Της Αγγελικής Λιάμα,
Ρούχα. Αναγκαίο αγαθό, τρόπος έκφρασης, έκφανση του πολιτισμού και της εκάστοτε κοινωνίας. Τα ρούχα μας προστατεύουν, μας στολίζουν, μας εξυπηρετούν και μιλάνε για μας. Στη σύγχρονη εποχή, όμως, το τι ρούχα θα επιλέξουμε και από πού είναι ζήτημα πολιτικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό και, τελικά, βαθιά ηθικό. Ο όρος fast fashion ακούγεται την τελευταία πενταετία όλο και περισσότερο, επιφορτισμένος με τις έννοιες ντροπή, εκμετάλλευση μαζική παραγωγή, υπερκαταναλωτισμός, παγκοσμιοποίηση κ.λπ. Τι είναι ακριβώς, όμως, το fast fashion και γιατί πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη σημασία στις επιλογές μας ;
Μέχρι τον 19ο αιώνα, λοιπόν, οι άνθρωποι φρόντιζαν μόνοι τους για τα ρούχα τους, μεριμνώντας να βρουν πρώτες ύλες και να τις επεξεργαστούν, δημιουργώντας την ένδυσή τους. Προσπαθούσαν να φυλάξουν και να προστατεύσουν τα ρούχα τους όσο περισσότερο καιρό ήταν εφικτό, καθώς η διαδικασία απόκτησής τους, όπως καθίσταται έκδηλο, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, χρονοβόρα και «κοστοβόρα» λόγω των πρώτων υλών που δεν υπήρχαν σε πλεόνασμα. Με τη Βιομηχανική επανάσταση, ωστόσο, το τοπίο αλλάζει δραματικά. Ο τομέας της ένδυσης και της μόδας δεν άργησε να επηρεαστεί, καθώς προέκυψαν νέες τεχνικές, υλικά, μέθοδοι, μηχανές και βιοτεχνίες. Ο χρόνος παραγωγής των ρούχων μειώνεται καταλυτικά και ο όγκος αυξάνεται. Η μεσαία και ανώτερη τάξη είχε στα χέρια της κάτι καινούριο να διαχειριστεί: τη μαζική παραγωγή ρούχων.
Ήδη από τη δεκαετία του 1970, το φαινόμενο fast fashion είχε αρχίσει να εμφανίζεται. Οι μεγάλες μονάδες παραγωγής ρούχων στράφηκαν σε Ασιατικές και Αφρικανικές χώρες, θέτοντας τα θεμέλια της βάσης τους εκεί, προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες της νεολαίας για φθηνότερα και περισσότερα ρούχα. Για να επιτευχθεί, βέβαια, αυτό, το τίμημα ήταν για τους εργαζομένους εξαντλητική και καθόλου ή ανεπαρκής αμοιβή. Τα δεδομένα στον χάρτη της βιομηχανίας ένδυσης συνέχισαν να εξελίσσονται κάπως έτσι μέχρι τη δεκαετία του 1990, οπότε και δημιουργούνται πασίγνωστες αλυσίδες ρούχων σε όλο τον κόσμο με φθηνά, προσιτά και ελκυστικά ρούχα, απευθυνόμενες σε ολοένα και διευρυνόμενο πληθυσμό. Αυτό, ωστόσο, σήμαινε την επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών των ανθρώπων που δούλευαν για τη σκληρή αυτή βιομηχανία.
Ας γυρίσουμε, όμως, στο σήμερα, μετά από αυτή την ιστορική ανασκόπηση και στην προσπάθεια να κατανοηθεί καλύτερα το φαινόμενο αυτό. Σήμερα, λοιπόν, παράγονται μαζικά ρούχα σε χώρες με πολύ φθηνό εργατικό δυναμικό, με πολύ κακής ποιότητας υλικά και ανανεώνεται ανά δύο εβδομάδες περίπου η παραγωγή, λανσάροντας συχνά νέα προϊόντα και δελεάζοντας τους καταναλωτές διαρκώς σε νέες αγορές. Μάλιστα, τα social media και το online shopping οξύνουν το φαινόμενο αυτό.
Το πρώτο από τα ηθικά ζητήματα που προκύπτει αφορά τους ανθρώπους πίσω από τη «βιτρίνα». Οι συνθήκες εργασίας στη βιομηχανία της ένδυσης είναι άθλιες, με τους εργαζομένους να βρίσκονται εκτεθειμένοι σε επικίνδυνες καταστάσεις, με ελάχιστες ή και καθόλου αμοιβές και ασφάλιση, ενώ τρομακτικά συχνό είναι το φαινόμενο της παιδικής εργασίας στον βωμό του. Το δεύτερο ηθικό ζήτημα ζωτικής σημασίας αφορά το περιβάλλον. Η βιομηχανία της μόδας παίρνει τη δεύτερη θέση στη ρύπανση του περιβάλλοντος, μετά τη ρύπανση που προκαλείται από τη βιομηχανία πετρελαίου. Έρευνες της WWF αποκαλύπτουν πως χρειάζονται περίπου 2,700 λίτρα νερού για να φτιαχτεί ένα t-shirt, ενώ οι συνθετικές ίνες με βάση το πετρέλαιο που χρησιμοποιούνται, απαιτούν δεκαετίες για να αποσυντεθούν. Μέχρι τότε, παραμένουν κυρίως σε χωματερές, απελευθερώνοντας επιβλαβείς ουσίες στην ατμόσφαιρα. Το τρίτο ζήτημα σχετίζεται και πάλι με τα ανθυγιεινά, μη βιώσιμα υλικά των ρούχων, αλλά εστιάζοντας στην υγεία των καταναλωτών. Σύμφωνα με το Κέντρο Περιβαλλοντολογικής Υγείας της Καλιφόρνια, γνωστές αλυσίδες ένδυσης πωλούν διάφορα είδη με περιεκτικότητα σε μόλυβδο, που υπερβαίνει τα επιτρεπτά όρια της νομοθεσίας.
Η γρήγορη μόδα επηρεάζει την υγεία των καταναλωτών και των εργαζόμενων στον χώρο της ένδυσης. Η υγεία τους πλήττεται αναμφίβολα, εφόσον επιβλαβείς χημικές ουσίες, όπως η βενζοθειαζόλη, η οποία έχει συνδεθεί με τύπους καρκίνου και αναπνευστικών παθήσεων, έχουν βρεθεί σε είδη ένδυσης. Έρευνες από διάφορα Ινστιτούτα (κυρίως αμερικάνικα) αποδεικνύουν ότι εφόσον το δέρμα μας είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος κι έρχεται διαρκώς σε άμεση επαφή με αυτά τα είδη ρουχισμού, οι κίνδυνοι για την υγεία αυξάνονται ραγδαία. Τέλος, το ζήτημα της αισθητικής, αν και δευτερευούσης σημασίας συγκριτικά με τα προαναφερθέντα, απασχολεί όλο και περισσότερο. Μπροστά στη μαζική παραγωγή τόσο πανομοιότυπων ρούχων, χάνεται το προσωπικό στυλ, η προσωπική αισθητική του καθενός και η ταυτότητά του. Δημιουργείται μια μάζα χωρίς στοιχεία αισθητικής να διαφοροποιεί την κάθε αυτόνομη ύπαρξη.
Συμπερασματικά, είναι κατανοητό ότι η γρήγορη μόδα είναι εθιστική και προσιτή σε όλους μας. Στρεφόμαστε όλοι στην εύκολη λύση και γιατί έχουμε δεχτεί αναντίρρητα ισχυρή πλύση εγκεφάλου, αλλά και ίσως γιατί τα High luxury brands δεν είναι affordable για τους περισσότερους από εμάς. Ωστόσο, από τη στιγμή που στον βωμό της σκληρής αυτής βιομηχανίας ματώνουν ανθρώπινα χέρια και αιμορραγεί το περιβάλλον, έχουμε ευθύνη να θέσουμε σε προτεραιότητα τα ανθρώπινα δικαιώματα, την υγεία μας, αλλά και την προστασία του πλανήτη. Η λύση βρίσκεται στη στροφή μας σε πιο sustainable λύσεις, όπως τα second hand μαγαζιά ρουχισμού, τα συνοικιακά μαγαζιά ένδυσης και, γενικότερα, μειώνοντας τον όγκο πραγμάτων που τείνουμε να υπερ-καταναλώνουμε!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Is Fast Fashion and Why Is It So Bad?, goodonyou.eco, διαθέσιμο εδώ
- Τι ακριβώς είναι η fast fashion και γιατί αποτελεί τόσο μεγάλο πρόβλημα;, savoirville.gr, διαθέσιμο εδώ
