Του Θάνου Ρούτση,
Η επανάσταση του Φεβρουαρίου, όπως είναι γνωστό, ήταν αυτή που έβαλε τέλος στο τσαρικό καθεστώς που επικρατούσε στη Ρωσία για αιώνες και έδωσε την εξουσία για πρώτη φορά σε μια αστική κυβέρνηση. Πρόεδρος αυτής αρχικά διορίστηκε ο Georgy Lvov και αργότερα ο Alexander Kerensky. Η πρώτη αυτή κυβέρνηση απαρτιζόταν κυρίως από φιλελεύθερους και μετριοπαθείς σοσιαλιστές, που ήθελαν να επιφέρουν μεταρρυθμίσεις, δημιουργώντας μια δημοκρατία, στην οποία θα διεξάγονταν εκλογές για εκτελεστική και συντακτική συνέλευση.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, έφτασε ο εξόριστος ακόμα Vladimir Ilyich Ulyanov, γνωστός στο ευρύ κοινό ως Λένιν, ηγέτης των μπολσεβίκων. Αυτός βρισκόταν στην Ελβετία, όταν ξέσπασε η επανάσταση και δεν κατάφερε να φτάσει στην πατρίδα του νωρίτερα, εξαιτίας του πολέμου. Τελικά, έφτασε με τρένο στις 3 Απριλίου 1917 (με το παλιό ημερολόγιο) στον μεθοριακό σταθμό του Belo Ostrov, στα σύνορα Ρωσίας και Φινλανδίας. Εκεί, τον περίμεναν κορυφαία στελέχη του κόμματος των μπολσεβίκων. Ωστόσο, δεν ήταν οι μόνοι, καθώς, όταν έγινε γνωστή η επιστροφή του, πολλοί εργάτες έσπευσαν να τον υποδεχτούν.
Όταν δε έφτασε στο Petrograd (σημερινή Αγία Πετρούπολη), ο κόσμος που τον περίμενε άρχισε να ζητωκραυγάζει. Αυτός δεν έχασε χρόνο και βιάστηκε να βγει από τον σταθμό, να ανέβει στο καπό ενός αμαξιού και να αρχίσει να μιλάει. Σε αυτόν τον πρώτο του λόγο επί ρωσικού εδάφους δεν έχασε ευκαιρία να καταδικάσει κάθε συμμετοχή στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο των Μεγάλων Δυνάμεων και να καυτηριάσει τη στάση της κυβέρνησης απέναντι σε αυτόν. Εκείνη τη νύχτα, στην ουσία, ο Λένιν ξεκαθάρισε τις απόψεις του απέναντι στους συντρόφους που είχαν συγκεντρωθεί, για να τον υποδεχτούν. Η 3η Απριλίου ήταν, επίσης, η τελευταία μέρα των εργασιών της Πανρωσικής Συνδιάσκεψης των Σοβιέτ, κατά τη διάρκεια της οποίας το σώμα των Μπολσεβίκων είχε ομόφωνα εγκρίνει την πολιτική της ηγεσίας του για την επίβλεψη της Προσωρινής Κυβέρνησης.
Μέσα στις επόμενες μέρες είχε κανονιστεί να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για την ενότητα μενσεβίκων και μπολσεβίκων. Αυτό που απαιτούσε ο Λένιν ήταν η συνέχιση της επανάστασης. Αποκήρυξε τον «επαναστατικό αμυντισμό» του Σοβιέτ ως οργάνου της αστικής τάξης. Στο ανάκτορο της Ταυρίδας ο Λένιν παρενέβη δύο φορές. Η πρώτη ήταν σε μια σύσκεψη μπολσεβίκων αντιπροσώπων από τη Συνδιάσκεψη του Σοβιέτ. Η δεύτερη σε μια συνάντηση μπολσεβίκων με μενσεβίκους, στην οποία ο Λένιν κατέθεσε την προσωπική του γνώμη και όχι την πολιτική γραμμή του κόμματος. Τότε ήταν που παρουσίασε το επιδραστικό του κείμενο για την ίδια την επανάσταση, τις «Θέσεις του Απρίλη».
Οι Θέσεις του αργότερα δημοσιεύθηκαν και στην εφημερίδα των μπολσεβίκων, την Pravda. Ο Λένιν μέσα από αυτές καταδίκασε τη στάση της Ρωσίας στον πόλεμο, τον οποίο χαρακτήρισε ληστρικό και ιμπεριαλιστικό. Τόνισε, επίσης, την ανάγκη να εξηγήσουν στο πλήθος την αδιάρρηκτη σύνδεση του κεφαλαίου με το πόλεμο και πως χωρίς την ανατροπή του πρώτου δεν θα μπορούσε αυτός να τελειώσει. Υποστήριξε πως αυτή τη δεδομένη στιγμή η Ρωσία βρίσκεται στο πρώτο στάδιο της επανάστασης, αυτό το οποίο έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη. Για τον ίδιο ήταν αναγκαία η συνέχιση της επανάστασης, έως ότου αυτή φτάσει στο δεύτερο, δηλαδή την παράδοση της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου και των φτωχών στρωμάτων της αγροτιάς. Το πέρασμα αυτό για τον Λένιν θα χαρακτηριζόταν από ένα μέγιστο όριο νομιμότητας και από την έλλειψη βίας έναντι των μαζών.
Συνέχισε τονίζοντας πως καμία υποστήριξη δεν έπρεπε να υπάρξει προς την υπάρχουσα προσωρινή κυβέρνηση, μέχρι να πάψει αυτή να αποτελεί όργανο των καπιταλιστών και να είναι ιμπεριαλιστική. Ένα τέταρτο σημείο του λόγου του αποτέλεσε η αναγνώριση του γεγονότος, ότι στα περισσότερα Σοβιέτ το Κόμμα των Μπολσεβίκων αποτελεί τη μειοψηφία απέναντι στον συνασπισμό των υπόλοιπων μικροαστικών κομμάτων. Θα έπρεπε, λοιπόν, να καταστεί σαφές στον λαό πως το Σοβιέτ είναι η μόνη δυνατή μορφή επαναστατικής κυβέρνησης. Όσο, επομένως, βρίσκεται στην εξουσία μια κυβέρνηση επηρεαζόμενη από την αστική τάξη, δουλειά του κόμματος είναι να ασκεί κριτική και να εξηγεί τα λάθη και την τακτική της. Αυτή θα έπρεπε να είναι η στρατηγική του κόμματος, μέχρι η εξουσία να περάσει στα χέρια των Σοβιέτ των εργατών βουλευτών.
Όσον αφορά το πολίτευμα, ο Λένιν ήταν αντίθετος στην κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αντίθετα, υποστήριζε μια μορφή δημοκρατίας των Σοβιέτ των εργατών, των εργατών της γης και των εργατών βουλευτών με παράλληλη κατάργηση της αστυνομίας, του στρατού και της υπαλληλίας. Αναφορά έγινε, επίσης, στο αγροτικό πρόγραμμα, με το οποίο υποστηρίχθηκε η μεταφορά του κέντρου βάρους στα Σοβιέτ των βουλευτών εργατών γης. Αυτό περιελάμβανε δήμευση των γαιών των τσιφλικάδων, εθνικοποίηση των γαιών και διάθεσή τους από τα τοπικά Σοβιέτ των εργατών γης και των αγροτών βουλευτών.
Ο Λένιν συνέχισε, υποστηρίζοντας την συγχώνευση όλων των τραπεζών της χώρας σε μια πανεθνική τράπεζα, η οποία θα ελέγχεται άμεσα από τα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών. Ωστόσο, δεν υποστήριξε την άμεση εφαρμογή του σοσιαλισμού, αλλά το πέρασμα του ελέγχου της κοινωνικής παραγωγής και της διανομής των προϊόντων από μέρους του Σοβιέτ των εργατών βουλευτών. Παράλληλα, αναφέρθηκε και στα καθήκοντα του κόμματος, τα οποία και απαρίθμησε. Αρχικά, θα έπρεπε άμεσα να συγκληθεί συνέδριο του Κόμματος, έπειτα να αλλάξει το πρόγραμμά του σχετικά με τον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο, την στάση του απέναντι στο κράτος, ενώ τάχθηκε υπέρ της αλλαγής του ονόματος σε Κομμουνιστικό Κόμμα. Τελευταίο σημείο της ομιλίας του αποτέλεσε η ώθηση των συντρόφων του για τη δημιουργία μιας νέας Διεθνούς.
Όπως ήταν φυσικό, η ομιλία του Λένιν ξεσήκωσε πανδαιμόνιο. Ο αντίκτυπος των θέσεών του ήταν τρομερός και η απομόνωσή του ήταν δεδομένη. Ο ένας μετά τον άλλον, οι επόμενοι ομιλητές τον αποκήρυξαν. Οι πρώτοι από όλους ήταν οι μενσεβίκοι. Δεν έλλειψε, ωστόσο, και η αμφισβήτηση του Λένιν και από συντρόφους του μπολσεβίκους, οι οποίοι θεώρησαν την εξαγγελία των θέσεων ως ρήξη με την μπολσεβίκικη παράδοση. Αντίδραση προκλήθηκε και από τις οργανώσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας. Αυτές απέρριψαν τις Θέσεις κατηγορηματικά, υποστηρίζοντας πως ο Λένιν έλλειπε καιρό από την χώρα και αδυνατούσε να κατανοήσει τις συνθήκες.
Αυτό όμως που στην πραγματικότητα συνέβη ήταν ότι ο Λένιν μέσα από τον λόγο του κατάφερε να πείσει τα κορυφαία στελέχη του μπολσεβικικού κόμματος. Στην ουσία, τα επιχειρήματά του, όπως εκτέθηκαν κατά την ομιλία, στην οποία παρουσίασε τις Θέσεις του Απρίλη, παρείχαν ένα μεγάλο μέρος της ιδεολογικής βάσης που αργότερα οδήγησε στην επανάσταση του Οκτωβρίου και το πέρασμα, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, στο δεύτερο στάδιο της επανάστασης, το πέρασμα της εξουσίας στα χέρια των Σοβιέτ και των εργατών βουλευτών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Λένιν, Βλαντίμιρ (2013), Οι Θέσεις του Απρίλη, Αθήνα: Εκδ. Σύγχρονη Εποχή
- Miéville, China (2017), Οκτώβρης: Η ιστορία της ρωσικής επανάστασης, Μτφρ. Ίκαρος Μπαμπασάκης, Αθήνα: Εκδ. Μεταίχμιο
