Tης Ειρήνης Διακρούση,
Η άφιξη του καλοκαιριού, των μπάνιων στην παραλία και των καυτών σορτς παραδοσιακά φέρνει και άλλο ένα θέμα στο προσκήνιο: τη δίαιτα. Αυτή η συζήτηση είναι ακόμη εντονότερη μετά το περσινό καλοκαίρι, που έφερε το «ηρωικό» comeback των 2000s και της τάσης ενός πιο στεγνού σώματος. Προτού αναφερθώ στο πώς η επάνοδος των 2000s επανέφερε τη δίαιτα στη συζήτηση, θα περιγράψω τη νοοτροπία των 2000s απέναντι στο σώμα.
Όποιος έζησε τα 00s, σίγουρα θυμάται τον συνεχή βομβαρδισμό των tabloids με επικριτικά δημοσιεύματα για τα κιλά διάσημων γυναικών, συνοδευόμενα πάντα με «άσχημες» φωτογραφίες τους. Τότε είδαμε την κορύφωση του heroin chic, ενός ανθυγιεινού και κοκαλιάρικου προτύπου ομορφιάς, άπιαστου για τις περισσότερες γυναίκες. Χαρακτηριστική είναι μια παλιά δήλωση της Kate Moss ότι «Τίποτα δεν έχει πιο ωραία γεύση από το να αισθάνεσαι αδύνατη». Αν και πλέον έχει απολογηθεί γι’ αυτή τη φράση της, δεν μπορεί, όμως, να αλλάξει το γεγονός ότι διαμόρφωσε τη νοοτροπία μιας ολόκληρης γενιάς ανθρώπων. Πολλά από τα it-girls των 2000s που επαινούνταν γι’ αυτό το σώμα, είναι ευρέως γνωστό ότι αντιμετώπιζαν τη δική τους μάχη με τον αλκοολισμό, τα ναρκωτικά και τις διατροφικές διαταραχές. Προφανώς δεν κατηγορώ τις ίδιες, αλλά τονίζω πως όλες οι γυναίκες ήταν θύματα των media και της κοινωνίας που «ειδωλοποιούσε» ανθυγιεινά σώματα.
Αυτό το πρότυπο προωθούνταν κυρίως από τα περιοδικά. Στο αμερικανικό περιοδικό Heat Magazine υπήρχε το 2004 στήλη που παρουσίαζε την κυτταρίτιδα διάσημων γυναικών. Επιπλέον, οι μελετήτριες σχεδιασμού Leslie Winflield και Jennifer Paff Ogle σε έρευνά τους επισημαίνουν πως το περιοδικό Seventeen αγοραζόταν από το 87% των Αμερικανών κοριτσιών ηλικίας 12-19 ετών και πως το διάστημα 1999-2003 δημοσίευσε 84 άρθρα για το γυναικείο σώμα: 20 το 1999, 21 το 2000, 16 το 2001, 9 το 2002 και 18 το 2003.
Όποιος σωματότυπος ήταν ελάχιστα μεγαλύτερος από τον «ιδανικό», αυτόματα θεωρούνταν εύσωμος. Διάσημες, όπως η Alicia Silverstone, η Drew Barrymore και η Kate Winslet αποκαλούνταν συνεχώς «χοντρές», ενώ αυτή η κριτική ήταν ακόμη σκληρότερη στις έγχρωμες γυναίκες με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Tyra Banks. Το 2007 δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες της με ολόσωμο μαγιό, συνοδευόμενες με μια δριμύτατη κριτική για το σώμα της, το μοντέλο, όμως, δεν δίστασε και εμφανίστηκε με το ίδιο ολόσωμο μαγιό σε εκπομπή και υπερασπίστηκε τον εαυτό της.
Αυτές οι γυναίκες για τα σημερινά δεδομένα θεωρούνται μεσαίου βάρους, τότε, όμως, ήταν τα πιο «εύσωμα» σώματα που προβάλλονταν στο κοινό, καθώς γυναίκες με περισσότερα κιλά είχαν εξοριστεί από τον φακό και παρουσιάζονταν στην τηλεόραση σε δευτερεύοντες κωμικούς ρόλους.
Μάλιστα, η κοινωνιολόγος Natalie Jovanovski επισημαίνει πως η δίαιτα είναι ένα έμφυλο φαινόμενο, στοχευμένο στο γυναικείο φύλο, ενώ η αξία της βιομηχανίας της δίαιτας στις ΗΠΑ υπολογίζεται μεταξύ 40-100 δισ. δολαρίων και πως η μέση γυναίκα περνά 17 χρόνια από τη ζωή της σε δίαιτα. Υποστηρίζει πως αυτές οι πολιτικές ελέγχου του γυναικείου σώματος προωθούνται από τα περιοδικά, την τηλεόραση και τα μουσικά βιντεοκλίπ.
Πλέον, έχοντας μπει στη δεκαετία των 2020-2030, παρατηρούμε την πλήρη αναβίωση των τάσεων των 00s και την υποχώρηση των τάσεων των 90s και του σώματος κλεψύδρα των Kardashian, που κυριάρχησαν τη δεκαετία των 2010s. Η καραντίνα και το TikTok λειτούργησαν ως καταλύτες για την επάνοδο των 2000s και μαξιμαλιστικών τάσεων στη μόδα, καθώς η κοινωνική απομόνωση δημιούργησε την ανάγκη της επιστροφής στην κανονικότητα και της διαφυγής από την πραγματικότητα μέσω των έντονων χρωμάτων και σχεδίων στα ρούχα και το μακιγιάζ. Αυτή την επιθυμία την κάλυψαν οι τάσεις των 00s, με τα έντονα χρώματα, τα περίεργα και μεγάλα κοψίματα, την υπερβολή τους και τη νοσταλγία της παιδικής ηλικίας (καθώς η σημερινή νεολαία ήταν παιδιά τότε). Έτσι, ρούχα, όπως τα χαμηλόμεσα παντελόνια, ειδικά όταν συνδυάζονται με string που προεξέχουν από το παντελόνι, πλέον τα θεωρούμε όμορφα, ενώ π.χ. το 2015 τα κοροϊδεύαμε.
Αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που είμαι κάπως σκεπτική απέναντι στη μόδα των 2000s, καθώς είναι γεγονός πως οι τάσεις που προωθούσαν στα ρούχα μέχρι και σήμερα θεωρούνται από την κοινωνία «όμορφα» πάνω σε πολύ αδύνατα σώματα και γυναίκες με μεσαία και εύσωμα σώματα που τις υιοθετούν αποτελούν την εξαίρεση του κανόνα. Βέβαια, η διαφορά με τα 2000s είναι πως ενώ τότε το προβαλλόμενο πρότυπο ήταν το πλήρως στεγνό σώμα, πλέον στα κοινωνικά δίκτυα είναι στη μόδα ο σωματότυπος αχλάδι, δηλαδή ένα αδύνατο σώμα με μικρό στήθος και μέση και μεγαλύτερους γοφούς. Ωστόσο, πιστεύω πως βρισκόμαστε ακόμη σε ένα μεταβατικό στάδιο και στα επόμενα χρόνια θα δούμε το comeback του πολύ αδύνατου σώματος.
Έτσι, οι τάσεις των 2000s έφεραν ακόμη πιο έντονα στη συζήτηση το ζήτημα της δίαιτας και της γυμναστικής. Ένα disclaimer σε αυτό το σημείο: αναγνωρίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν έναν υγιεινό και αθλητικό τρόπο ζωής, αλλά εγώ αναφέρομαι στην πλειονότητα των ανθρώπων που ακολουθούν αυστηρές δίαιτες και workouts κυρίως για αισθητικούς λόγους και όχι για υγείας και ευεξίας.
Μαζί με τα trending videos του TikTok και του YouTube που αφορούν την μόδα των 2000s ήρθαν πακέτο και βίντεο διατροφής και workouts, περισσότερα από ποτέ άλλοτε. Η Libby Moler, διαιτολόγος στο Renfrew Center του Σικάγο, υποστηρίζει ότι τα περισσότερα από τα διατροφικά βίντεο του TikTok προωθούν ανθυγιεινές συμπεριφορές αυστηρής και στερητικής δίαιτας, με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον μεταβολισμό και τη λειτουργία των οργάνων και των μυών. Ακόμη και τα βίντεο που παρέχουν ορθές διατροφικές συμβουλές αναφέρονται σε συγκεκριμένο τύπο μεταβολισμού και ο μέσος χρήστης δεν αντιλαμβάνεται το γεγονός ότι μπορεί να έχει διαφορετικό τύπο μεταβολισμού και αυτή η διατροφή να μην τον εξυπηρετεί.
Όσον αφορά τα workout videos που προωθούνται στα κοινωνικά δίκτυα, δεν νομίζω ότι το κοινό στο οποίο απευθύνονται είναι άτομα που αγαπάνε τη γυμναστική, αλλά κυρίως άνθρωποι που θέλουν να αλλάξουν κάτι στο σώμα τους. Αυτό φαίνεται και από τις προβολές που παίρνουν τα βίντεο αυτά που απευθύνονται σε γυναίκες: τα πιο δημοφιλή είναι αυτά που καίνε λίπος και γυμνάζουν τους μύες των γοφών. Η αλλαγή καθαυτή δεν είναι αρνητική, αλλά το θέμα είναι το κίνητρο που μας ωθεί σε αυτή την προσπάθεια. Είναι επειδή αυτό μας αρέσει διαχρονικά ή είναι προϊόν κοινωνικών προτύπων;
Σε αυτό το σημείο, να αναφέρω πως δεν είναι κακή η αναβίωση της αισθητικής των 00s, αλλά η τάση επαναφοράς της νοοτροπίας αυτής της εποχής για το γυναικείο σώμα. Γενικότερα ως κοινωνία πρέπει να στραφούμε σε μια περισσότερο ουδέτερη αντίληψη για το σώμα, καθώς εξαρχής δεν υπάρχει για να επιτελεί αισθητικούς σκοπούς, αλλά για βιολογικές λειτουργίες και κυρίως την αυτοσυντήρησή μας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να υπενθυμίσω πως εμείς αποτελούμε τα υποκείμενα και τα ρούχα τα αντικείμενα, επομένως, τα ρούχα πρέπει να εξυπηρετούν εμάς και τις ανάγκες μας και όχι εμείς να προσπαθούμε να χωρέσουμε σε αυτά. Εάν ένα ρούχο δεν εφαρμόζει κατάλληλα στο σώμα μας, δεν ευθυνόμαστε εμείς, αλλά η βιομηχανία της μόδας που επιλέγει να «ξεχάσει» ότι υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί σωματότυποι και όχι ένας και μοναδικός.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Natalie Jovanovski, Digesting Femininities, Palgrave Macmillan, London, 2017
- The Millennial Vernacular of Fatphobia, annehelen.substack.com, διαθέσιμο εδώ
- This is what body positivity looked like in the 2000s, cafemom.com, διαθέσιμο εδώ
- We Need To Talk About TikTok’s Dangerous Diet Culture, delish.com, διαθέσιμο εδώ
