Του Στυλιανού-Λάμπρου Καραγεώργη,
Όπως προαναφέρθηκε στο πρώτο μέρος του άρθρου, η τουρκοκυπριακή ηγεσία θα προτρέψει τα μέλη της μειονότητας σε μποϊκοτάζ εναντίον των Ελλήνων καταστηματαρχών. Μέσα στο 1959, Τούρκοι θα υποχρεωθούν από την K.T.G.T. να επιστρέψουν εμπορεύματα που είχαν προμηθευτεί από Έλληνες και θα επιβληθεί κλείσιμο καταστήματος λόγω συνεργασίας με Έλληνες. Θα σημειωθεί ακόμα και συμβάν, όπου μουσουλμάνοι θα απειλήσουν ομόθρησκό τους, για να κατέβει από ελληνικό λεωφορείο. Καθημερινά θα υπάρχουν μικροεπεισόδια μεταξύ των δύο κοινοτήτων, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις των Μακαρίου και Ντενκτάς. Τον Αύγουστο, Τούρκος ποιμένας θα δολοφονηθεί από ομοεθνείς του, επειδή κατοικούσε σε μάντρα ελληνικής ιδιοκτησίας.
Λόγω του εκτεταμένου μποϊκοτάζ, οι Έλληνες θα πράξουν το ίδιο εις βάρος των Τούρκων, ενώ, το τελευταίο δεκαήμερο του μήνα, θα σημειωθούν φόνοι και ξυλοδαρμοί στους παραβάτες των τουρκικών εντολών. Πρόσκαιρα τον Οκτώβριο, η μειονότητα θα εγκαταλείψει το μποϊκοτάζ, καθώς αποδείχθηκε επιβλαβής για τα οικονομικά της συμφέροντα, ωστόσο, ένα μήνα μετά, Τούρκοι θα λάβουν απειλητικές επιστολές, επειδή ψώνισαν από ελληνικά και αρμενικά καταστήματα. Τελικά, τον Μάιο του 1960, η Ομοσπονδία Τουρκικών Σωματείων θα αποφασίσει την επιβολή προστίμων σε όσους συναλλάσσονται με Έλληνες και συχνάζουν σε ελληνικά κέντρα.
Μια πάγια τακτική των Τουρκοκυπρίων, από την εποχή του αντιαποικιακού αγώνα της ΕΟΚΑ, που συνεχίστηκε και κατά το μεταβατικό στάδιο μέχρι την ανεξαρτησία της Κύπρου, ήταν η λαθραία εισαγωγή όπλων, προς ενίσχυσή τους, υπό την ανοχή των Άγγλων. Υπάρχουν πλείστες περιπτώσεις, όπως αυτή στις 18 Ιουλίου του 1959, όπου πλοιάριο από την Τουρκία αποβίβασε στο χωριό Μασούρα 2 κιβώτια με 50 περίστροφα και φυσίγγια. Παρομοίως, τον Αύγουστο, κατασχέθηκαν στον Λίβανο 167 περίστροφα από τουρκικό πλοίο με προορισμό την Κύπρο.
Ωστόσο, η πιο γνωστή επιχείρηση εισαγωγής λαθραίου οπλισμού σημειώθηκε στις 18 Οκτωβρίου, όπου το μικρό τουρκικό πλοίο Deniz αυτοβυθίστηκε από το τριμελές πλήρωμά του την ώρα της σύλληψής του από τις βρετανικές αρχές. Το Deniz εκτιμάται ότι μετέφερε πεντακόσια τουφέκια και ένα εκατομμύριο φυσίγγια. Οι Τούρκοι προτίμησαν να το βυθίσουν, ώστε να αποτρέψουν τη διεθνή κατακραυγή εναντίον τους. Αυτό το επεισόδιο θα επιφέρει την προσωρινή αναστολή των εργασιών της μεικτής επιτροπής, με τον Κιουτσούκ να δηλώνει πως τα πυρομαχικά μεταφέρονται από ανεύθυνους. Παρ’ όλα αυτά, ο αρχηγός της τουρκικής νεολαίας διαφώνησε, δηλώνοντας πως αυτά προορίζονταν για την αλιεία δελφινιών. Έναν μήνα μετά, ο Βρετανός κυβερνήτης θα αφήσει ελεύθερους τους τρεις Τούρκους ναυτικούς, προκαλώντας αίσθημα πικρίας και ανησυχίας στους Έλληνες της Κύπρου.
Οι παράνομες εισαγωγές όπλων συνεχίστηκαν αμείωτες καθ’ όλο το 1960, ακόμα και υπό το φως της ημέρας, αλλά και μέσω του αεροδρομίου. Χαρακτηριστικά, ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής στρατηγός Darling, τον Φεβρουάριο του 1960, δήλωνε πως οι Τούρκοι ήταν πλέον πάνοπλοι, λόγω των λαθραίων εισαγωγών. Υπολογίζεται πως η μειονότητα έλαβε περίπου 10.000 όπλα από την Άγκυρα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1960, με τους Έλληνες να έχουν λάβει μόνο 663 όπλα από την Αθήνα, η οποία είχε σταματήσει τις αποστολές από τον Φεβρουάριο του 1959.
Απόδειξη του εξοπλισμού και των άγριων διαθέσεων των Τούρκων στην Κύπρο αποτελούν οι δεκάδες συλλήψεις μελών της μειονότητας που έφεραν οπλισμό και εκπαιδεύονταν στη χρήση του. Ενδεικτικά στις 22 Αυγούστου του 1959, Τούρκος συνελήφθη στην περιοχή Λουρουτζίνας, έχοντας στην κατοχή του 20 περίστροφα και 3 υποπολυβόλα, με την τελευταία σύλληψη κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου να γίνεται στις 6 Ιουλίου του 1960, στο χωριό Άγιος Ιάκωβος, όπου Τούρκος έφερε παράνομα πιστόλι. Στον τομέα της εκπαίδευσης στην οπλοχρησία, ο Ιχσάν Αλή, ο οποίος ήταν υποστηρικτής της συνεργασίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων, είχε αποκαλύψει ότι, μετά την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, είχε φτάσει στο νησί Τούρκος συνταγματάρχης προς στρατιωτική εκπαίδευση των Τουρκοκυπρίων. Από τις 17 Ιουνίου του 1959, πραγματοποιούνται ασκήσεις των Τούρκων με όπλα στην περιοχή της Λουρουτζίνας, με τελευταία παρόμοια ενέργεια να καταγράφεται στις 30 Μαΐου του 1960, στο χωριό Σκυλαούρα, όπου Τούρκοι εξασκήθηκαν με 4 αυτόματα, 6 περίστροφα και 5 κυνηγετικά όπλα.
Η τουρκική ηγεσία στην Κύπρο γνώριζε και υποστήριζε τις παραπάνω ενέργειες, με τον Ντενκτάς, στα τέλη Αυγούστου του 1959, να ιδρύει ταμείο για συλλογή χρημάτων προς εξοπλισμό της μειονότητας, ενώ τον Απρίλιο του 1960, ο αναπληρωτής Υπουργός Αμύνης, Ουμίτ Σουλεϊμάν, κατά τη διάρκεια του Μπαϊραμιού, επιθεώρησε τον οπλισμό της KTGT. Το χωριό Μανάρια φέρεται να ήταν η κεντρική οπλαποθήκη των Τούρκων, στην επαρχία της Πάφου.
Στον αντίποδα Έλληνες, από το καλοκαίρι του 1959, ιδρύουν πλήθος νέων παραστρατιωτικών οργανώσεων, με σκοπό την προστασία του ελληνικού πληθυσμού και την ανατροπή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. Τα μέλη τους έφεραν όπλα, ωστόσο, ο εξοπλισμός τους ήταν σε ατομικό επίπεδο και σε μικρή κλίμακα. Ενδεικτική της καταστάσεως είναι η σύλληψη, στις αρχές του 1960, Έλληνα που έφερε περίστροφο και φυσίγγια και την άνοιξη τεσσάρων μαθητών που οπλοφορούσαν στη Λάρνακα, ενώ υπήρχαν και περιπτώσεις εισαγωγής οπλισμού από το εξωτερικό, με Έλληνα ερχόμενο από το Λονδίνο να συλλαμβάνεται, στις 5 Απριλίου, έχοντας στις αποσκευές του 4 περίστροφα. Η ανησυχία του ελληνικού λαού της Κύπρου για τις μελλοντικές διαθέσεις των Τούρκων έκανε τον Μακάριο να δώσει εντολή επαναλειτουργίας σε 12 τομείς της ΕΟΚΑ, προς προάσπιση των Ελλήνων, σε περίπτωση που η μειονότητα αναλάμβανε δυναμικές ενέργειες εναντίον τους.
Συμπερασματικά, κατά την περίοδο μεταξύ Φεβρουαρίου του 1959 και Αυγούστου του 1960, η τουρκική πλευρά θα προσπαθήσει να επιβάλλει ένα καθεστώς συγκυριαρχίας σε οικονομικό επίπεδο, προς όφελος της μειονότητας και εις βάρος του ελληνικού στοιχείου της Κύπρου. Θα προβεί σε λειτουργικό διαχωρισμό μέσω των δήμων και της διαδικασίας είσπραξης των φόρων, με απώτερο σκοπό την εδαφική διχοτόμηση, που θα αγοραστούν μεγάλες εκτάσεις από Τούρκους στην Κυρήνεια. Παράλληλα, θα καλλιεργηθεί ένα πνεύμα φανατισμού και εχθρότητας των Τούρκων προς τους Έλληνες. Κύριοι εκφραστές αυτής της προσπάθειας θα είναι η τουρκοκυπριακή ηγεσία και ο τύπος, που θα οδηγήσουν μέλη της μειονότητας σε ανθελληνικές συμπεριφορές και εμπορικό μποϊκοτάζ. Τους ίδιους μήνες, οι Τούρκοι θα συνεχίσουν να εξοπλίζονται συστηματικά με λαθραίες εισαγωγές όπλων και να εκπαιδεύονται στρατιωτικά. Η ανησυχία για τις προθέσεις των Τούρκων θα ωθήσει τους Έλληνες σε μία προσπάθεια ίδρυσης οργανώσεων και εξοπλισμού τους. Όλα τα παραπάνω καταμαρτυρούν ένα κλίμα αμοιβαίας εχθρότητας και καχυποψίας ανάμεσα σε Τούρκους και Έλληνες, μέχρι τη γενέθλια ημέρα της Δημοκρατίας της Κύπρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ηλιάδης, Μάνος (2007), Το απόρρητο ημερολόγιο της ΚΥΠ για την Κύπρο, Αθήνα: Εκδόσεις Σιδέρης
- Κρανιδιώτης, Νίκος (1985), Ανοχύρωτη Πολιτεία, Κύπρος 1960-1974, τμ. Α΄, Αθήνα: Εκδόσεις Εστία
- Λάµπρου, Γιάννης Κ. (2008), Ιστορία του Κυπριακού, Τα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, 1960-2008, Αθήνα: Εκδόσεις Πάργα
