Του Μάριου Κριτίδη,
Κατά τη διάρκεια 2019-2020, συρροή εικόνων έρχονταν από το Χονγκ Κονγκ, απεικονίζοντας μαζικές διαμαρτυρίες να ξεσπούν στο πρώην αποικιακό κρατίδιο. Η αιτία των πρωτοφανών τότε διαδηλώσεων, που παρέλυσαν ολόκληρη τη χώρα, ήταν ο νέος κινεζικός νόμος, ο οποίος προέβλεπε την έκδοση συλληφθέντων του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα, ώστε να δικάζονται πλέον στα κινεζικά δικαστήρια. Η επίθεση αυτή στην αυτονομία του κρατιδίου προκάλεσε τον ξεσηκωμό των κατοίκων του Χονγκ Κονγκ. Οι διαδηλώσεις διήρκησαν συνολικά περίπου από τις αρχές Μαρτίου 2019, έως τα μέσα του 2020. Η έξαρση του κορωνοϊού, καθώς και η αυταρχική καταστολή των διαδηλώσεων, από τις αρχές του Χονγκ Κονγκ, άρχιζαν να καταπνίγουν σταδιακά το φιλοδημοκρατικό κίνημα στη χώρα. Ο απολογισμός ήταν 13 επιβεβαιωμένοι νεκροί, χιλιάδες τραυματίες, ζημιές πολλών εκατομμυρίων και εκατοντάδες χιλιάδες συλλήψεις, όχι μόνο διαδηλωτών, αλλά και δημοσιογράφων, διοργανωτών και υπεύθυνων φοιτητικών συλλόγων.
Το τέλος των διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας έδωσε το βήμα στην κινεζική κυβέρνηση να περάσει το νομοσχέδιο Εθνικής Ασφάλειας στις 30 Ιουνίου 2020, μία μέρα πριν την επέτειο της 1ης Ιουλίου, που εορτάζεται το πέρασμα του Χονγκ Κονγκ από την ηγεμονία του Ηνωμένου Βασιλείου σε αυτή της Κίνας. Το νομοσχέδιο Εθνικής Ασφαλείας ήταν ένα νομοσχέδιο το οποίο καμία κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ δεν ήταν διατεθειμένη να κωδικοποιήσει στο δίκαιο του κρατιδίου, λόγω της υποβάθμισης της αυτονομίας που θα έφερνε στο κράτος. Έτσι, παρέμεινε για σχεδόν 25 χρόνια στον «πάγο».
Είναι σημαντικό πριν προχωρήσουμε, να εξηγήσουμε υπό ποιο καθεστώς βρίσκεται το Χονγκ Κονγκ, καθώς αυτό αποτελεί τη βασική αιτία των ραγδαίων εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή τα τελευταία 3 χρόνια.
Το Χονγκ Κονγκ βρισκόταν υπό βρετανικό αποικιακό καθεστώς για πάνω από 156 χρόνια, ενώ, όπως αναφέρθηκε, το καθεστώς αυτό τελείωσε επίσημα το 1997 με την επιστροφή της περιοχής στην κυριαρχία της Κίνας. Όμως, η μακρά διοίκηση του κρατιδίου από το βρετανικά στελέχη οδήγησε το Χονγκ Κονγκ να έχει τελείως διαφορετική πολιτική και κοινωνική μορφή σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της Κίνας. Αρχικά, υιοθέτησε όλες τις δυτικές αρχές σε σχέση με την κρατική διοίκηση και την οικονομία, διατήρησε δημοκρατικό καθεστώς και καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα, και έτσι έγινε μία από τις πλουσιότερες χώρες με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα. Με τις διαδηλώσεις του 2019-2020 έγινε εμφανής και η φιλοδυτική και ιδιαίτερα η φιλοαμερικάνικη στάση των κατοίκων της χώρας. Δεν ήταν σπάνιο μαζί με τη σημαία του Χονγκ Κονγκ, οι διαδηλωτές να ανεμίζουν και την αμερικανική και τη ρετανική σημαία στις πορείες τους. Από την άλλη, η σύγχρονη Κίνα είχε αναπτυχθεί με τελείως διαφορετικές αρχές προερχόμενες κυρίως από τις ιδέες του Mao, συνδυαζόμενες σε έναν βαθμό με την παραδοσιακή αυτοκρατορική θεώρηση της «Αυτοκρατορίας του Ουρανού». Το σύγχρονο σοσιαλιστικό σύστημα της Κίνας, με στοιχεία Κινεζικού Εθνικισμού, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη φιλελεύθερη θεώρηση των πραγμάτων που κυριάρχησε στο Χονγκ Κονγκ.
Για να αντιμετωπιστούν οι πιθανές συγκρούσεις μεταξύ των δύο διαφορετικών πολιτικών συστημάτων και να επιτευχθεί μία αρμονικότερη συμβίωση Κίνας και Χονγκ Κονγκ, στον λεγόμενο «Βασικό Νόμο» που συμφωνήθηκε για το Χονγκ Κονγκ (Σύνταγμα με περιορισμένο εύρος νομοθετημάτων), υιοθετήθηκε η αρχή «ένα κράτος, δύο συστήματα». Η αρχή αυτή προβλέπει πως το Χονγκ Κονγκ θα αποτελεί μία αυτόνομη επαρχία της Κίνας, λειτουργώντας προς τα δικά της συμφέροντα, διατηρώντας, όμως, το δικό της ξεχωριστό σύστημα διακυβέρνησης, χωρίς καμία παρέμβαση από την Κίνα, ιδιαίτερα στο νομοθετικό έργο του κρατιδίου. Η μόνη εξαίρεση, στην οποία η Κίνα μπορεί να «επιβάλλει» δικούς της νόμους στο Χονγκ Κονγκ ήταν για νόμους που υπάγονταν στην ειδική κατηγορία Annex III, που εξασφάλιζαν την ευθυγράμμιση της εξωτερικής πολιτικής Κίνας και Χονγκ Κονγκ προς τρίτες χώρες. Το άρθρο 23 του Βασικού Νόμου του Χονγκ Κονγκ προέβλεπε τη σύνταξη ειδικού νομοσχεδίου εθνικής ασφάλειας, το οποίο, όπως αναφέραμε, για 25 χρόνια δεν είχε επιτευχθεί και περνούσε συνεχώς από προσχέδιες αναθεωρήσεις και χρονοτριβές από τη μεριά του Χονγκ Κονγκ. Οι πολιτικές αναταράξεις του 2019-2020 και η κατάπνιξη της εξέγερσης έδωσε μοναδική ευκαιρία στην κινεζική κυβέρνηση να περάσει μια και καλή με δικούς της όρους το Νομοσχέδιο Εθνικής Ασφάλειας. Οι νόμοι Annex III αποτέλεσαν «κερκόπορτα», που η Κίνα μπόρεσε να περάσει αυθαίρετα το νομοσχέδιο χωρίς να βρει την παραμικρή αντίσταση από το εκδιωμένο και αποδιοργανωμένο δημοκρατικό τόξο του Χονγκ Κονγκ.
Το ζήτημα είναι, τώρα, τι προβλέπει και ποιες είναι οι συνέπειές του δύο χρόνια μετά την ισχύ του. Πλέον, μπορούμε να πούμε με σιγουριά, ότι το νομοσχέδιο αυτό αποτελεί ταφόπλακα για τη δημοκρατία του Χονγκ Κονγκ. Καθιστά παράνομες τις πράξεις που προωθούν την απόσχιση του Χονγκ Κονγκ, καθώς και διαμαρτυρίες πάσης μορφής, ενώ αυστηροποιεί το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να λειτουργούν οι εταιρίες μέσα στο Χονγκ Κονγκ. Σημαντικό είναι, επίσης, ότι επιτρέπει πολλές υποθέσεις οι οποίες παραβιάζουν το νομοσχέδιο αυτό να εκδικάζονται ανά περιπτώσεις στην Κίνα αντί σε δικαστήριο του Χονγκ Κονγκ, καθώς και ότι στη νομική ερμηνεία του κειμένου του νομοσχεδίου προτεραιότητα έχει η ερμηνεία των κινεζικών δικαστηρίων και όχι του Χονγκ Κονγκ.
Ως αποτέλεσμα, οι επιπτώσεις για την ατομική ελευθερία και τη δημοκρατία του Χονγκ Κονγκ ήταν εμφανείς και σαρωτικές. Από την επιβολή του νομοσχεδίου, μέχρι σήμερα, χιλιάδες είναι πλέον οι πολιτικοί κρατούμενοι για κατηγορίες περί ανταρσίας, διαδηλώσεων και τρομοκρατίας. Η δημοσιογραφία και τα μέσα ενημέρωσης έχουν δεχθεί το πρώτο σαρωτικό χτύπημα από τον κινεζικό αυταρχισμό, με περίπου 9 από τα μεγαλύτερα φιλοδημοκρατικά ειδησεογραφικά κανάλια να κλείνουν, επειδή παραβίαζαν άρθρα του Νομοσχεδίου Εθνικής Ασφαλείας. Περίπου το 20% των ατόμων του χώρου των media έγιναν άνεργοι εξαιτίας αυτών των μεταβολών, ενώ δεν λείπουν και οι συλλήψεις δημοσιογράφων για κατηγορίες εσχάτης προδοσίας για λογαριασμό τρίτων χωρών. Τη θέση των παλιών μέσων ενημέρωσης αναπληρώνουν φιλοκυβερνητικά μέσα, τα οποία δραστηριοποιούνται και στην υπόλοιπη Κίνα, καθώς και ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός του Χονγκ Κονγκ, RTHK, έχει πλέον αναλάβει θέση «παπαγάλου» των συμφερόντων του Πεκίνου.
Η πρόσβαση στο ίντερνετ έχει περιοριστεί αρκετά αν και όχι ακόμα σε επίπεδα, όπως τα εσωτερικά της Κίνας. Αν και το Χονγκ Κονγκ δεν ανήκει προς το παρόν στο “Great Firewall” της Κίνας, οδεύει σταδιακά προς αυτήν την κατεύθυνση και πιθανότατα να είναι το επόμενο «θύμα» του νόμου Εθνικής Ασφάλειας, αφού τελειώσει το έργο του απόλυτου ελέγχου των μέσων ενημέρωσης του Χονγκ Κονγκ. Κάποιοι περιορισμοί έχουν υπάρξει σε συγκεκριμένους ιστοτόπους, ενώ η επιλογή ενός πολίτη να παρακολουθήσει φιλοδημοκρατικά μέσα, ή περιεχόμενο που κατακρίνει την κινεζική κυβέρνηση μπορεί να δικαστεί βάσει του νέου νομοσχεδίου. Το πιο τρομερό, όμως, είναι ότι αυτός ο νόμος δικάζει και πράξεις πολιτών, οι οποίες γίνονται εκτός του Χονγκ Κονγκ και της Κίνας. Για παράδειγμα, αν κάποιος πολίτης του Χονγκ Κονγκ συμμετάσχει στο εξωτερικό σε κάποια εκδήλωση ή κάνει δημόσια κάποιες δηλώσεις που η κινεζική κυβέρνηση θεωρεί μη επιτρεπτές, αυτός ο άνθρωπος μπορεί να δικαστεί με το που βρεθεί στο έδαφος του Χονγκ Κονγκ και σε πιο ακραίες περιπτώσεις να ζητηθεί από την κινεζική κυβέρνηση η έκδοσή του για δίκη από την ξένη χώρα πίσω στην Κίνα. Αυτό έχει γίνει ήδη μία φορά με έναν δημοσιογράφο του Χονγκ Κονγκ, ο οποίος δραστηριοποιούνταν στην Αυστραλία και προέβη σε κριτική απέναντι στην κυβέρνηση της Κίνας για τα γεγονότα με τις διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ. Η κυβέρνηση της Αυστραλίας αρνήθηκε να εκδώσει τον δημοσιογράφο.
Το μέλλον του Χονγκ Κονγκ, φαίνεται πλέον να ευθυγραμμίζεται με το γενικότερο μέλλον της Κίνας. Όλο και περισσότερο αποτελεί μία πλούσια, πυκνοκατοικημένη περιφέρεια της Κίνας, παρά το αυτόνομο κρατίδιο που διέφερε ριζικά από την υπόλοιπη χώρα. Είναι αλήθεια ότι το Χονγκ Κονγκ παραείναι σημαντικό, ως παγκόσμιας σημασίας οικονομικό κέντρο, για να παραμείνει αυτόνομο και να έχει τη δική του πορεία. Επίσης, σημαντικό είναι ότι δεν φαίνεται πλέον να υπάρχει ένα κλίμα αντίστασης στο κινεζικό καθεστώς. Οι φωνές της αντιπολίτευσης έχουν είτε εξοριστεί, είτε φυλακιστεί, είτε παραμένουν πλήρως αποδιοργανωμένοι για να μπορέσουν να κάνουν κάτι για την ώρα. Οι τελευταίες εκλογές στη χώρα, τον Δεκέμβριο του 2021, απέδειξαν και την απουσία αντιπολίτευσης στις εξελίξεις αυτές, ενώ και ο ίδιος ο κόσμος παραμένει αδρανής, με την αποχή να σημειώνει το υψηλότερο ρεκόρ που είχε σημειωθεί ποτέ σε εκλογική αναμέτρηση στη χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Henry Kissinger, Παγκόσμια Τάξη, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2014, σελ.313 – 323
- Hong Kong Is Unrecognizable After 2 Years Under the National Security Law, Angeli Datt, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- Hong Kong national security law: What is it and is it worrying?, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Mourning Hong Kong’s Democracy, Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, διαθέσιμο εδώ
- Μάριος Κριτίδης, Οι εκλογές που σηματοδοτούν το τέλος της δημοκρατίας στο Χονγκ Κονγκ, OffLine Post, διαθέσιμο εδώ
