Της Φένιας Γιαννακοπούλου,
Η άφιξη του πλοίου της Ισραηλινής εταιρείας Energean στα θαλάσσια σύνορα Λιβάνου-Ισραήλ στις 5 Ιουνίου 2022, επανέφερε στο προσκήνιο την πολυετή ναυτική διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Michel Aoun, και ο Πρωθυπουργός του Λιβάνου, Najib Mikati, έστειλαν τελεσίγραφο στο Τελ Αβίβ, προειδοποιώντας ότι δεν θα ανεχθούν τη διενέργεια ερευνών και εξορύξεων εντός της αμφισβητούμενης περιοχής Karish. Παράλληλα, η οργάνωση Hezbollah διεμήνυσε ότι είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμη να χρησιμοποιήσει τη δύναμη των όπλων, προκειμένου να υπερασπιστεί τον φυσικό πλούτο της χώρας.
Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, η συγκρουσιακή κατάσταση μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ έχει διάρκεια μέσα στον χρόνο. Όλα ξεκινούν το 2007, όταν η διμερής συμφωνία Κύπρου-Λιβάνου, που θέτει τη βάση για τη χάραξη των μεταξύ τους θαλασσίων συνόρων, δημιουργεί το ενδεχόμενο τροποποίησης των υφιστάμενων συνόρων μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ. Ενώ η Κύπρος επικυρώνει την εν λόγω συμφωνία το 2009, ο Λίβανος υπαναχωρεί την τελευταία στιγμή. Έναν χρόνο αργότερα, το Ισραήλ υπογράφει συμφωνία θέσπισης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με την Κύπρο. Το εν λόγω κείμενο παραπέμπει ως προς το ζήτημα των άκρων ορίων της ΑΟΖ στις συντεταγμένες που είχαν αποτελέσει αντικείμενο της προγενέστερης συμφωνίας Κύπρου-Λιβάνου. Συνέπεια αυτής της φαινομενικώς ασήμαντης λεπτομέρειας ήταν ότι τα βόρεια θαλάσσια σύνορα του Ισραήλ κατέληξαν να επικαλύπτουν τα νότια σύνορα του Λιβάνου. Ο Λίβανος σπεύδει να καταδικάσει τη συμφωνία Ισραήλ-Κύπρου ως καταφανή παραβίαση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων στην περιοχή, ενώ το Ισραήλ αδιαφορώντας πλήρως, καταθέτει το 2011 τις συντεταγμένες προς έγκριση στα Ηνωμένα Έθνη.
Τα πνεύματα ηρεμούν εν μέρει, μέχρι τα τέλη του 2017, οπότε ο Λίβανος υπογράφει συμφωνία παραχώρησης των οικοπέδων 4 και 9 για έρευνα και άντληση αερίου, στη γαλλική Total, την ιταλική Eni και τη ρωσική Novatek. Το οικόπεδο 4 κηρύσσεται εξ υπαρχής μη εμπορικά βιώσιμο, αλλά τα αποτελέσματα των ερευνών για το οικόπεδο 9 είναι ενθαρρυντικά. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούσε να επιβεβαιωθούν οι υποψίες περί ύπαρξης φυσικού αερίου ήταν η διεξαγωγή γεώτρησης. Παρότι οι λοιπές εταιρίες ήταν έτοιμες να ξεκινήσουν τις σχετικές διαδικασίες, η Total ανακοίνωσε ότι δεν θα προχωρήσει σε καμία επιχείρηση στο οικόπεδο 9, μέχρις ότου επιλυθεί οριστικά η ναυτική διαμάχη Λιβάνου-Ισραήλ.
Μία πρώτη ελπίδα προς αυτήν την κατεύθυνση γεννάται τον Ιούνιο του 2020, οπότε, μετά την ανακοίνωση εκ μέρους του Ισραήλ της διεξαγωγής πλειοδοσίας για τη διάθεση προς διεξαγωγή ερευνών για την ύπαρξη κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου του ευρισκόμενου εντός της υπό αμφισβήτηση περιοχής (γραμμές 1-23) οικοπέδου 72, ξεκινούν διαπραγματεύσεις υπό την καθοδήγηση και εποπτεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Παρά τις αρχικά καλές προθέσεις, οι συζητήσεις σύντομα διακόπτονται. Η στασιμότητα οδήγησε στην εμπέδωση της εμμονής αμφότερων των πλευρών στις θέσεις τους.
Μέχρι σήμερα, το Ισραήλ εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι δικαιούται να επιχειρήσει στην περιοχή Karish, θεμελιώνοντας τη θεωρία του στο γεγονός ότι τα θαλάσσια σύνορα του Λιβάνου εκτείνονται μέχρι τη γραμμή 23, η οποία δεν διέρχεται από την περιοχή στην οποία εντοπίζονται τα αποθέματα αερίου. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ENE (Energy and Environment Holding) και ειδικό επί ενεργειακών ζητημάτων, Roudi Baroudi, οι τρόποι οροθεσίας που υιοθετούν και οι δύο χώρες οδηγούν σε λανθασμένα αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα, τόσο ο Λίβανος όσο και το Ισραήλ υπολογίζουν τις συντεταγμένες των θαλασσίων ζωνών τους επί τη βάσει σημείων κείμενων εκτός της ακτογραμμής τους, ενώ οι διεθνείς κανόνες επιβάλλουν την έναρξη κάθε υπολογισμού από τη γνωστή ως «γραμμή βάσης», η οποία δεν είναι παρά μία ευθεία, κάθετη προς τη γενική κατεύθυνση της ακτής.
Αντίθετος με αυτή την άποψη παρουσιάζεται ο Αμερικανός διπλωμάτης, Frederic Hof, ο οποίος υπήρξε επικεφαλής της διαμεσολάβησης μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ από το 2010 μέχρι και το 2012. Το 2011, μάλιστα, ο Hof είχε προτείνει στον Πρωθυπουργό του Λιβάνου, Najib Mikati, την κατανομή της αμφισβητούμενης περιοχής κατά 55% στον Λίβανο και κατά 45% στο Ισραήλ, ωστόσο, τόσο η λιβανέζικη όσο και η ισραηλινή ηγεσία απέρριψαν την πρότασή του. Βάσει των επικυρωμένων από τον Αμερικανικό Υδρογραφικό Οργανισμό αποτελεσμάτων της έρευνας που διεξήγαγαν ερευνητές του λιβανέζικου στρατού, ο Λίβανος δικαιούται να διεκδικήσει ακόμη 1.300τ.μ., ωστόσο, η δημιουργία μίας νέας οριοθετικής γραμμής (29) θα προξενούσε μεγαλύτερο πρόβλημα, καθώς αυτή θα διερχόταν από την περιοχή Karish.
Ανεξαρτήτως των επιχειρημάτων που επικαλείται κάθε πλευρά προς στήριξη των διεκδικήσεών της, δύο είναι τα αναμφισβήτητα γεγονότα: αφενός, ο Λίβανος δεν έχει υποβάλει αίτημα τροποποίησης του υπ’ αριθμόν 6433 Διατάγματος των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο αναγνωρίζει ότι τα νότια σύνορα της χώρας εντοπίζονται εντός της δημιουργούμενης από τη γραμμή 23 περιοχής, αφετέρου, το Ισραήλ δραστηριοποιείται σαφώς περισσότερες δεκαετίες στη βιομηχανία εξορύξεων αερίου και πετρελαίου και ως εκ τούτου έχει εμπεδωθεί ως σημαντικός παγκόσμιος παράγοντας.
Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ, Amos Hochstein, θέτει ως βάση της νέας σειράς διαπραγματεύσεων που ξεκίνησε υπό την διεύθυνσή του στις 13 Ιουνίου 2022 αυτά τα γεγονότα και τα αποτυπώνει σε δύο ξεκάθαρες και αρκετά τίμιες προτάσεις: 1) Αντιμετώπιση της αμφισβητούμενης περιοχής ως ενιαίας και διάθεσή της σε μία αποκλειστικά εταιρία, η οποία θα διαθέσει τα έσοδά της κατά αναλογία 50-50 στις δύο χώρες, ή 2) Δημιουργία δύο ΑΟΖ εντός της υπό κρίση περιοχής. Το ζήτημα της λύσης στην οποία θα καταλήξουν τα μέρη είναι εξαιρετικά κρίσιμο, καθώς η αυξημένη ζήτηση αερίου που προκάλεσε ο Ρωσο-Ουκρανικός πόλεμος, έχει εντείνει την αγωνία των εμπλεκόμενων εταιρειών αναφορικά με το αν και πότε θα κατορθώσουν να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της αγοράς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Explained: Renewed Israel-Lebanon maritime border dispute, Middle East Eye, Διαθέσιμο εδώ
- The Lebanon-Israel maritime border dispute, explained, TRT World, Διαθέσιμο εδώ
- Lebanon-Israel maritime border dispute picks up again, Atlantic Council, Διαθέσιμο εδώ
- Entre Israël et le Liban, l’enjeu de la frontière maritime, Le Monde, Διαθέσιμο εδώ
- Lebanon to invite US to mediate Israel maritime border talks, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ
