Της Όλγας Καρύπη,
Πρόκειται για το πρώτο ιστορικό γεγονός για την Αθήνα της Αρχαϊκής Εποχής (700-480 π.Χ.). Χρονολογείται προς τα τέλη του 7ου αιώνα (636 ή 632 π.Χ.), όταν ο Κύλων αποπειράθηκε να εγκαθιδρύσει τυραννίδα στην πόλη των Αθηνών.
Πώς, όμως, θέλησε να γίνει τύραννος; Ο Κύλων ήταν αριστοκράτης και θέλησε να εκμεταλλευτεί τις ενδοταξικές συγκρούσεις του ~630 π.Χ. Δεν είχε καμία απολύτως πολιτική δύναμη και ποτέ δεν είχε εκλεγεί ως Ἂρχων. Μοναδικό του γόητρο αποτελούσε η νίκη του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του ~640 π.Χ. Ωστόσο, είχε την ένθερμη υποστήριξη του πεθερού του, του Θεαγένη από τα Μέγαρα, ο οποίος ήταν και αυτός τύραννος.
Για να καταλύσει το πολίτευμα, πήρε χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Η Πυθία τον συμβούλευσε να καταλάβει την Ακρόπολη, όταν θα γινόταν η μεγαλύτερη γιορτή προς τιμήν του Θεού Δία. Η Πυθία, όμως, ως γνωστόν έδινε αμφίσημους χρησμούς και έτσι, αντί για τα Διάσια (γιορτή προς τιμήν του Μειλίχιου Διός, που ο κόσμος γιόρταζε στους αγρούς), ο Κύλων εισέβαλε στην Ακρόπολη μαζί με τους οπαδούς του την ημέρα της γιορτής των Ολυμπιακών Αγώνων, τους οποίους θεωρούσε τη μεγαλύτερη γιορτή για τον Θεό Δία.
Όμως, ο λαός τους πολιόρκησε κατευθείαν, πριν αναθέσουν την υπόθεση στους Άρχοντες, όπου ανάμεσά τους βρισκόταν και ο Μεγακλής από το γένος των Αλκμαιωνιδών. Γρήγορα οι τροφές και οι προμήθειες τέλειωσαν και τότε, χωρίς να τους έχει απομείνει άλλη λύση, κατέφυγαν ως ικέτες της Θεάς Αθηνάς, που λατρευόταν στην Ακρόπολη, ώστε να μην πεθάνουν από την πείνα μέσα στον Ιερό χώρο της θεάς και δημιουργηθεί μίασμα στον Ναό. Αρχικά, τους υποσχέθηκαν ότι θα τους αφήσουν να φύγουν με ασφάλεια, όπως πρέπει και αρμόζει σε περιπτώσεις ικεσίας. Όμως, λίγο μετά αφότου εγκατέλειψαν την Ακρόπολη, οι Αλκμαιωνίδες σκότωσαν τους ικέτες, ενώ λέγεται ότι ο ίδιος ο Κύλωνας βρήκε τρόπο και διέφυγε.
Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, το να θανατωθούν ικέτες ήταν μίασμα και ντροπή. Έτσι, όσοι κατηγορήθηκαν ότι συμμετείχαν σε αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα εξορίστηκαν, ενώ όλο το γένος των Αλκμαιωνιδών «κουβαλούσε» το έγκλημα του Θεαγένη για αιώνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένα περιστατικό το 432 π.Χ., όπου οι Σπαρτιάτες ζήτησαν από τους Αθηναίους να εξορίσουν τους απογόνους των Αλκμαιωνιδών εξαιτίας του Κυλώνειου Άγους, ανάμεσά τους και τον στρατηγό Περικλή.
Για το Κυλώνειο Άγος, βασική μας πηγή αποτελεί ο Θουκυδίδης, ο οποίος έγραψε οχτώ βιβλία σχετικά με τον Πελοποννησιακό πόλεμο και, δυστυχώς, όχι μέχρι το τέλος, αν και τον είχε ζήσει. Ο Θουκυδίδης, λοιπόν, στο Πρώτο του Βιβλίο μας εξηγεί τις αιτίες της έναρξης του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η παραβίαση των όρων της Τριακονταετούς ειρήνης του 445 π.Χ. από τους Αθηναίους είχε ως αποτέλεσμα την αποστολή τριών πρεσβειών, για να μην προχωρήσουν σε πόλεμο, και κύριο αίτημα της πρώτης πρεσβείας ήταν η εξορία των απογόνων των Αλκμαιωνιδών, που, όπως ήδη αναφέραμε, και ο μεγάλος στρατηγός της Αθήνας, Περικλής, ήταν Αλκμαιωνίδης.
Καταλαβαίνουμε το μέγεθος και τη σημασία αυτού του ιστορικού γεγονότος, όταν ακόμη και στη σύγχρονη εποχή το Κυλώνειο Άγος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μία πράξη, μια κατάσταση, μια συμπεριφορά που μπορεί να ντροπιάσει μία πόλη ή και μία ολόκληρη χώρα. Συνήθως, έχει πολιτικό απόηχο, αν και δεν αποκλείεται η όποια άλλη χροιά δοθεί σε αυτήν την έκφραση, αρκεί, φυσικά, να ταιριάζει με το θέμα μας!
Με το εξεταζόμενο γεγονός ασχολήθηκε και η επιστήμη της Αρχαιολογίας. Συγκεκριμένα, το 1911 ξεκίνησαν οι ανασκαφές στην περιοχή του Φαλήρου για τη Νεκρόπολη, όπως χαρακτηριστικά γνωρίζουμε. Το 2012-2016, κατά τη διάρκεια των έργων που λάμβαναν χώρα για την ανέγερση του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ανακαλύφθηκε ένα μεγάλο νεκροταφείο. Οι αρχαιολόγοι κάνουν λόγο για τη συνέχεια της φαληρικής Νεκρόπολης και πολλοί είναι αυτοί που συνέδεσαν τους σκελετούς που βρέθηκαν με τα θύματα-ικέτες ή τους επίδοξους πραξικοπηματίες, όπως αναφέρουν μερικοί άλλοι του 7ου αι. π.Χ. Οι περίπου 100 δεσμώτες του Φαλήρου, όπως αναφέρονται, βρέθηκαν σιδηροδέσμιοι, κάτι που μαρτυρά τον βίαιο θάνατό τους και τη θανατική τους καταδίκη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Lefevre, François (2016), Ιστορία του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου, μτφρ. Αναστασία Κεφαλά & Μίνα Καρδαμίτσα, Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου-Καρδαμίτσα
- Greek-language.gr, Θουκυδίδη, Ιστορίαι 1.126.1–1.127.3. Διαθέσιμο εδώ
- Archaiologia.gr, Ανασκαφές στο Φαληρικό Δέλτα. Διαθέσιμο εδώ
