεση με τον πρώην δήμαρχο, αλλά και με τοπικούς φορείς.
Η ιστορία της πλατείας
Ενόψει του προεκλογικού κλίματος που διανύουμε, ο Κ. Ζέρβας εμμένει πιστός στο ότι η πλατεία Ελευθερίας πρέπει να αξιοποιηθεί ως χώρος στάθμευσης για την αποσυμφόρηση του κυκλοφοριακού. Βέβαια, η απόφασή του αυτή τον έφερε αντιμέτωπο και με τον Πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλίτικου Συμβουλίου, Νταβίντ Σαλτιέλ, ο οποίος τόνισε ότι η πλατεία έχει ταυτιστεί ως χώρος του ανθρώπινου εξευτελισμού και της απανθρωπιάς, συμβολίζοντας την αρχή της εκστρατείας εξόντωσης του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης και γι’ αυτό πρέπει η Τοπική Αυτοδιοίκηση και η Πολιτεία να περιφρουρήσουν την ιστορική μνήμη της. Η πλατεία Ελευθερίας είναι χώρος δημοκρατίας, όπου το 1908 όλοι οι Θεσσαλονικείς, μουσουλμάνοι, χριστιανοί και Εβραίοι, πανηγύρισαν την ανακήρυξη του οθωμανικού συντάγματος. Είναι χώρος ξεριζωμού και προσφυγιάς, από όπου αναχωρούσαν οι μουσουλμάνοι παλιοί Θεσσαλονικείς και έφταναν οι νέοι, οι Μικρασιάτες και Πόντιοι πρόσφυγες, το 1922-1923. Είναι τόπος δημόσιου εξευτελισμού των Θεσσαλονικέων Εβραίων, όπου οι Γερμανοί διαπόμπευσαν 9.000 άρρενες Εβραίους, το «Μαύρο Σάββατο» της 11ης Ιουλίου 1942. Τέλος, το 2006, αποτέλεσε σημείο όπου «φιλοξενήθηκε» το εβραϊκό μνημείο του Ολοκαυτώματος, μετά από σφοδρές διεθνείς πιέσεις.
Όπως προαναφέρθηκε, ο δήμαρχος πρότεινε την παράλληλη λειτουργία της πλατείας ως υπόγειο πάρκινγκ, αλλά και ως πάρκο μνήμης. Βέβαια, αυτή η πρότασή του βρήκε πάλι επικριτές και κυρίως τον πρώην δήμαρχο, Γ. Μπουτάρη, που θεωρεί πως κάτι τέτοιο δεν θα είναι εφικτό και πως η ενδεχόμενη κατασκευή υπόγειου παρκινγκ θα επηρεάσει αρνητικά τον χώρο της πλατείας με τη διάνοιξη εισόδων-εξόδων και, ως εκ τούτου, θα επιφέρει κυκλοφοριακή συμφόρηση στους γύρω δρόμους, ενώ, παράλληλα, τα νερά της θάλασσας, που υπάρχουν κάτω από την επιφάνεια της πλατείας, απαιτούν στεγανοποίηση, μια αρκετά χρονοβόρα και κοστοβόρα διαδικασία. Θεωρεί, λοιπόν, ότι ο νυν δήμαρχος ενδιαφέρεται περισσότερο για την εκλογική του θέση, παρά για το ιστορικό προφίλ της πόλης, τονίζοντας πως αν προχωρήσει σε αυτήν την πράξη απαξίωσης, θα είναι ο πρώτος που θα ξεκινήσει αγώνα εναντίον του.
Τι αναφέρει η αντιπολίτευση;
Οι επικεφαλής των άλλων παρατάξεων άσκησαν κριτική στην απόφαση Ζέρβα, όπως ο Βασίλης Γάκης, αντιπρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου και επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Θεσσαλονίκη Υπεύθυνα», ο οποίος θεώρησε πως έπρεπε να είχαν προηγηθεί συζητήσεις με την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, αναφορικά με την ανάπλαση του χώρου της πλατείας Ελευθερίας. Επίσης, ο Γιώργος Ορφανός, επικεφαλής του συνδυασμού «Η Θεσσαλονίκη είναι το Μέλλον», και η Κατερίνα Νοτοπούλου από την παράταξη «Θεσσαλονίκη Μαζί» βρήκαν λάθος την απόφαση αυτή του δημάρχου, υποστηρίζοντας πως υπάρχουν άλλοι χώροι για στάθμευση, όπως για παράδειγμα το λιμάνι. Τέλος, ο βουλευτής και συγκοινωνιολόγος, Σπύρος Βούγιας, βρήκε τον χώρο αυτό μη λειτουργικό για πάρκινγκ, καθώς, όπως ανέφερε: «Ένα πάρκινγκ θεωρείται ανταποδοτικό, όταν μπορεί να δώσει 5,5 ή 6 φορές αλλαγή τη μέρα. Με βάση αυτά τα στοιχεία, βγαίνει το συμπέρασμα ότι στις 132 θέσεις στάθμευσαν 15 διαφορετικά αυτοκίνητα στην κάθε θέση. Δηλαδή, οι οδηγοί δεν εξάντλησαν ούτε μία ώρα στάθμευσης ο καθένας», προσφεύγοντας γι’ αυτόν τον λόγο στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκης.
Σε αυτό το σημείο, να αναφερθεί πως ο δήμαρχος εξαπέλυσε επίθεση εναντίον της αντιπολίτευσης, αλλά και ομάδων πολιτών που έχουν καταθέσει προσφυγές εναντίον έργων, αναφέροντας: «Έχω χάσει το μέτρημα από προσφυγές που γίνονται σχεδόν για όλες τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου από μέλη του δημοτικού συμβουλίου, […] δεν υπάρχει ούτε ένα έργο υποδομής, δεν υπάρχει ούτε μία ανάπλαση, ούτε ένα project το οποίο να μην συναντά αντιδράσεις». Στο θέμα παρενέβη και ο διευθύνων σύμβουλος της Pfizer, ο Άλμπερτ Μπουρλά, ο οποίος είχε εκφράσει και κατ’ ιδίαν στον κ. Ζέρβα τη δική του ενόχληση, αλλά και της εβραϊκής κοινότητας, για τη μετατροπή της πλατείας σε πάρκινγκ.
Η απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης (ΑΔΜΘ)
Με απόφασή του, ο συντονιστής της ΑΔΜΘ, Γιάννης Σάββας, απέρριψε την προσφυγή, την οποία είχαν καταθέσει 15 δημοτικοί σύμβουλοι της αντιπολίτευσης, στις 2 Μαρτίου 2022, για τη μη υλοποίηση χώρου στάθμευσης στην πλατεία. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως δικαιώνει τον δήμο, αλλά, όπως υποστήριξε, δεν υπάρχει κατ’ ουσία καμία απόφαση, από κανένα όργανο του δήμου, για τη μετατροπή της πλατείας σε πάρκινγκ. Ειδικότερα, οι 15 δημοτικοί σύμβουλοι της αντιπολίτευσης, με προσφυγή τους, ζητούσαν να ακυρωθεί η απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του δήμου, που πάρθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2021, με την οποία μετατρεπόταν η πλατεία Ελευθερίας ξανά σε πάρκινγκ. Σύμφωνα, όμως, με τις διατάξεις των άρθρων 62 και 63 του Ν. 3852/2010, η Εκτελεστική Επιτροπή δεν έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες, πόσο μάλλον αρμοδιότητες ρύθμισης της κυκλοφορίας κ.λ.π., τις οποίες έχει μόνο το Δημοτικό Συμβούλιο. Επιπλέον, η προσφυγή μπορεί να ασκηθεί κατά αποφάσεων των συλλογικών οργάνων των δήμων για λόγους νομιμότητας και όχι για λόγους σκοπιμότητας, ενώ, παράλληλα, απαραίτητη προϋπόθεση για το παραδεκτό της προσφυγής αποτελεί η εκτελεστότητά της. Δεδομένου, λοιπόν, του ότι η προσβαλλόμενη απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής αποτελεί σύμφωνη γνώμη και όχι εκτελεστή διοικητική πράξη απορρίφθηκε η προσφυγή τους. Επομένως, για τη μετατροπή της πλατείας σε πάρκινγκ δεν υφίσταται καμία απόφαση της σημερινής διοίκησης.
Για τη δημιουργία, πάντως, υπογείου πάρκινγκ εκπονείται και σχετική μελέτη, η οποία προορίζεται να ολοκληρωθεί μέχρι το φθινόπωρο ή εντός του 2023 και, μετά την ολοκλήρωσή της, θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, ώστε να αποφασίσει η ίδια η πόλη μέσω του δημοτικού συμβουλίου και όχι η διοίκηση σε ένα στενό κύκλο ή σε κάποιο ολιγομελές όργανο. Να σημειωθεί πως το πρώτο μέρος της μελέτης έχει παραδοθεί, κρίνοντας βιώσιμο το υπόγειο πάρκινγκ στην πλατεία, αλλά στην περίπτωση που το τελικό πόρισμα κρίνει το αντίθετο, τότε θα διαμορφωθεί η πλατεία μόνο ως «πάρκο μνήμης». Αρκετοί είναι, πάντως, οι πολίτες που θεωρούν ότι είναι αναγκαίο το υπόγειο πάρκινγκ, καθώς το θέμα στάθμευσης είναι ένα μεγάλο καθημερινό πρόβλημα στην πόλη, στηρίζοντας, ταυτόχρονα, την άποψη ότι μπορούν να γίνουν αμφότερα, πάρκο και πάρκινγκ.
Καθώς μπαίνουμε σε προεκλογική τροχιά, γεννάται το ερώτημα αν μπορεί να θυσιαστεί ένας ιστορικός χώρος στον βωμό του κέρδους. Παρόλα αυτά, ο κ. Ζέρβας φαίνεται να λαμβάνει υπόψη τις αντιδράσεις, μεταξύ αυτών και της Ισραηλιτικής Κοινότητας, καθώς όπως ανέφερε «η πλατεία Ελευθερίας θα γίνει Πάρκο Μνήμης, απονομής Τιμής και Δικαίου». Επιπλέον, μετά από συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ, αποφασίστηκε πως θα βρίσκονται σε διαρκή και στενή συνεργασία, ώστε το project της ανάπλασης της πλατείας Ελευθερίας να προχωρήσει από κοινού με γρήγορες διαδικασίες, τονίζοντας, μάλιστα, πως η δημιουργία υπογείου πάρκινγκ δεν θα αναιρέσει την επιφανειακή διαμόρφωσή της σε πάρκο μνήμης. Τέλος, τόνισε πως δεν τίθεται ψευδεπίγραφο δίλημμα «υποδομές ή σεβασμός ιστορικής κληρονομιάς». Το δίλημμα για τη Θεσσαλονίκη είναι «αν μπορεί επιτέλους η πόλη να προχωρήσει, να αφήσει πίσω της ρηχούς διχασμούς και, μέσα από ένα σύνολο παρεμβάσεων και έργων υποδομής, να βρει τη θέση της στο μέλλον».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το πάρκο μνήμης και το πάρκινγκ, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κ.Ζέρβας για Πλατεία Ελευθερίας: «Προσωρινή η χρήση του χώρου ως πάρκινγκ – Η ανάπλαση θα γίνει», ertnews.gr, διαθέσιμο εδώ
- Θεσσαλονίκη: Το μήνυμα Μπούρλα για την πλατεία Ελευθερίας και η απόφαση της αποκεντρωμένης, voria.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πλατεία ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη: υπαίθριο παρκινγκ ή πάρκο μνήμης; 11 πρόσωπα της πόλης παρουσιάζουν την άποψη τους, kis.gr, διαθέσιμο εδώ
