Του Νίκου Σαρρή,
Οι Κένταυροι ανήκουν στα πιο γνωστά πλάσματα της ελληνικής μυθολογίας. Πατέρας τους ήταν ο Κένταυρος, γιος της Νεφέλης και του βασιλιά του θεσσαλικού λαού των Λαπιθών, Ιξίονα. Ο Κένταυρος ζευγάρωσε με τις φοράδες που έβοσκαν στην περιοχή του Πηλίου, δημιουργώντας τη γενιά των Κενταύρων. Το σώμα τους ήταν από τη μέση και πάνω ανθρώπινο, ενώ από τη μέση και κάτω αλόγου. Οι περισσότεροι κατοικούσαν είτε στο Πήλιο της Θεσσαλίας είτε στη Φολόη της Αρκαδίας.
Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, η φύση των Κενταύρων ήταν άγρια. Εξαιτίας των ζωωδών ενστίκτων τους, ήταν συνήθως βίαιοι και επιθετικοί, ενώ έτρωγαν συνήθως ωμό κρέας και κυνηγούσαν τις νύμφες των βουνών, αλλά και θνητές για να τις βιάσουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απόπειρα βιασμού της Αταλάντης από τους Κενταύρους Ροίκο και Υλαίο, οι οποίοι έπεσαν νεκροί από τα βέλη της.
Γενικότερα, οι Κένταυροι, λόγω της αγριότητάς τους, συμμετείχαν συχνά σε μάχες, στις οποίες, λόγω της ωμής και χωρίς σύνεση βίας που χρησιμοποιούσαν, κατέληγαν ηττημένοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Κενταυρομαχία. Όταν ο βασιλιάς των Λαπιθών, Πειρίθους, παντρευόταν με την Ιπποδάμεια, κάλεσε στον γάμο του τους Κενταύρους, οι οποίοι, λόγω της κοινής καταγωγής τους από τον Ιξίονα, ήταν συγγενείς του. Ύστερα από πολλή οινοποσία, η οποία οδήγησε σε μέθη, ο Κένταυρος Ευρυτίων προσπάθησε να βιάσει την Ιπποδάμεια. Το γεγονός αυτό εξόργισε τους Λαπίθες, οι οποίοι ρίχτηκαν σε μάχη εναντίον των Κενταύρων. Στη μάχη συμμετείχε και ο Θησέας, ο αγαπημένος φίλος του βασιλιά Πειρίθου. Ύστερα από μια αιματηρή σύγκρουση, πολλοί Κένταυροι σκοτώθηκαν, ενώ όσοι κατάφεραν να επιζήσουν τράπηκαν σε φυγή από τους Λαπίθες. Μάλιστα, ο υπαίτιος για τη μάχη Ευρυτίων σκοτώθηκε από τον ίδιο τον Θησέα. Αξίζει να αναφερθεί πως στην Κενταυρομαχία εμφανίζεται και η Υλονόμη, ένας θηλυκός Κένταυρος. Μη μπορώντας να αντέξει τον θάνατο του συζύγου της, του Κένταυρου Κύλλαρου, αυτοκτόνησε πέφτοντας στο ακόντιο που σκότωσε τον σύζυγό της.
Η βαρβαρότητα που χαρακτήριζε τους περισσότερους Κενταύρους, ερχόταν σε μεγάλη αντίθεση με τη σοφία και την καλλιέργεια που χαρακτηρίζει δύο από τους Κενταύρους, τον Χείρωνα και τον Φόλο, οι οποίοι, μάλιστα, είχαν και καταγωγή διαφορετική από τους υπόλοιπους.
Ο Χείρωνας ήταν γιος του Τιτάνα Κρόνου και της Ωκεανίδας Φιλύρας. Προκειμένου να μη γίνει αντιληπτός από τη γυναίκα του, Ρέα, ο Κρόνος μεταμορφώθηκε σε άλογο, για να ζευγαρώσει με τη Φιλύρα, με αποτέλεσμα ο απόγονός τους να είναι μισός άλογο. Ήταν αθάνατος και ζούσε στο Χειρόνιο Άντρο του Πηλίου. Χαρακτηριζόταν από σοφία και αίσθημα δικαίου. Έτρεφε μεγάλη αγάπη για τους ανθρώπους. Ακόμα γνώριζε πώς να ανακουφίζει τους πόνους, να γιατρεύει πληγές και να χειρουργεί, ενώ, παράλληλα, είχε ταλέντο στη μουσική και στο κυνήγι. Φημιζόταν για την άριστη ανατροφή που έδινε στα παιδιά των ανθρώπων, αφού κοντά του μαθήτεψαν πολλές γενιές σπουδαίων ηρώων όσο ήταν παιδιά, όπως ο Θησέας, ο Ηρακλής, ο Ιάσωνας, ο Διομήδης, ο Οδυσσέας, οι Διόσκουροι, ο Νέστωρας, ο Περσέας, ο Μενεσθέας και ο Τελαμώνιος Αίαντας. Ο πιο γνωστός του μαθητής ήταν ο Αχιλλέας, στον οποίο δώρισε το κοντάρι του.
Οι αρχαίοι Έλληνες, για να δείξουν τη διαφορά μεταξύ του Χείρωνα και των υπόλοιπων Κενταύρων, τον απεικόνιζαν διαφορετικά στην τέχνη. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, οι οποίοι φαίνονταν να έχουν και τα τέσσερα πόδια του αλόγου στο κάτω μέρος του σώματός τους, ο Χείρων απεικονιζόταν με τα δύο μπροστινά πόδια του κάτω μέρους του να είναι ανθρώπινα. Σχετικά με τον μύθο του θανάτου του, υπάρχουν πολλές παραλλαγές, ωστόσο, το κοινό τους σημείο είναι πως αντάλλαξε τη δική του αθανασία με τη θνητότητα του Προμηθέα, ώστε οι θνητοί να χαρούν το δώρο της φωτιάς, αλλά και για να βρει ο Χείρωνας γαλήνη μετά από τα τραύματά του, όταν ένα βέλος του Ηρακλή τον βρήκε κατά λάθος στο γόνατο.
Ο δεύτερος αγαθός Κένταυρος, ο Φόλος, ανήκε στη φυλή των Κενταύρων που κατοικούσαν στη Φολόη της Αρκαδίας. Ήταν γιος του Σειληνού, δαίμονα των ρεόντων υδάτων. Κάποτε πέρασε από τη Φολόη ο Ηρακλής και ο Φόλος προσφέρθηκε να τον φιλοξενήσει. Κατά τη διάρκεια του φαγητού, ο ημίθεος ζήτησε κρασί. Ο Φόλος αρνήθηκε, καθώς το βαρέλι με το κρασί που είχε ανήκε σε όλους τους Κενταύρους και δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να το ανοίξει μόνο για προσωπική του χρήση. Ωστόσο, ο Ηρακλής επέμεινε και το βαρέλι ανοίχτηκε. Το γεγονός αυτό έγινε αντιληπτό από τους υπόλοιπους, οι οποίοι οπλισμένοι εμφανίστηκαν για να επιτεθούν. Ο Ηρακλής, αμυνόμενος, σκότωσε δέκα Κενταύρους και οι υπόλοιποι τράπηκαν σε φυγή. Ο Φόλος, θάβοντας τους νεκρούς Κενταύρους, προσπάθησε να ξεκολλήσει ένα βέλος από κάποιον νεκρό Κένταυρο, ωστόσο, του ξέφυγε από το χέρι και καρφώθηκε πάνω του, οδηγώντας στον θάνατό του. Θλιμμένος, ο Ηρακλής τον έθαψε και συνέχισε την πορεία του προς τον εντοπισμό του Ερυμάνθιου Κάπρου.
Ένας από τους επιζήσαντες από τη μάχη με τον Ηρακλή ήταν ο Κένταυρος Νέσσος. Ο Νέσσος εγκαταστάθηκε στον ποταμό Εύηνο της Αιτωλοακαρνανίας, όπου βοηθούσε τους πεζούς ταξιδιώτες να περάσουν απέναντι, ανεβαίνοντας στην πλάτη του. Κάποτε ο Ηρακλής και η σύζυγός του, Δηιάνειρα, θέλησαν να περάσουν από το ποτάμι. Όσο ο Νέσσος περνούσε τη Δηιάνειρα από τη μια όχθη στην άλλη, προσπάθησε να τη βιάσει. Ο Ηρακλής, εξαγριωμένος από αυτήν την άνομη πράξη, σκότωσε τον Κένταυρο. Τις τελευταίες στιγμές του, ξεγέλασε τη Δηιάνειρα, πείθοντάς την να βουτήξει έναν χιτώνα στο αίμα του, ισχυριζόμενος πως εάν ο Ηρακλής φορούσε αυτόν τον χιτώνα, θα μάγευε τον Ηρακλή και θα τον έκανε να αγαπάει αιώνια τη σύζυγό του. Όταν ο Ηρακλής φόρεσε τον εν λόγω χιτώνα, πέθανε από φρικτούς πόνους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κακριδής, Ι. (2021), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες – Τοπικές Παραδόσεις, τόμ.3, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
- Hansen, W. (2004), Handbook of Classical Mythology, Santa Barbara: ABC-CLIO Publications
