Της Μαριάννα Καπατσαλίδου,
Τα στατιστικά δεδομένα, αναφορικά με την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, είναι πραγματικά λυπηρά. Γνωρίζατε ότι 1 στους 5 Έλληνες δηλώνει ότι δεν έλαβε υπηρεσίες υγείας, όπως για παράδειγμα μια εξέταση, μια διάγνωση ή μια θεραπεία, παρόλο που την είχε ανάγκη; Ότι 1 στους 3 καρκινοπαθείς δηλώνει ότι είχε πρόβλημα πρόσβασης στον γιατρό του, ενώ 1 στους 4 δεν μπορούσε να λάβει φάρμακα; Παράλληλα, το 60% των διαβητικών και των υπερτασικών αντιμετώπισε δυσκολία στην πρόσβαση των υπηρεσιών αυτών.
Το ελληνικό Εθνικό Σύστημα Υγείας νοσεί! Τα σοβαρά και διαχρονικά προβλήματα που το απαρτίζουν, το καθιστούν ένα άριστα προβληματικό σύστημα. Απαρχαιωμένες και αναποτελεσματικές δομές διοίκησης, έλλειψη σύγχρονων μονάδων περίθαλψης, περιορισμένη χρήση νέων τεχνολογιών, ανορθολογικές δαπάνες, ύπαρξη σημαντικής παραοικονομίας, ελλιπής σχεδιασμός και κατανομή των μονάδων υγείας ανά την επικράτεια, τεράστιες ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία και πολλά άλλα προβλήματα οδηγούν αναπόφευκτα σε ένα δυσλειτουργικό μοντέλο, με αρνητικές συνέπειες στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας.
Είναι τραγικό το γεγονός ότι ένα σύστημα υγείας δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει και να βοηθήσει τους πολίτες εξαιτίας των απαρχαιωμένων δομών του. Με τα δημόσια νοσοκομεία να βρίσκονται στα πρόθυρα κατάρρευσης, εξαιτίας έλλειψης κλινών, εργαστηρίων και προσωπικού, οι ασθενείς δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν και να λάβουν την κατάλληλη βοήθεια. Πού είναι το Υπουργείο Υγείας; Πού είναι οι αρμόδιοι; Δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει ο κατάλληλος εξοπλισμός και οι τεχνολογίες και να αναγκάζονται οι ασθενείς να μεταφέρονται σε ιδιωτικές κλινικές! Τα σημαντικά αυτά προβλήματα ανισοκατανομής και ελλείψεων κλινών κ.λπ., αλλά και οι αναχρονιστικές και αναποτελεσματικές μορφές διοίκησης, σε συνδυασμό και με την πανδημία που επικρατεί τα τελευταία δύο χρόνια, έχουν γονατίσει ολόκληρο το Ε.Σ.Υ., χωρίς, ωστόσο, να προβλέπονται λύσεις.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει πολιτική βούληση για την εξυγίανση του Ε.Σ.Υ. και της αντίστοιχης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ.). Θα πρέπει να μας απασχολεί το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι Έλληνες γεννιούνται σε ιδιωτικά νοσοκομεία, ενώ το Ε.Σ.Υ. συνεχώς συρρικνώνεται. Οι ιδιωτικές δαπάνες έχουν ξεπεράσει κατά πολύ, εδώ και καιρό, τις δημόσιες και η φροντίδα σχετικά με την πρωτοβάθμια υγεία δεν έχει αναπτυχθεί καθόλου, με αποτέλεσμα να μεγαλώνει ο αριθμός των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων.
Ο ασθενής δεν αποτελεί το επίκεντρο της συζήτησης στην Π.Φ.Υ., από τη στιγμή που οι υπηρεσίες υγείας σχεδιάζονται χωρίς να ληφθούν υπόψη οι προσδοκίες, οι επιθυμίες, οι αξίες και οι ανάγκες του. Οι λέξεις πρόληψη και προαγωγή της υγείας εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ρητορικά. Η απουσία μιας οργανωμένης πρωτοβάθμιας περίθαλψης συμβάλλει στη σταδιακή υποβάθμιση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και, κατ’ επέκταση, στην αδυναμία ανταπόκρισης στα προβλήματα που αναδεικνύονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μη εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας. Επιπλέον, τα προβλήματα υγείας που προκύπτουν από τη μετανάστευση, αντιμετωπίζονται από τις εθελοντικές οργανώσεις των αλληλέγγυων, αντί να προλαμβάνονται από τις οργανωμένες υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας της Πολιτείας.
Η χώρα μας έχει τον μεγαλύτερο αριθμό γιατρών και τον μικρότερο αριθμό νοσηλευτών, αναλογικά με τον πληθυσμό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). Μπορεί να υπάρχει πληθώρα χειρούργων, γυναικολόγων, παθολόγων ή άλλων ειδικοτήτων, αλλά κατέχει το χαμηλότερο ποσοστό γενικών ιατρών στην Ευρώπη, τη στιγμή που η Π.Φ.Υ. χρειάζεται υπερδιπλάσιους. Γενικά, όσον αφορά τη σύνθεση του υγειονομικού δυναμικού στην Ελλάδα, παρατηρείται σημαντική ιδιομορφία σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε.. Οι συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στις υπηρεσίες υγείας, ειδικά στον δημόσιο τομέα, δεν είναι οι πλέον κατάλληλες, καθώς δεν υπάρχουν οικονομικά και ηθικά κίνητρα, ενώ, παράλληλα, επικρατεί ακόμα η πελατειακή σχέση γιατρού-ασθενή.
Όσον αφορά τις υπηρεσίες υγείας, αφενός η ανεπαρκής στελέχωσή τους λόγω των μειωμένων προσλήψεων και της πρόωρης συνταξιοδότησης και αφετέρου η γήρανση όσων υγειονομικών συνεχίζουν να υπηρετούν καθιστούν δυσχερή τη λειτουργία τους. Βέβαια, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. είναι οι μεγάλες ελλείψεις σε μη ιατρικό προσωπικό και κυρίως σε νοσηλευτές. Πολλά τμήματα λειτουργούν με νοσηλευτικό προσωπικό κάτω από τα όρια ασφαλείας, ενώ άλλα, μεταξύ των οποίων ορισμένα ιδιαιτέρως σημαντικά, όπως οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ.), δεν λειτουργούν καθόλου λόγω έλλειψης προσωπικού. Η έλλειψη οικονομικών, ηθικών, εκπαιδευτικών και άλλων κινήτρων, όπως προαναφέρθηκε, λειτουργεί ανασταλτικά και μειώνει την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα των εργαζομένων. Δεν υπάρχουν, λοιπόν, οι κατάλληλες συνθήκες απασχόλησης και το κατάλληλο περιβάλλον εργασίας με αξιοκρατικές αμοιβές.
Είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν κάποιες αλλαγές στον ρόλο του Υπουργείου Υγείας, στην οργάνωση και λειτουργία των Υγειονομικών Περιφερειών, στο θεσμικό καθεστώς, αλλά και στην οργάνωση, διοίκηση και λειτουργία των νοσοκομείων. Δεν υπάρχει περιθώριο να βρεθούμε και πάλι προ εκπλήξεως, όπως συνέβη τα δύο τελευταία χρόνια λόγω πανδημίας, όπου η δευτεροβάθμια περίθαλψη (νοσοκομεία) δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί σε αυτήν την απειλή και έτσι αντιμετωπίσαμε εικόνες θλιβερές, που δεν αρμόζουν σε ένα υποτιθέμενο, κατά τα άλλα, αναπτυγμένο κράτος. Σε άμεση προτεραιότητα θα πρέπει να βρίσκονται, από τη μία, η διαμόρφωση εθνικής πολιτικής υγείας, βασιζόμενη στις ανάγκες υγείας του ελληνικού πληθυσμού, με έμφαση στα μείζονα νοσολογικά προβλήματα, και, από την άλλη, η εθνική πολιτική υγείας, όπου, με την απαραίτητα διακομματική στήριξη, θα σχεδιάσει τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές, θα προγραμματίσει τη βέλτιστη κατανομή των πόρων και θα θέσει στο επίκεντρο την ολοκληρωμένη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και φροντίδα για κάθε Έλληνα πολίτη.
Κάθε νοσοκομείο και ιδίως κάθε δημόσιο νοσοκομείο θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες κάθε πολίτη, ώστε να αντιπροσωπεύει μια σωστή εικόνα του υγειονομικού συστήματος της χώρας. Αντιθέτως, η εικόνα που παρουσιάζεται είναι κτίρια που χρήζουν συντήρησης, δομές, που δεν μοιάζουν σε καμία περίπτωση με νοσοκομεία, απαραίτητος εξοπλισμός και τεχνολογίες που απουσιάζουν σε αρκετά από αυτά και, φυσικά, κλίνες που δεν υπάρχουν. Τα περιθώρια έχουν στενέψει. Πρέπει να δοθούν χρήματα, για να καλυφθούν αυτές οι ανάγκες, που, αν μη τι άλλο, είναι και αυτές που χαρακτηρίζουν ένα νοσοκομείο ιδανικό και έτοιμο να βοηθήσει και να εξυπηρετήσει τους πολίτες. Το Υπουργείο Υγείας πρέπει να ανταποκριθεί σε αυτές τις απαιτήσεις και να μην εθελοτυφλεί επανειλημμένως. Οι εργαζόμενοι που υπηρετούν τον τομέα της υγείας αξίζουν ένα ιδανικό περιβάλλον!
Το Ε.Σ.Υ πρέπει να μετατραπεί από κακοδιοικούμενη δημόσια υπηρεσία σε σύγχρονο δημόσιο οργανισμό, με στόχο να αυξήσει την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του συστήματος. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι απαραίτητη η εφαρμογή νέου μισθολογίου γιατρών, όπου οι αμοιβές θα καθορίζονται από τη θέση ευθύνης και την απόδοση των μονάδων τους και η δημιουργία μονάδων χρόνιων νοσημάτων, με τη συμμετοχή των γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων και επαγγελματιών υγείας. Οι μονάδες αυτές θα πρέπει να μπορούν να στεγάζονται όχι μόνο σε νοσοκομεία, αλλά και σε Κέντρα Υγείας. Επίσης, είναι αναγκαία η σύνταξη νέων οργανισμών, ανά υγειονομική περιφέρεια, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν διευρυμένες αρμοδιότητες, με στόχο την καλύτερη στελέχωση των δομών και την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, με απώτερο στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Στη συνέχεια, σημαντικό μέτρο αποτελεί και η ανάπτυξη της Π.Φ.Υ. και των υπηρεσιών πρόληψης. Η Π.Φ.Υ έχει μεγάλη σημασία λόγω του γεγονότος ότι ένα τέταρτο των εισαγωγών στα νοσοκομεία είναι επανεισαγωγές χρονίως πασχόντων, που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν νωρίτερα και έγκαιρα στο πρωτοβάθμιο επίπεδο. Πέρα από την αύξηση της χρηματοδότησης που χρειάζεται, μια λύση θα ήταν η άμεση δημιουργία του θεσμού του οικογενειακού γιατρού στα 350 Κέντρα Υγείας της χώρας και σε κάθε δήμο, αντιμετωπίζοντας με αυτόν τον τρόπο τις ροές των ασθενών από την περιφέρεια στα μεγάλα αστικά κέντρα, που καταπονούν τα μεγάλα νοσοκομεία. Επίσης, η σύσταση ειδικών ομάδων υγείας για τη διαχείριση χρόνιων νοσημάτων, όπως η υπέρταση, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και άλλα.
Συμπερασματικά, το Ε.Σ.Υ. έχει πολλά προβλήματα, τα οποία πρέπει να διορθωθούν ολιστικά, καθώς αποτελούν ανάγκες, οι οποίες μας οδηγούν προ τετελεσμένων, κυρίως όταν υπάρχουν δύσκολες καταστάσεις, με αποτέλεσμα να ερχόμαστε αντιμέτωποι με τραγικά γεγονότα. Το Υπουργείο Υγείας πρέπει να λάβει τα μέτρα του άμεσα, δεν υπάρχει άλλος χρόνος για λάθη!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βελτιώνοντας Το Σύστημα Υγείας, dianeosis.org
- Το νέο Εθνικό Σύστημα Υγείας αλλάζει κατά τα σύγχρονα νοσολογικά πρότυπα, naftemporiki.gr
- Έρευνα: Τα προβλήματα του ΕΣΥ σήμερα- Τι μπορεί να αλλάξει, dimokratiki.gr
- Πτυχιακή εργασία, «εθνικό σύστημα υγείας – Πορεία και προβλήματα τα τελευταία 10 χρόνια», nestor.teipel.gr
