Της Νάντας Σπηλιωτοπούλου,
Κατά τον 18ο αιώνα, η μυθιστορηματική γραφή εξελίσσεται ραγδαία, χάρις στο συναισθηματικό στοιχείο που, σε αντίθεση με τη λογική, κατέχει κυρίαρχη θέση στη λογοτεχνία. Έτσι, μας δίνεται η ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με νέα μυθιστορηματικά είδη και να γνωρίσουμε τις σημαντικότερες τάσεις του μυθιστορήματος, όπως είναι το ελεγειακό μυθιστόρημα και η σκοτεινή μυθιστορηματική γραφή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ελεγειακού μυθιστορήματος αποτελούν τα έργα Κλαρίσα Χάρλοου, Βέρθερος και Νέα Ελοΐζα.
Η μυθιστορηματική γραφή διεισδύει στο εσωτερικό των ηρώων, προκειμένου να κατανοήσει την ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Υπάρχουν κι άλλα είδη μυθιστορηματικής γραφής, όπως το επιστολικό, το εξομολογητικό, το γοτθικό, το εξωτικό, το ιστορικό και το λαϊκό μυθιστόρημα. Αυτό που θα μας απασχολήσει είναι το επιστολικό μυθιστόρημα που προέρχεται από την ένωση δύο ειδών γραφής, οι οποίες διαφέρουν μεταξύ τους: της επιστολής και του μυθιστορήματος. Οι συγγραφείς των επιστολικών μυθιστορημάτων χρησιμοποιούν πρωτοπρόσωπη αφήγηση και θέτουν ως στόχο να γνωρίσουν την αλήθεια. Επίσης, στο συγκεκριμένο είδος μυθιστορήματος, οι κεντρικοί ήρωες ανταλλάσσουν εμπειρίες και απόψεις μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να γίνεται ευδιάκριτος ο αυθορμητισμός που συναντούμε στην εποχή του Διαφωτισμού. Επιπλέον, σε διάφορα επιστολικά μυθιστορήματα, περισσότερα από δύο άτομα ανταλλάσσουν επιστολές μεταξύ τους, με συνέπεια να μην διευκρινίζονται οι σχέσεις μεταξύ του αφηγητή, του συγγραφέα και του πρωταγωνιστή.
Ένα από τα πιο γνωστά επιστολικά μυθιστορήματα είναι οι Επικίνδυνες σχέσεις του Λακλό, ο οποίος είχε δύο ιδιότητες — ήταν στρατιωτικός και μυθιστοριογράφος. Γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1741 και πέθανε τον Σεπτέμβρη του 1803. Έγινε ευρέως γνωστός λόγω του συγκεκριμένου έργου που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι άνθρωποι σε μια κοινωνία, με αποτέλεσμα να εντάσσεται στο ρεύμα του ρεαλισμού. Για αυτόν τον λόγο, οι Επικίνδυνες σχέσεις δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ένα απλό επιστολικό μυθιστόρημα, αλλά ανήκουν στη σκοτεινή μυθιστορηματική γραφή.
Πρόκειται για ένα έργο στο οποίο πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχουν η κυρία ντε Μαρτέϊγ και ο κύριος ντε Βαλμόν, που στο παρελθόν ήταν εραστές. Τα δύο αυτά πρόσωπα ανταλλάσσουν επιστολές, όπου περιγράφουν τις ερωτικές τους εμπειρίες. Αν κανείς διαβάσει αυτές τις επιστολές, θα διαπιστώσει ότι η κυρία ντε Μαρτέϊγ στον περίγυρό της παρουσιάζει ένα διαφορετικό πρόσωπο από αυτό που είναι στην πραγματικότητα. Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι του κύκλου της θεωρούν πως είναι μια ευσεβής χήρα, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένας άνθρωπος που εμπλέκεται σε δολοπλοκίες, έχοντας ως απώτερο σκοπό να εκδικηθεί κάποιον ο οποίος την εγκατέλειψε στο παρελθόν για την κυρία ντε Βολάνζ.
Στο σημείο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονίσουμε ότι ο κύριος ντε Βαλμόν εμπλέκεται άμεσα στα σχέδιά της, αφού του αναθέτεται να αποπλανήσει την κυρία ντε Βολάνζ πριν την πραγματοποίηση του γάμου της με τον πρώην σύντροφο της κυρίας ντε Μαρτέϊγ. Επίσης, η κυρία ντε Μαρτέϊγ, μέσα από τις επιστολές της, μας δείχνει ότι διαφέρει από τις υπόλοιπες γυναίκες, κάτι το οποίο γίνεται αντιληπτό μέσα από αυτά τα λόγια: «Κρατήστε, λοιπόν, τις συμβουλές και τους φόβους σας για τις γυναίκες εκείνες που βρίσκονται σε κατάσταση αισθηματικού παραληρήματος, τις επονομαζόμενες “συναισθηματικές”».
Τα γεγονότα που διαδραματίζονται τον 18ο αιώνα, όπως ο πόλεμος που ξέσπασε για την ανεξαρτησία της Βόρειας Αμερικής —που είχε ως συνέπεια να χάσει σημαντικά εδάφη η Ευρώπη— δεν στάθηκε εμπόδιο στο να χρησιμοποιούν οι ρομαντικοί το εξωτικό στοιχείο. Πολλοί από τους συγγραφείς εκείνης της περιόδου πραγματοποιούσαν πολλά ταξίδια και για αυτόν τον λόγο παύουν να εργάζονται σε κλειστούς χώρους (γραφεία). Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να αποκτήσουν νέες εμπειρίες, που θα δώσουν την έμπνευση για τη συγγραφή νέων μυθιστορημάτων. Συνεπώς, ο 18ος αιώνας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια καταλυτική περίοδος για την εξέλιξη της μυθιστορηματικής γραφής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Βλαβιανού Α., Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, Πάτρα:2008, τόμος Β΄.
-
Λακλό Π., Επικίνδυνες σχέσεις, μέρος Β΄, Εκδόσεις Άγρα, 2009.
