Του Ανδρέα Παρασκευόπουλου,
Ο όρος παρακράτος συνδέεται με δύο πράγματα. Πρώτον, με τους μηχανισμούς που κινούνται έξω από το επίσημο κράτος (άρα κινούνται παράνομα και κυρίως συνωμοτικά), αλλά και με μηχανισμούς που χρησιμοποιούν τον επίσημο κρατικό μηχανισμό και τοποθετούν ανθρώπους-κλειδιά σε καίριες θέσεις. Οι συγκεκριμένοι μηχανισμοί χρηματοδοτούνται, καθοδηγούνται και καλύπτονται από την κυβέρνηση, η οποία τους ζητά να εξουδετερώνουν πολιτικούς αντιπάλους ή να πραγματοποιούν πολλαπλά εγκλήματα (π.χ. νοθεία και εκβιασμό κατά τη διάρκεια εκλογικών περιόδων) με απώτερο στόχο αυτή να παραμένει στην εξουσία. Δεύτερον, αφορά τους μηχανισμούς που δρουν μέσα και έξω από το κράτος και θέτουν ως στόχο την ανατροπή μιας κυβέρνησης, η οποία στέκεται εμπόδιο στα οικονομικά και πολιτικά σχέδια μιας ομάδας. Αυτοί κυρίως βρίσκονται στον στρατό, την αστυνομία και τις μυστικές υπηρεσίες. Το παρόν άρθρο θα εξετάσει την παρείσφρηση αυτών των μηχανισμών στα πανεπιστήμια της δεκαετίας του ‘60.
Η Εθνική Κοινωνική Οργάνωση Φοιτητών (Ε.Κ.Ο.Φ.) δημιουργήθηκε σε μια περίοδο ανόδου και ωρίμανσης του φοιτητικού κινήματος. Οι λόγοι κινητοποίησης οφείλονται στην αντιεκπαιδευτική πολιτική της κυβέρνησης Ε.Ρ.Ε. του Κωνσταντίνου Καραμανλή (διπλασιασμός των διδάκτρων Ανωτάτης Παιδείας, κλείσιμο φοιτητικών εστιών, χαμηλά κονδύλια για παιδεία κ.τ.λ.). Η ίδρυση της Ε.Κ.Ο.Φ. Αθηνών έγινε στις 9 Δεκεμβρίου 1959, ενώ της Θεσσαλονίκης στις 5 Μαρτίου 1961. Το επίσημο καταστατικό ιδρύσεως της προέβλεπε α) παροχή «παντοειδούς» βοήθειας εις τους φοιτητάς-σπουδαστάς, β) την δι’ επιστημονικών μεθόδων ανάπτυξιν των ελληνικών και οικονομικών θεσμών και προβλημάτων και γ) την μέριμνα «διά την προώθησιν και επίλυσιν των διαφόρων φοιτητικών και εθνικών ζητημάτων».
Ακόμη, εντός της οργάνωσης υπήρχαν ακροδεξιά άτομα που είχαν ανοικτή συνεργασία με την ασφάλεια. Στόχοι της οργάνωσης ήταν να υποδουλώσει τους φοιτητικούς συνδικαλιστικούς συλλόγους στην κυριαρχία της Ε.Ρ.Ε., να αποδιοργανώσει τους συνδικαλιστικούς συλλόγους, να σταματήσει τους αγώνες, αλλά και να προπαγανδίσει την αντιεκπαιδευτική πολιτική που ακολουθούσε η κυβέρνηση. Η ίδια η οργάνωση προβλήθηκε ως ακομμάτιστη, καθαρά φοιτητική οργάνωση, η οποία δεν θα είχε να κάνει με κομματική εκμετάλλευση. Όπως σημειώνει ο Ανδρέας Λεντάκης: «ήταν μια κίνηση “από μέσα”, προκειμένου να μην φανεί ξεκάθαρα η Ε.Ρ.Ε.».
Προκειμένου να παγιώσει ευρύτερα τη θέση της, η Ε.Κ.Ο.Φ. χρησιμοποίησε ορισμένες μεθόδους. Αρχικά χρησιμοποίησε την εξαγορά. Στις 17 Ιουνίου 1961, ο Σύλλογος Φοιτητών Ιατρικής Αθηνών κατήγγειλε απόπειρα δωροδοκίας προς τα μέλη του Συμβουλίου, ενώ ορισμένοι φοιτητές Νομικής κατήγγειλαν Ε.Κ.Ο.Φίτες ότι τους προσέγγισαν για ψηφοθηρία, δίνοντάς τους ως αντάλλαγμα δωρεάν μαθήματα φροντιστηρίου για ένα τρίμηνο. Και ενώ η εξαγορά δεν «έπιασε» τον στόχο της, η Ε.Κ.Ο.Φ. ακολούθησε τον δρόμο του χαφιεδισμού. Πιο συγκεκριμένα, λόγω της στενής επαφής που είχαν με ηγετικά πρόσωπα της Ασφάλειας, αρκετοί φοιτητές παρακολουθούνταν, ενώ στην μεγάλα συλλαλητήρια του 114 (Απρίλιος 1962) υποδείκνυαν τους συναδέλφους τους στους αστυνομικούς. Επιπρόσθετα, ενώ είχαν καταδικαστεί πολλά μέλη της λόγω επιθέσεων (π.χ. Μπρατάκος, Φύσσας, κ.λ.π.), η αστυνομία δεν είχε συλλάβει ποτέ κανέναν. Παράλληλα, λόγω του αντικομμουνιστικού μίσους που έτρεφε, διαρκώς προκαλούσε με χιλιάδες αφίσες στην πρωτεύουσα, προπαγανδίζοντας την κυβερνητική πολιτική. Οι αφίσες φρουρούνταν από αστυνομικούς και όσοι τις έσκιζαν συλλαμβάνονταν.
Ο παρακρατικός χαρακτήρας της οργάνωσης αποδεικνύεται και μέσα από μια σειρά οικονομικών δεσμών που είχε συνάψει. Αρχικά, το Βήμα στις 13 Ιουλίου 1963 αποκάλυψε ότι η Ε.Κ.Ο.Φ. Θεσσαλονίκης ελεγχόταν από την Κ.Υ.Π., καθώς μηνιαίως της κατέβαλε οικονομική ενίσχυση για τα γραφεία της. Επίσης, το τηλέφωνο της Ε.Κ.Ο.Φ. Αθηνών ανήκε σε ανώτατο υπάλληλο του Υπουργείου Προεδρίας, τον Άγγελο Προκοπίου. Είναι γεγονός ότι τα χρήματα που δαπανούσε η Ε.Κ.Ο.Φ. δεν προέρχονταν μόνο από τις συνδρομές των μελών της, καθώς αυτά ήταν λίγα. Επιπλέον, το όργανο της Ε.Κ.Ο.Φ. «Ηχώ των Σπουδαστών» τυπωνόταν ως το 1961 στο στρατιωτικό τυπογραφείο, χωρίς να αναγράφει τον τυπογράφο. Ακόμα, στις εκλογές του ‘61 πραγματοποίησαν έναντι αντιτίμου «διαφωτιστικές» ομιλίες σε χωριά και κωμοπόλεις της Βορείου Ελλάδας, διακινώντας 60.000 παράνομα έντυπα προπαγανδιστικού υλικού. Τέλος, η κυβέρνηση διόριζε σε δημόσιες ή κομματικές θέσεις Ε.Κ.Ο.Φίτες (π.χ. ο Μπρατάκος, Αντιπρόεδρος της Ε.Κ.Ο.Φ., εργάστηκε στα κεντρικά γραφεία της Ε.Ρ.Ε.).
Κατά τη διάρκεια του ανένδοτου αγώνα, της αποστασίας και μέχρι τη διάλυση της οργάνωσης, τα περιστατικά βίας σημείωναν γεωμετρική πρόοδο. Η κυβέρνηση κάλυπτε αρκετά από αυτά, καθώς δεν δημοσιεύονταν στον Τύπο ή στο ραδιόφωνο. Η άσκηση ωμής βίας σε διάφορες συγκεντρώσεις είχε ως αποτέλεσμα αρκετούς τραυματισμούς ή ακόμα και δολοφονίες φοιτητών. Επίσης, μία γνωστή μέθοδος που ακολούθησε και η Ε.Κ.Ο.Φ. ήταν οι αντισυγκεντρώσεις, οι οποίες είχαν ως στόχο να πλήξουν τους δίκαιους αγώνες των φοιτητών.
Η οργάνωση μετά και την φυγή Καραμανλή στο Παρίσι σταδιακά έχανε τα ερείσματά της. Εντός της οργάνωσης υπήρχαν αντιρρησίες και διαρκώς ετίθεντο ζητήματα ηγεσίας. Όλα αυτά οδήγησαν στη διάλυσή της το 1967.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Λεντάκης, Ανδρέας (2000), Το παρακράτος και η 21η Απριλίου, Αθήνα: Εκδ. Προσκήνιο
- tvxs.gr (2016), Η δράση της ΕΚΟΦ. Διαθέσιμο εδώ
