Της Νίκης Καραχάλιου,
Η Κική Δημουλά έγραψε κάποτε:
«Για τους μεγάλους, ούτως ειπείν τους γέροντες
–ό,τι δεν είναι άνοιξη είναι γερόντιο πια–
ισχύουν πάντα οι παμπάλαιες απόψεις.
Ποτέ αγκαλιά. Aφήστε τους να σκάσουνε στο κλάμα
μέχρι να τους κοπεί η ανάσα
δυναμώνουν έτσι τα αποσιωπητικά τους.
Aς κλαίνε οι μεγάλοι. Δεν έχει αγκαλιά.»
Δεν έχει άδικο η ποιήτρια. Όσο μεγαλώνουν οι άνθρωποι, λιγοστεύουν οι αγκαλιές, τα φιλιά, τα γλυκόλογα, τα ευχαριστώ. Αρχίζει, όμως, η αδιαφορία –δεν θα πάθει τίποτα ο παππούς ή η γιαγιά, αν δεν τους φιλήσεις–, η αηδία –οι γεροντίστικες μασέλες είναι πραγματικά αηδιαστικές–, η αποξένωση –στην τηλεόραση υπάρχουν ωραιότατα προγράμματα για να κρατούν συντροφιά σε ηλικιωμένους–, η περιφρόνηση – οι απόψεις τους δεν είναι πια στη μόδα. Στην πραγματικότητα, η Κική Δημουλά λέει αυτό που φοβάσαι να παραδεχτείς! Οι ηλικιωμένοι μάς είναι βάρος! Όσο περισσότερο έχει την ανάγκη μας ένας ηλικιωμένος, τόσο πιο πολύ αισθάνεται υπόχρεος, σαν κάτι που του σφίγγει τον λαιμό και είναι έτοιμο να τον πνίξει. Βάρος για το παιδί που πρέπει να προσέξει τον κατάκοιτο γονέα, λες και ο ίδιος δεν έχει δικά του προβλήματα, βάρος για την οικονομία των χωρών, βάρος για τον γιατρό, που όλο και κάποιο γεροντάκι θα βρεθεί να έχει προλάβει μία θέση στην εντατική, τη στιγμή που την ίδια θέση τη χρειάζεται ένας νέος κι αυτός ο έρμος ο γιατρός πρέπει να επιλέξει και να «καθαρίσει» μετά τη συνείδησή του για την όποια επιλογή του.
Βλέπετε, αν ο προηγούμενος γιατρός επέλεγε τον ηλικιωμένο αντί του νέου, τότε πολλοί από εμάς θα θεωρούσαμε την πράξη του μάλλον βλακώδη, προτάσσοντας το επιχείρημα της ολιγοζωίας, ακόμη κι αν το γεροντάκι πρόλαβε τη θέση στην εντατική, ακόμη κι αν όλοι έχουμε θεωρητικά δικαίωμα πρόσβασης στη δημόσια υγεία. Λένε, πέθανε και «ανακουφίστηκε» η ψυχή του, ξέγνοιασε. Πέθανε και ξέγνοιασα εγώ, λέει μέσα του ο σύζυγος, το παιδί, ο γηροκόμος. Και το μωρό, θα αναρωτηθεί η Κική Δημουλά στο ίδιο ποίημα, δεν χρειάζεται το μωρό φροντίδα; Είναι, άραγε, και το μωρό βάρος; Το μωρό βάρος δεν είναι, ή τουλάχιστον όχι το ίδιο. Αυτό έχει τη ζωή μπροστά του, οι γύρω του έχουν όνειρα για το μέλλον του, τα παιδιά είναι πάντα κάποια λύση απέναντι στην άχαρη καθημερινότητα, είναι πάντα κάποια ελπίδα. Οι ηλικιωμένοι τι είδους ελπίδα να αποτελέσουν, όταν τα λάθη της γενιάς τους βαραίνουν τις επόμενες;
Ασυγχώρητα τα λάθη της γενιάς τους, ασυγχώρητο το λάθος να μεγαλώσουν, «βαρύ κρίμα» τα γηρατειά. Τα μωρά σηματοδοτούν τη ζωή και το μέλλον, ενώ, από την άλλη, οι ηλικιωμένοι τον θάνατο και το παρελθόν, κι αυτό το τελευταίο όλοι θέλουν να το διαγράψουν. Και οι δύο δεν έχουν δόντια, αλλά είπαμε, οι μασέλες είναι πολύ αηδιαστικές, η νταντά του μωρού θα επιλεγεί πολύ προσεχτικά, ο γηροκόμος των ηλικιωμένων όσο πιο γρήγορα γίνεται, να ξεφύγουμε από την υποχρέωση.
Μπορεί μέχρι τώρα την απέχθεια προς τους ηλικιωμένους να την κρύβαμε πολύ καλά. Με το ξέσπασμα, όμως, της πανδημίας εμφανίστηκε κι αυτή. Συγκεκριμένα, στην πρώτη φάση της πανδημίας, όταν εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η πολιτική των lockdowns, οι γιατροί τόνιζαν ότι αυτό το μέτρο θα ωφελούσε, βεβαίως, το σύνολο της κοινωνίας, αλλά κυρίως τους ηλικιωμένους. Με την ανακοίνωση της εφαρμογή τους, ξέσπασαν και χιλιάδες αντιδράσεις.
Ανεξάρτητα από το αν η πολιτική των lockdowns ήταν σωστή ή όχι, εκείνη την περίοδο οι αντιδράσεις κατά αυτού του μέτρου επικεντρώνονταν στο γεγονός ότι θα «κλειστούμε μέσα για λίγους ηλικιωμένους». Ο νέος δυσαρεστήθηκε που δεν θα μπορούσε να πάει στο σχολείο, για να προστατεύσει τη γιαγιά του που ούτως ή άλλως λίγα χρόνια είχε μπροστά της. Το ίδιο και ο εστιάτορας και ο μαγαζάτορας και ο ηθοποιός κ.λπ. Τα δάκρυα του καθηγητού Σωτήρη Τσιόδρα για τους ηλικιωμένους, όλοι τα θυμόμαστε. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όλοι οι χρήστες συγκινήθηκαν με τη μεγαλοψυχία του καθηγητή, αμέσως έσπευσαν να «ανεβάσουν» φωτογραφίες με τους παππούδες τους, κάνοντας γλυκές αφιερώσεις· στα γρήγορα, όμως, γιατί το βράδυ στην πλατεία Βαρνάβα είχε πάρτι! Κι αυτό ακριβώς δείχνει ότι το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας ήταν απρόθυμο να προστατεύσει τη ζωή του ηλικιωμένου.
Μπορεί, βέβαια, πολλοί να αντιμετωπίζουν τη ζωή των ηλικιωμένων ως βάρος, είτε ως προς τη δική τους ζωή είτε άλλοτε ως προς το σύνολο της κοινωνίας, αρκετοί είναι, ωστόσο, κι εκείνοι που έχουν εντοπίσει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που κάνει ξεχωριστούς τους ηλικιωμένους κι αυτό δεν είναι ούτε η σοφία τους, ούτε η πείρα, ούτε οι γνώσεις τους. Αυτό το χαρακτηριστικό ονομάζεται σύνταξη. Μικρή, μεγάλη δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, μπορούν να βρεθούν πολλοί καλοθελητές να την «κατασπαράξουν», αρκεί να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του δικαιούχου μεν, ηλικιωμένου δε.
Του ηλικιωμένου δε, που στα χρόνια της κρίσης η ζωή του απέκτησε και πάλι νόημα, γιατί πρέπει να συντηρεί με τη σύνταξή του την οικογένεια του άνεργου παιδιού του. Του ηλικιωμένου, που είναι αηδιαστικός –είπαμε, μασέλες– και εκνευριστικός –παλιομοδίτικες απόψεις–, αλλά η ζωή του απέκτησε ξανά νόημα, γιατί πρέπει να πληρώσει το φροντιστήριο των εγγονιών. Έτσι, οι επισκέψεις σ’ αυτόν τον αηδιαστικό και εκνευριστικό, πλην όμως χρήσιμο, γέροντα, κρίνονται πλέον επιτακτικές, γιατί υπάρχει στη μέση μία σύνταξη. Τέτοια είναι η υποκρισία των ανθρώπων, που μπορούν πουλήσουν αγάπη για μία σύνταξη…
Ηλικιωμένοι, όνομα ουσιαστικό, πολύ ουσιαστικό, γένος ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού. Γένους ανυπεράσπιστου. Πληθυντικός αριθμός, οι ανυπεράσπιστοι ηλικιωμένοι…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Κική Δημουλά, Το Σπάνιο Δώρο, (H εφηβεία της λήθης, Στιγμή 1994), sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
