Του Κωνσταντίνου Νωτούδα,
Το Ελληνικό πολιτικό σύστημα, κυρίως κατά τη Μεταπολίτευση, βασίστηκε στον δικομματισμό, όπου τα δύο μεγάλα κόμματα –Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ– προερχόμενα από τις δύο ισχυρότερες ιδεολογικές και κομματικές οικογένειες, του Φιλελευθερισμού και της Σοσιαλδημοκρατίας, εναλλάσσονταν στην εξουσία. Συγκέντρωναν αθροιστικά περίπου ένα ποσοστό της τάξεως του 85%, όπως συνέβη στις βουλευτικές εκλογές του 2000, όταν ο δικομματισμός είχε φτάσει στην πλήρη ισχύ του. Ωστόσο, όλα αυτά τα χρόνια, υπήρξαν ουκ ολίγα μικρότερα κόμματα τόσο στον χώρο της κεντροδεξιάς όσο και σε αυτόν της κεντροαριστεράς, που έγραψαν τη δική τους πορεία και πρωταγωνίστησαν σε κρίσιμες περιόδους της πολιτικής ζωής.
Αρχής γενομένης από τον χώρο της κεντροδεξιάς, η δημιουργία της Δημοκρατικής Ανανέωσης (ΔΗΑΝΑ), στις 6 Σεπτεμβρίου 1985, ήταν το πρώτο ρήγμα που δημιουργήθηκε σε ηγεσιακό επίπεδο στη Νέα Δημοκρατία. Η σύγκρουση εκδηλώθηκε ανάμεσα στους βασικούς διεκδικητές της ηγεσίας του κόμματος: τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, πρεσβευτή της φιλελεύθερης ανανέωσης του συντηρητικού πόλου στην Ελλάδα, και τον Κωστή Στεφανόπουλο, εισηγητή της παράδοσης του «Καραμανλισμού». Οι βάσεις πάνω στις οποίες δημιουργήθηκε το κόμμα ήταν, από τη μία, η πολιτική προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου, βουλευτή Αχαΐας και κορυφαίου υπουργού στις κυβερνήσεις Καραμανλή από το 1974, και από την άλλη, η απόσπαση κομματικών στελεχών από τη Ν.Δ., τόσο σε κοινοβουλευτικό όσο και σε τοπικό επίπεδο.
Η ΔΗΑΝΑ προκειμένου να βρει θέση στο ιδιαίτερα ανταγωνιστικό πολιτικό πεδίο της εποχής, πρέσβευε τις αρχές του καραμανλικού «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού», μιλώντας για την ανάγκη της κομματικής ταύτισης στα μεγάλα ζητήματα που απασχολούσαν τον τόπο, ενώ το κόμμα έκρινε αναγκαία την πολιτική αναβάθμιση του τόπου, καταγγέλλοντας τα σκάνδαλα διαφθοράς. Ευνοϊκός παράγοντας για την ανάπτυξη της νεοσύστατης παράταξης υπήρξε η προβολή του από δημοσιογραφικά μέσα που υποστήριζαν το ΠΑΣΟΚ, στο πλαίσιο αποδυνάμωσης της Ν.Δ. Ωστόσο, η δυναμική αποδείχθηκε φθίνουσα, καθώς μπορεί στις ευρωεκλογές του 1989 να εκλέχθηκε ως αρχηγός, αλλά στις βουλευτικές εκλογές του 1990, ο Θεόδωρος Κατσίκης προσχώρησε στην Ν.Δ., δίνοντας στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη την απαιτούμενη πλειοψηφία των 151 βουλευτών και στερώντας, έτσι, από τη ΔΗΑΝΑ την κοινοβουλευτική της εκπροσώπηση. Όταν στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 1994 ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος δεν επανεξελέγη, δήλωσε την αποχώρησή του από την ενεργή πολιτική ζωή και γι’ αυτόν τον λόγο τα ανώτερα όργανα του κόμματος αποφάσισαν την αυτοδιάλυση της ΔΗΑΝΑ.
Ένας άλλος πολιτικός σχηματισμός –που δημιουργήθηκε και οδήγησε σε διάσπαση τη Νέα Δημοκρατία– ήταν η Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά, το 1993. Η Ελλάδα ήρθε τότε αντιμέτωπη με ένα φλέγον ζήτημα εξωτερικής πολιτικής, όπως το Μακεδονικό. Ειδικότερα, ο τότε Υπουργός Εξωτερικών, Αντώνης Σαμαράς, αφού διαφώνησε ανοικτά με τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, σχετικά με το ζήτημα της ονομασίας, αποχώρησε από την κυβέρνηση, ιδρύοντας τη νέα αυτή παράταξη, με το όνομα που εμπνεύστηκε ο Οδυσσέας Ελύτης. Σύμφωνα με αρκετούς πολιτικούς επιστήμονες, το κόμμα χαρακτηριζόταν ως μονοθεματικό και προσωποπαγές. Στις βουλευτικές εκλογές του 1993 κατόρθωσε να αποσπάσει δέκα έδρες, ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά κατόρθωσε να εκλέξει δύο ευρωβουλευτές. Το 1995, εν μέσω πιέσεων για εκλογές, η Πολιτική Άνοιξη συνεργάζεται με το ΠΑΣΟΚ για την εκλογή του Κωστή Στεφανόπουλου ως Προέδρου της Δημοκρατίας. Όμως, η εκλογική καθίζηση έρχεται ένα χρόνο αργότερα, όταν το κόμμα δεν καταφέρνει οριακά να εκλεγεί στο κοινοβούλιο, αλλά ούτε και στο Ευρωκοινοβούλιο τρία χρόνια μετά. Επιπλέον, στις εκλογές του 2000 η παράταξη δεν συμμετέχει, ενώ το 2004 διαλύεται και επίσημα, με τα στελέχη της να προσχωρούν στη Ν.Δ.
Παράλληλα, στον χώρο της κεντροαριστεράς υπήρξαν βραχύβιοι πολιτικοί σχηματισμοί. Ένας εξ αυτών, ήταν το ΚΟ.ΔΗ.ΣΟ. (Κόμμα Δημοκρατών Σοσιαλιστών), με πρόεδρο τον Γιάγκο Πεσματζόγλου και ιδρυτικά μέλη, μεταξύ άλλων, τη Βιργινία Τσουδερού, τον Δημήτριο Καρδάρα και τον Κώστα Αλαβάνο. Το κόμμα, παρόλο που ιδρύθηκε το 1979, είχε ήδη κοινοβουλευτική παρουσία, καθώς ορισμένα στελέχη του είχαν εκλεγεί το 1977 με την Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου. Το 1981, μετείχε στις εκλογές σε συνεργασία με το Κόμμα Αγροτών και Εργαζομένων, αλλά δεν κατόρθωσε να μπει στη Βουλή, αφού έλαβε ποσοστό 0,72%. Ωστόσο, εξασφάλισε ένα αξιοπρεπές ποσοστό της τάξεως του 4,2% στις ευρωεκλογές του 1984. Στις εκλογές του 1985, ο Γιάγκος Πεσματζόγλου προσχώρησε στη Ν.Δ. κι έτσι τα ιδρυτικά στελέχη του κόμματος αποφάσισαν η παράταξη να απέχει. Το 1988, το κόμμα συμμετείχε στη δημιουργία του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, αλλά η ενσωμάτωση αυτή σήμαινε και την αναστολή της λειτουργίας του.
Μια ακόμα διάσπαση που δημιουργήθηκε στον χώρο της κεντροαριστεράς ήταν το 1995, όταν ο τέως Υπουργός οικονομικών του ΠΑΣΟΚ, Δημήτρης Τσοβόλας, ίδρυσε το ΔΗ.Κ.ΚΙ. (Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα). Στις εκλογές του 1996, το κόμμα επιτυγχάνει την είσοδο του στη Βουλή, με ποσοστό 4,4%, ενώ καταφέρνει να αυξήσει το ποσοστό αυτό σε 6,8% στις ευρωεκλογές του 1999. Παρόλα αυτά, η εκλογική του κάθοδος ξεκινά στις βουλευτικές εκλογές του 2000, που συγκέντρωσε ποσοστό 2,6%, μένοντας, έτσι, εκτός Κοινοβουλίου, ενώ το ποσοστό αυτό συρρικνώνεται ακόμα περισσότερο στις εκλογές του 2004, φτάνοντας μόλις στο 1,7%. Αυτό σηματοδότησε το τέλος της αυτόνομης πορείας του, οδηγώντας το τα επόμενα χρόνια να συνεργαστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ, μέχρι το καλοκαίρι του 2015, που τότε προσχωρεί στη Λαϊκή Ενότητα και, στη συνέχεια, στο Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΔΗΑΝΑ: Το κόμμα του πρώην ΠτΔ Κωστή Στεφανόπουλου όταν αρχηγός της ΝΔ εκλέχθηκε ο Κ. Μητσοτάκης (φωτό), pronews.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μεγάλες διακηρύξεις, ελάχιστοι ψηφοφόροι: Η (βραχύβια) ιστορία 13 αποτυχημένων κομμάτων, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα κόμματα που χάθηκαν στη σκόνη, newsbeast.gr, διαθέσιμο εδώ
