Της Παναγιώτας Βέργου,
Οι περισσότεροι ασθενείς με διαγνωσμένη εκφύλιση ωχράς κηλίδας ζουν με τον φόβο της προοπτικής ότι κάποια στιγμή μπορεί να χάσουν εντελώς την όρασή τους. Πράγματι, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ, η προχωρημένη ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας θεωρείται, σε διεθνές επίπεδο, η κυριότερη αιτία μη αναστρέψιμης τύφλωσης και μείωσης της όρασης. Ο ηλικιακός παράγοντας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, καθώς υπολογίζεται πως συναντάται περίπου στο 2% των ατόμων ηλικίας 50-59 ετών, ενώ περίπου στο 30% των ατόμων άνω των 75 ετών.
Τι είναι, όμως, η ωχρά κηλίδα;
Η ωχρά κηλίδα είναι μια ελλειπτική κιτρινόμορφη (ωχρή) περιοχή στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα (στο «φιλμ» οφθαλμού), στην οποία καταλήγουν οι ακτίνες φωτός που εισέρχονται στο μάτι από το εξωτερικό περιβάλλον. Η ωχρά κηλίδα αποτελεί δηλαδή το κέντρο της οξείας, λεπτομερούς όρασης και αντίληψης των χρωμάτων, καθώς πρόκειται για τη μεγαλύτερη και σπουδαιότερη συγκέντρωση αισθητήρων, προκειμένου η όραση να χαρακτηρίζεται από υψηλή ευκρίνεια και ακρίβεια χρωμάτων. Στη συνέχεια, το οπτικό νεύρο, που συνδέει τον εγκέφαλο με τον αμφιβληστροειδή, μεταφέρει την οπτική πληροφορία στον εγκέφαλο, ο οποίος την επεξεργάζεται και τη μετατρέπει τελικά στην εικόνα που βλέπουμε.
Τι συμβαίνει όταν η ωχρά κηλίδα εκφυλίζεται;
Λαμβάνοντας υπόψη τον κεντρικό ρόλο της ωχράς κηλίδας στην όραση, συμπεραίνουμε ότι εάν για κάποιο λόγο υπολειτουργεί, έχει υποστεί δηλαδή κάποιου είδους εκφύλιση, τότε οι αντιλαμβανόμενες εικόνες είναι θολές ή παραμορφωμένες.
Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;
Η ηλικία αποτελεί τον σπουδαιότερο παράγοντα ηλικιακής εκφύλισης. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του ασθενούς, τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος αλλοιώσεων της ωχράς κηλίδας, καθώς παρατηρείται κυτταρική γήρανση στην ευρύτερη περιοχή του αμφιβληστροειδούς. Βέβαια, αν και είναι αυξημένο το ποσοστό των ασθενών άνω των 65 ετών που πάσχουν από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, αυτοί τελικά που χάνουν πλήρως την όρασής τους είναι ελάχιστοι. Άλλοι παράγοντες που συνηγορούν σε αλλοιώσεις της ωχράς κηλίδας και τελικά στην εκφύλισή της μπορεί να είναι: η κληρονομικότητα, το κάπνισμα, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV), η ανθυγιεινή διατροφή, η παχυσαρκία σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και αρτηριακής πίεσης, η λευκή φυλή και το γυναικείο φύλο.
Ποια είναι τα συμπτώματα που δημιουργούν υποψία για εκφύλιση ωχράς κηλίδας;
Στα πρώιμα στάδια της νόσου δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αλλοιώσεις στην όραση και συχνά οι ασθενείς αμελούν την επίσκεψη στον οφθαλμίατρο ακόμη και αν επιβαρύνονται από οικογενειακό ιστορικό, καθώς συνήθως προσβάλλεται μόνο ο ένας οφθαλμός και η καθημερινότητά τους δε δυσχεραίνεται. Σε προχωρημένο πια στάδιο, όταν η όρασή τους έχει επηρεαστεί σημαντικά, τα κυριότερα συμπτώματα είναι: η θολερότητα στην κοντινή όραση, το κεντρικό «σκότωμα» (ο ασθενής βλέπει μονίμως μαύρες σκοτεινές περιοχές στο κέντρο των εικόνων), η μεταμορφοψία (παραμορφωμένη όραση), η μειωμένη ευαισθησία της αντίθεσης των χρωμάτων (contrast sensitivity) και η ελαττωμένη οπτική οξύτητα (visual activity).
Κύριες μορφές Ηλικιακής Εκφύλισης της Ωχράς Κηλίδας:
- Ξηρή (μη εξιδρωματική, ατροφική): Αφορά το 80%-90% των περιπτώσεων εκφύλισης. Χαρακτηρίζεται από αργή εξέλιξη, κατά την οποία μικρές περιοχές λέπτυνσης, γήρανσης και ατροφίας του αμφιβληστροειδούς αρχίζουν να υπολειτουργούν αργά και σταθερά, επηρεάζοντας την κεντρική υψηλής ευκρίνειας όραση. Τα κύρια συμπτώματα που συνηγορούν στην ύπαρξη ξηρής μορφής είναι η παραμορφωμένη όραση, η ελαττωμένη κεντρική όραση στον έναν ή και στους δύο οφθαλμούς, η επιδίωξη εντονότερου φωτός κατά την ανάγνωση, ακόμη και η αδυναμία αναγνώρισης προσώπων.
- Υγρή (εξιδρωματική): Είναι πιο σπάνια, εφόσον αφορά το 10-20% των περιπτώσεων, ωστόσο είναι πιο επικίνδυνη, καθώς είναι υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας της όρασης. Εξελίσσεται γρήγορα και χαρακτηρίζεται από ανάπτυξη παθολογικών νέων αγγείων κάτω από τη ωχρά κηλίδα. Τα νέα αυτά αγγεία είναι κακής ποιότητας και εξαιρετικά εύθραυστα, με αποτέλεσμα τη διαρροή υγρών και αίματος, η οποία προκαλεί αλλοιώσεις και τελικά καταστροφή των νευρικών φωτοκυττάρων της υγρής. Συνεπώς, παρατηρείται απώλεια κεντρικής όρασης και σε προχωρημένο στάδιο ολική τύφλωση. Το κύριο σύμπτωμα της υγρής που τη διαφοροποιεί από την ξηρή μορφή είναι μια ευκρινώς καθορισμένη θολή ή μαύρη περιοχή στο οπτικό πεδίο του ασθενούς.
Διάγνωση της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας:
Ειδικός οφθαλμίατρος μπορεί να διαγνώσει εύκολα την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας στο πλαίσιο μιας οφθαλμολογικής εξέτασης του βυθού του ματιού, η οποία περιλαμβάνει:
- Έλεγχο της οπτικής οξύτητας κάθε οφθαλμού για κοντινές και μακρινές αποστάσεις
- Αξιοποίηση του ειδικού διαγνωστικού τεστ Amsler Grid. Πρόκειται για μια κάρτα που απεικονίζει ένα πλέγμα κάθετων και οριζόντιων γραμμών. Αν ο ασθενής αντιλαμβάνεται τις γραμμές ως κυματοειδείς, τότε το αποτέλεσμα βγαίνει θετικό.
- Εξέταση Οπτικής Τομογραφικής Συνοχής (OCT), με την οποία επιτυγχάνεται ψηφιακή απεικόνιση κάθε ανωμαλίας των αγγείων χωρίς τη χορήγηση σκιαγραφικού.
- Ειδική Αγγειογραφία κατά την οποία γίνεται έγχυση ειδικής χρωστικής που επισημαίνει τα αγγεία των ματιών, ώστε ο οφθαλμίατρος να είναι σε θέση να λάβει μια σειρά διαδοχικών φωτογραφιών του οφθαλμού που κάνει πιο ευκρινή την όποια διαταραχή.
Θεραπεία-Αντιμετώπιση:
Η θεραπεία της Ηλικιακής Εκφύλισης της Ωχράς Κηλίδας προσαρμόζεται με βάση τον τύπο της εκφύλισης, δηλαδή αν πρόκειται για υγρή ή ξηρή και στοχεύει κυρίως στη σταθεροποίηση και τη βελτίωση της όρασης του ασθενούς.
- Φαρμακευτική Αντιμετώπιση:
Για τη σταθεροποίηση και όχι τόσο για τη βελτίωση της όρασης στην ξηρού τύπου εκφύλιση, φαίνεται ότι μπορούν να συμβάλλουν συμπληρώματα διατροφής, αντιοξειδωτικοί παράγοντες, όπως η βιταμίνη C, E ο ψευδάργυρος και το Β-καροτένιο, αν και πλήρως αποτελεσματική θεραπεία δεν έχει βρεθεί ακόμη. Η υγρού τύπου μπορεί να σταθεροποιηθεί με συστηματική έγχυση αντι-αγγειογενετικών φαρμάκων (anti-VEGF) που αναστέλλουν την ανάπτυξη του αγγειογενετικού παράγοντα VEGF, όπως το aflibercept και το ranibizumab. Συχνά, γίνεται συνδυασμός με έγχυση ειδικής κορτιζόνης στο υαλοειδές σώμα του οφθαλμού.
- Φωτοδυναμική Θεραπεία:
Επιτυγχάνεται με ειδικό laser (cold laser) σε συνδυασμό με anti-VEGF παράγοντες με στόχο την αντιμετώπιση των νεοαγγειώσεων. Ωστόσο, έχει περιοριστεί η εφαρμογή της τα τελευταία χρόνια λόγω παράπλευρων παρενεργειών.
- Φωτοπηξία:
Πραγματοποιείται με χρήση εστιακού laser στην περιοχή της νεοαγγείωσης, ώστε να περιοριστεί η διαρροή υγρού και το οίδημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τι είναι η Ωχρά Κηλίδα, eye-surgery.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Παθήσεις Ωχράς Κηλίδας, ophthalmica.gr. Διαθέσιμο εδώ
