Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Συχνά, σε κάποιο οικογενειακό τραπέζι θα ακούσουμε τις ιστορίες των προγόνων μας. Μέλη της οικογένειάς μας που μπορεί να μη γνωρίσαμε ποτέ ή να έχουν φύγει από τη ζωή, είναι πάντα μαζί μας, μέσα από τις αφηγήσεις που περιγράφουν τα κατορθώματά τους, τις καλές και τις κακές τους μέρες και τη νοοτροπία, με την οποία αντιμετώπιζαν τον κόσμο. Θα έλεγε κανείς ότι η δισέγγονη του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ – Σικελιανού έχει ακούσει πολλές τέτοιες ιστορίες – όχι μόνο για το γνωστό καλλιτεχνικό ζεύγος του ελληνικού χώρου, αλλά και για τους παππούδες και τους γονείς της, που διαμόρφωσαν την ταυτότητά τους ως μετανάστες στην Αμερική.
Αυτές ακριβώς τις αφηγήσεις και, παράλληλα, την εικόνα μιας άλλης εποχής μάς παρουσιάζει η Ελένη Σικελιανός μέσα από το βιβλίο Εσύ, η ζωώδης μηχανή: Η Χρυσή Ελληνίδα, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά. Γεννημένη στην Καλιφόρνια, η Ελένη Σικελιανός έχει σπουδάσει Συγγραφή & Ποιητική στο Ινστιτούτο Naropa. Είναι πειραματική ποιήτρια και συγγραφέας των The Loving Detail of the Living & the Dead, Body Clock, The Book of Jon, The California Poem και πολλών άλλων επιτυχημένων τίτλων. Έχει λάβει πολλές διακρίσεις και βραβεία για την ποίηση, την πεζογραφία και τις μεταφράσεις της, ενώ διδάσκει δημιουργική γραφή σε γνωστά Πανεπιστήμια των Η.Π.Α.
Σε αυτό το βιβλίο, που εντάσσεται στην κατηγορία non-fiction, η ποιήτρια μας μεταφέρει την ιστορία της Μελένα, μιας χορεύτριας μπουρλέσκ με ελληνική καταγωγή, η οποία δραστηριοποιήθηκε στις Η.Π.Α. με το ψευδώνυμο «Κορίτσι Λεοπάρδαλη». Το πραγματικό όνομα της χορεύτριας ήταν Ελένη Παπαμάρκου –επρόκειτο για τη γιαγιά της συγγραφέως από την πλευρά της μητέρας της, η οποία στη ζωή της μπορεί να χόρευε ως «λεοπάρδαλη», αλλά μπορούσε να βγάλει από μέσα της και τα πιο επιθετικά ένστικτα, για να καταφέρει να επιβιώσει. Μέσα από την ιστορία της Μελένα και μέσα από ένα κολάζ ποιητικών κειμένων, αφήγησης και απομνημονευμάτων, παρακολουθούμε την ιστορία των Ελλήνων μεταναστών στις Η.Π.Α., αλλά και προβληματισμούς για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, οι οποίοι μοιάζουν ιδιαίτερα επίκαιροι.
Η ζωή της Μελένα ήταν το λιγότερο συναρπαστική –ο αναγνώστης μαθαίνει για τις τρεις κόρες και τους πέντε συζύγους της. Διαβάζουμε ότι, στην πολυπολιτισμική κοινωνία της τότε Αμερικής, πατέρας των παιδιών της ήταν κάποιος Εβραίος που έπαιζε μουσική σε μαγαζιά, ενώ ακολούθησε ένας εγκληματίας. Ακολούθησε ο μικροεγκληματίας, ενώ ο τρίτος γάμος της έγινε με έναν αεροπόρο, που κακοποίησε εγκληματικά τις κόρες της γυναίκας του. Στη συνέχεια, τέταρτος σύζυγος της Μελένα έγινε ένας νάνος, ο οποίος την ήθελε από τότε που ήταν παιδί. Μετά από όλες τις περιπέτειες της ερωτικής της ζωής, η Μελένα βρήκε τη μία και αληθινή της αγάπη στο πρόσωπο ενός Αφροαμερικανού ιεροκήρυκα, τον οποίο άφησε, όταν μετακόμισε μόνιμα στην Καλιφόρνια. Αυτό το βιβλίο, μέσα από την ιστορία της Ελένης Παπαμάρκου, μάς εισάγει σε έναν κόσμο εξωτικών χωρών, καταχρήσεων, εγκληματικότητας και ναρκωτικών, πράγματα τα οποία πλαισίωναν σε πολλές περιπτώσεις τις ζωές των μεταναστών στην Αμερική.
Η Μελένα, ως πρωταγωνίστρια της ιστορίας, είναι μια ηρωίδα που λάμπει, αρχικά ως εξωτική χορεύτρια ντυμένη με το κοστούμι της λεοπάρδαλης στη μεταπολεμική Αμερική και, αργότερα, ως γιαγιά, που, όμως, δε χάνει καθόλου τον χαρακτήρα της, καθώς, σε μια ιδιαίτερα εξομολογητική σκηνή, φαίνεται το πώς η Μελένα σε μεγάλη πια ηλικία προσπαθεί να διδάξει την εγγονή της να εκτελεί τις δύσκολες κινήσεις της. Η προσωπικότητα και η ικανότητα της Μελένα για την επιβίωση, ακόμη κι αν χρειαζόταν να δράσει σαν αιλουροειδές για να τα καταφέρει, αλλά και η ταυτότητά της ως χορεύτριας, φαίνεται και από τις δηλώσεις των τριών θυγατέρων της, που συμμετείχαν στη διαδικασία παραγωγής του λευκώματος.
Η ίδια η Σικελιανός δηλώνει για το βιβλίο της ότι προσπαθεί να νοηματοδοτήσει τη ζωή της Μελένα, όπως θα το έκανε και η ίδια, για να την παρουσιάσει στον αναγνώστη, όπως και η ίδια θα ήθελε. Πρόκειται, όπως εξηγεί η ίδια, για ένα «δίχτυ» και όχι μια συνεχή πλοκή, όπως αυτή που θα είχε ένα μυθιστόρημα, πράγμα λογικό, καθώς πρόκειται για ένα οικογενειακό ιστορικό, στο οποίο είναι φυσικό να υπάρχουν κενά και μυστήρια. Γι’ αυτό και υιοθετεί έναν υβριδικό τρόπο προσέγγισης της Μελένα, μέσα από εικόνες, ποιητικά κείμενα, απομνημονεύματα, αλλά και αφηγηματικά μέρη.
Το βιβλίο της Σικελιανός, παρά το γεγονός ότι δεν ακολουθεί μια ενιαία αφήγηση, μπορεί να διαβαστεί απνευστί, καθώς ο αναγνώστης βρίσκει τον εαυτό του να βυθίζεται μέσα σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Η Μελένα μάς παίρνει μαζί της στην ιστορία της και στο γοητευτικό της περιβάλλον, το οποίο, συνάμα, είναι και τόσο επικίνδυνο και απρόβλεπτο. Πρόκειται για ένα έργο που θα συνοδεύσει ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο σας, αλλά καθόλου δε στερείται και βαθύτερων νοημάτων, που θα κάνουν κάθε αναγνώστη να προβληματιστεί.
