Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Νυχτερινές συγκεντρώσεις, γενέθλια, πάρτι, επαγγελματικά ραντεβού και ό,τι άλλο περνάει από τον νου σου. Αλήθεια, πότε ξεκουράζεστε; Όλοι αναγκαζόμαστε να κάνουμε πράγματα με το ένεκα ανάγκης. Συχνά, όμως, στην προσπάθειά σας να ικανοποιήσετε τους άλλους, καταπιέζετε τον ίδιο σας τον εαυτό να κάνει κάτι που στην πραγματικότητα δεν επιθυμεί. Έτσι, αποδέχεστε την εκάστοτε πρόσκληση, καθώς πολύ απλά δεν μπορείτε να πείτε «όχι»!
Δεν είναι ανάγκη να πηγαίνετε όπου σας καλούν και σίγουρα δεν είστε σε θέση να τους ευχαριστήσετε όλους, γιατί κάποια στιγμή πρέπει να σκεφτείτε και τον εαυτό σας. Και με αυτή σας τη συνήθεια, το μόνο που κάνετε είναι να τρέφετε την κούρασή σας – σωματική και ψυχική.
Η λύση είναι πολύ απλή: μάθετε να λέτε όχι. Αρχίστε με απλά και μικρά βήματα.
Γιατί, όμως, το να πεις όχι είναι δύσκολο;
Για μερικούς ενήλικες, η αδυναμία να πουν όχι πηγάζει από την παιδική ηλικία. Από μικρή ηλικία, τα παιδιά διδάσκονται να είναι ευγενικά και προσεχτικά. Εάν ένας γονιός ή δάσκαλος ζητούσε από ένα παιδί να κάνει το οτιδήποτε, το να πει όχι ερμηνευόταν ως μια μορφή κουβέντας. Σε ποικίλες περιπτώσεις, η άρνηση ενός ενήλικα προμήνυε την τιμωρία ή την αρνητική ενίσχυση.
Ωστόσο, αυτό είναι δυνατόν να προκαλέσει προβλήματα σχετικά με την επικοινωνία και την αυτοεπιβεβαίωση. Το να πιστεύουν ότι το όχι είναι καταδικαστέο, δυσκολεύει τα παιδιά να επικοινωνήσουν τις προτιμήσεις τους. Για μερικούς ανθρώπους, αυτή η αδυναμία να μιλήσουν για τον εαυτό τους τούς ακολουθεί μέχρι και την ενήλικη ζωή.
Ένας άλλος λόγος, που μπορεί να δυσκολευτείτε να πείτε όχι, είναι αν έχετε αμφιβολίες για τον εαυτό σας. Με το σύνδρομο απατεώνων, νιώθετε ότι δεν είστε αρκετά καλοί, για να διαδραματίσετε τον ρόλο στον οποίο βρίσκεστε.
Εξαιτίας των συναισθημάτων σας αυτών, αποφεύγετε να πείτε όχι στους άλλους. Φοβάστε ότι θα σκεφτούν ότι δεν είστε σε θέση να εκτελέσετε τους ρόλους και τις ευθύνες σας. Μπορεί, επίσης, να δυσκολεύεστε να πείτε όχι στον εαυτό σας. Νιώθετε συνεχώς ότι πρέπει να πείτε ναι, για να αποδείξετε στον εαυτό σας ότι μπορείτε να κάνετε πραγματικά τη δουλειά σας.
Υπάρχει, επιπλέον, ενσυναίσθηση και ανθρώπινη φύση που πρέπει να λάβετε υπόψιν. Είμαστε κοινωνικά πλάσματα που βασίζονται στην ανθρώπινη σύνδεση. Λόγω της ανάγκης μας να ανήκουμε, φοβόμαστε να απογοητεύσουμε τους άλλους ή να οδηγηθούμε σε διαπληκτισμούς και συγκρούσεις.
Σε μια μελέτη του Cornell, ζητήθηκε από τους ανθρώπους να εκτελέσουν εργασίες που αντιτίθεντο στην ηθική τους. Παρά το γεγονός ότι εξέφρασαν αντιρρήσεις, τα μισά άτομα δέχτηκαν να παραποιήσουν ένα βιβλίο της βιβλιοθήκης. Αυτό έγινε, γιατί το να πει κανείς όχι ήταν πολύ δύσκολο.
Τέτοια είδη συμπεριφορών δείχνουν την εγγενή μας επιθυμία να αποφεύγουμε τις συγκρούσεις και να διατηρήσουμε την ειρήνη. Είναι, όμως, φυσιολογικό η ανάγκη μας να είμαστε αρεστοί, να μας δημιουργεί περισσότερα αρνητικά συναισθήματα παρά θετικά;
Ας ανακαλύψουμε.
Αν δυσκολεύεστε να πείτε όχι, το να μάθετε να εντοπίζετε σημάδια προσωπικής δυσφορίας, μπορεί να σας βοηθήσει να ξέρετε πότε να θέτετε όρια.
Αυτά τα πέντε σημάδια φανερώνουν ότι πρέπει να πείτε όχι για το καλό σας.
- Εάν αισθάνεστε άβολα
Κανείς δεν ξέρει τα όρια και τους περιορισμούς σας καλύτερα από εσάς τους ίδιους. Εάν σας ζητηθεί να οδηγηθείτε σε μία ενέργεια που σας κάνει να νιώθετε άβολα, πιθανώς να είναι σημάδι ότι πρέπει να πείτε όχι. Αφιερώστε λίγο χρόνο στον εαυτό σας για να αναπνεύσετε προσεκτικά και ακούστε τη διαίσθησή σας.
- Νιώθετε ένοχοι ή υποχρεωμένοι
Σε μια εργασιακή κατάσταση, μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να πει κανείς όχι. Η δουλειά σας μπορεί να απαιτεί από εσάς να υποχρεώνεστε, όταν οι ανώτεροι σάς αναθέτουν καθήκοντα. Ωστόσο, αυτό δεν καταδεικνύει ότι ο χρόνος και η ενέργειά σας είναι λιγότερο πολύτιμα από τα δικά τους.
Χρησιμοποιήστε τις επιδεξιότητές σας στην υπεράσπιση του εαυτού σας για να εντείνετε και να πείτε όχι. Η απόφασή σας, σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να βασίζεται σε ενοχές ή υποχρεώσεις.
- Όταν είστε υπερφορτωμένοι
Εάν είστε υπερφορτωμένοι με δουλειά, πείτε όχι σε περισσότερες εργασίες ή έργα. Περιμένετε μέχρι να ελευθερώσετε λίγο χρόνο και ενέργεια, προτού αναλάβετε οποιαδήποτε οτιδήποτε νεότερο.
Εάν εργάζεστε συχνά πολλές ώρες επί παραδείγματι, πείτε όχι στη δουλειά το Σαββατοκύριακο. Ο COVID-19 έχει αυξήσει δραστικά τον αριθμό των εργαζομένων που εργάζονται από το σπίτι. Η έρευνα αναδεικνύει, μάλιστα, ότι οι απομακρυσμένοι υπάλληλοι εργάζονται πολλαπλές ώρες και έρχονται αντιμέτωποι με μεγαλύτερο φόρτο εργασίας από ό,τι πριν από το χτύπημα της πανδημίας.
Το αίσθημα υπερφόρτωσης πιθανώς να αναπτερώνεται κατά τη διάρκεια των εορτών, όπου θα έχετε να αντιμετωπίσετε πιέσεις τόσο από το οικογενειακό όσο και από το εργασιακό σας περιβάλλον. Ένα μικρό διάλειμμα και μία αποχή από τέτοιου είδους καταστάσεις, που σας θωρακίζουν με άγχος, θα ήταν το ιδανικό, προκειμένου να επανέλθετε δριμύτεροι, ύστερα από τις διακοπές σας.
Λάβετε υπόψιν ότι το να λέτε όχι στον εαυτό σας είναι εξίσου σημαντικό με το να λέτε όχι στους άλλους. Το να ασκείτε πίεση στον εαυτό σας, προσθέτει μόνο άγχος. Φροντίστε να δώσετε προτεραιότητα στην ψυχική και σωματική σας υγεία, για να αποφύγετε την εξάντληση.
- Εάν το αίτημα ξεπερνά τα προσωπικά σας όρια
Όταν κάποιος σάς ζητά να κάνετε κάτι που ξεπερνά τα όριά σας, είναι σημαντικό να σταματήσετε τη διαδικασία και να πείτε όχι. Τα όριά μας είναι για να τα σεβόμαστε και όχι για να τα ξεπερνούμε.
- Αν λέτε μόνο ναι, για να ευχαριστήσετε κάποιον άλλο
Αν και το να ευχαριστούμε τους άλλους αποτελεί ένα φυσικό κίνητρο για την εκτέλεση εργασιών, δεν πρέπει να είναι ο μόνος λόγος που εργαζόμαστε σκληρά. Εάν το να ευχαριστείτε κάποιον άλλο έρχεται εις βάρος της δικής σας ευτυχίας και ευημερίας, δεν αξίζει τον κόπο.
Ας δούμε μερικούς λόγους για τους οποίους είναι τόσο σημαντικό να λέμε όχι
- Κάντε λιγότερα, για να παραδώσετε περισσότερα. Εστιάστε σε ένα πράγμα τη φορά και κάντε το ορθά. Είστε ικανοί να παράγετε έργο πολύ υψηλότερης ποιότητας, όταν η ενέργειά σας κατευθύνεται σε έργα που σας αρέσουν.
Το να πείτε όχι μπορεί να ωφελήσει την απόδοση και την καριέρα σας. Το να είσαι διεκδικητικός αποδίδει. Σας δίνει την ελευθερία να επιδιώξετε έργα που ευθυγραμμίζονται με τους επαγγελματικούς σας στόχους. Και σας κρατά σε καλή δίοδο με τα μελλοντικά επαγγελματικά σας σχέδια.
Είναι σπουδαίο για την ψυχική σας ευεξία. Η ψυχική μας ικανότητα υποφέρει, όταν δαγκώνουμε περισσότερο από όσο μπορούμε να μασήσουμε. Για να διατηρήσετε τη διανοητική διαύγεια, πρέπει να πείτε όχι σε εργασίες που γνωρίζετε ότι δεν μπορείτε να χειριστείτε.
- Αποτρέψτε την εξάντληση. Η εξουθένωση μετατρέπεται σε ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα για τους σύγχρονους εργαζόμενους. Το να εργάζεστε πολύ σκληρά για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να προκαλέσει υστέρηση κόπωσης. Αυτό θέτει σε κίνδυνο τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία.
- Χτίστε και διατηρήστε δυνατές και υγιείς σχέσεις. Τα σαφή όρια και ο αμοιβαίος σεβασμός αποτελούν και οι δύο δείκτες μιας υγιούς σχέσης. Μπορείτε να διατηρήσετε τις σχέσεις στη ζωή σας δυνατές, θέτοντας όρια και σεβόμενοι τους άλλους.
Το να ανταποκρίνεστε συνεχώς θετικά μπορεί να σας εμποδίσει να πετύχετε τους προσωπικούς σας σκοπούς. Ακόμη και οι πιο επιτυχημένοι άνθρωποι γνωρίζουν πού βρίσκονται οι περιορισμοί τους. Δεν μπορείτε να πετύχετε τους στόχους σας με ελάχιστη ενέργεια. Διατηρείστε τα όνειρά σας ανέπαφα, φροντίζοντας το σώμα και τον νου σας.
- Να είστε ρεαλιστές σχετικά με τις δυνατότητές σας. Μερικές φορές, η προθυμία δεν είναι το θέμα. Μπορεί να μην έχετε τις απαραίτητες προϋποθέσεις και ικανότητες για αυτό που σας ανατίθεται στη δουλειά. Αυτό και μόνο αποτελεί έναν έγκυρο λόγο για την απόρριψη του αιτήματος.
- Είναι ένα σημαντικό μέρος, αυτό της αυτοφροντίδας. Το να αφιερώνετε χρόνο στον εαυτό σας, επιτρέπει υψηλότερα επίπεδα ενέργειας, ουσιαστικότερη εστίαση και βελτιωμένη κατάσταση ψυχοσωματικής υγείας. Το να λέτε όχι, φερειπείν, σε επιπλέον δουλειά, όταν ξέρετε ότι χρειάζεστε ένα διάλειμμα, είναι σίγουρα μια θαρραλέα πράξη αυτοφροντίδας.
Όταν πρόκειται για αυτό, η αιτία που λέμε όχι είναι ιδιαίτερα σημαντική, εφόσον προστατεύει τα καλύτερα συμφέροντά μας.
Είτε πρόκειται για τη σωματική σας υγεία, την ψυχική ή την ψυχολογική σας υγεία, το να λέτε όχι διατηρεί την εσωτερική σας δύναμη. Ξεκλειδώνει τον δρόμο για ολιστική ευεξία.
Εναλλακτικοί τρόποι για να πείτε όχι
Θεωρητικά, οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να κατανοήσουμε την έννοια του γιατί το να λέμε όχι είναι τόσο σημαντικό. Ωστόσο, ο σχηματισμός των λέξεων στην πραγματική ζωή μπορεί να είναι τρομακτικός και συντριπτικός.
Σε στιγμές σαν αυτές, μπορεί να σας βοηθήσει να προετοιμάσετε κάποιες δηλώσεις, στις οποίες μπορείτε να απευθυνθείτε, κάθε φορά που αισθάνεστε ότι βρίσκεστε σε δύσκολη θέση. Αυτές οι φράσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατα του απλού «όχι» την επόμενη φορά που θα βρεθείτε σε μια γωνία και θα χρειάζεστε καθοδήγηση.
«Δυστυχώς, κάτι άλλο συμβαίνει.»
«Έχω κάποια άλλη δέσμευση.»
«Μακάρι να μπορούσα.»
Συν τοις άλλοις, εάν δυσκολεύεστε να μάθετε αν πρέπει να πείτε όχι, μπορεί να σας βοηθήσει να έχετε μια διανοητική λίστα ερωτήσεων που πρέπει να θέτετε στον εαυτό σας, όταν η ορθή επιλογή δεν είναι ακόμη εμφανής. Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να αφιερώνετε λίγο χρόνο, προκειμένου να πάρετε τη σωστή απόφαση.
Την επόμενη φορά που κάποιος σας ζητήσει να κάνετε κάτι και δεν είστε βέβαιοι πώς να ανταποκριθείτε, χρησιμοποιήστε αυτές τις ερωτήσεις ως πρότυπο, για να αποκτήσετε πληροφορίες.
«Έχω τον χρόνο και την ενέργεια να το κάνω αυτό;»
«Το να πω θα προσθέσει αξία στη ζωή μου;»
«Τι είναι αυτό που κάνει το “όχι” σημαντικό για μένα;»
«Προσπαθεί κάποιος να με εκφοβίσει;»
«Το κάνω αυτό για να ευχαριστήσω κάποιον άλλον;»
«Χρησιμοποιούμαι;»
«Το να πω όχι σε αυτό σημαίνει ότι μπορώ να πω ναι σε κάτι άλλο πιο σημαντικό;»
«Λέω ναι μόνο και μόνο επειδή φοβάμαι να χάσω;»
«Μήπως κάτι πιο σημαντικό απαιτεί την προσοχή μου αυτή τη στιγμή;»
«Χρειάζομαι χρόνο για ξεκούραση και επαναφόρτιση;»
«Τι θα έπρεπε να αλλάξει σχετικά με αυτήν την ευκαιρία για να γίνει “ναι”;»
Μάθετε πώς να λέτε όχι, για να μπορείτε να πείτε ναι στην ευημερία
Όλοι χρειαζόμαστε λίγη υποστήριξη μερικές φορές. Ειδικά, όταν πρόκειται για τη διαχείριση της επικοινωνίας με τους άλλους. Αλλά για να είναι κανείς πιο υγιής και ευτυχισμένη εκδοχή του εαυτού του, πρέπει να θέτει όρια.
Είτε βρίσκεστε στο σπίτι είτε στη δουλειά, το να γνωρίζετε πώς να πείτε όχι είναι μια δεξιότητα από την οποία μπορείτε να επωφεληθείτε για το υπόλοιπο της ζωής σας. Η ιεράρχηση των αναγκών σας είναι ένα από τα πιο αγαπημένα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για τον εαυτό σας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Πώς να λέτε όχι χωρίς να αισθάνεστε ένοχοι, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
