Της Ταξιαρχίας Κοζπή,
Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός το πόσο έντονη είναι η καθημερινότητά μας. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες σημαντικές στιγμές μέσα στη μέρα που μας ξεκουράζουν, μας αναζωογονούν. Σκεφτείτε πόσο όμορφα αισθανόμαστε μετά από μία συνάθροιση με φίλους. Ή αφού γυμναστούμε. Ευφορία. Ικανοποίηση. Έχουμε θετική διάθεση, γενικότερα. Θυμηθείτε κάτι αστείο. Γελάστε! Πώς νιώθετε; Ας δούμε, όμως, τι κρύβεται πίσω από αυτές τις στιγμές ευδαιμονίας;
Οι ενδορφίνες συνεισφέρουν στη δημιουργία μίας καλύτερης ποιότητας ζωής. Καταπολεμούν τον πόνο, μειώνουν την ένταση και το άγχος. Όσον αφορά τη βιολογική τους φύση, είναι μικρές πρωτεΐνες (πεπτίδια) και συγκεκριμένα νευροπεπτίδια που παράγονται από την υπόφυση και τον υποθάλαμο του εγκεφάλου. Η επιστημονική κοινότητα κατατάσσει τις ενδορφίνες στα οπιοειδή πεπτίδια, και ειδικότερα σε μία από τις τρεις οικογένειες οπιοειδών πεπτιδίων του ενδογενούς συστήματος οπιοειδών του εγκεφάλου. Τα ενδογενή οπιοειδή και οι υποδοχείς τους ρυθμίζουν τον πόνο, το συναίσθημα, το άγχος, τον εθισμό σε ουσίες αλλά και σε συμπεριφορές, καθώς και τον αυτόνομο έλεγχο.
Τα ενδογενή οπιοειδή και οι υποδοχείς τους διαπερνούν όλο το κεντρικό και περιφερειακό νευρικό σύστημα. Διαταραχές στο ενδογενές οπιοειδές σύστημα έχουν συσχετιστεί και με την νόσο του Πάρκινσον, τις επιληπτικές κρίσεις και την κατάθλιψη. Σύμφωνα με έρευνες, οι ενδορφίνες εμπλέκονται σε συμπεριφορές άρρηκτα συνυφασμένες με την επιβίωση (όρεξη), την αναπαραγωγή και την κοινωνική αποδοχή ή απόρριψη αντίστοιχα. Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό να τονιστεί, απελευθερώνονται μέσω του νωτιαίου μυελού και εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος.
Οι ενδορφίνες, ως ενδογενή οπιοειδή, παίζουν σημαντικό ρόλο στον εθισμό και τις συμπεριφορές εξάρτησης. Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι η μακροχρόνια χρήση εξωγενών οπιούχων όπως τα ναρκωτικά προκαλεί σημαντική ελάττωση στις ενδορφίνες, με άμεσο αποτέλεσμα τη συνεχή αναζήτηση εξωγενών οπιούχων για απαλοιφή των πόνων. Κατά αυτόν τον τρόπο, παρατηρούνται και συνεχιζόμενες υποτροπές σε περιπτώσεις εθισμού, αλλά και δυσκολίες στην αποτοξίνωση εξαρτημένων ασθενών.
Η ίδια η ονομασία τους υποδηλώνει και τη λειτουργία τους. Η λέξη ενδορφίνες είναι σύνθετη και προέρχεται από τη σύντηξη των παρακάτω λέξεων: «ενδογενές», το οποίο σημαίνει αυτό που προέρχεται από το σώμα, και «μορφίνη», μία φυσική ουσία που δρα ως παυσίπονο. Δηλαδή, οι ενδορφίνες είναι τα φυσικά «παυσίπονα» του οργανισμού μας! Οι ενδορφίνες συνδέονται με ειδικούς νευροϋποδοχείς και μπλοκάρουν το μήνυμα του πόνου στο νευρικό σύστημα, χωρίς όμως η δράση τους να είναι απεριόριστη, αφού ο οργανισμός μας παράγει ορισμένα ένζυμα, τις ενδορφινάσες, οι οποίες δρουν αντίθετα από τις ενδορφίνες. Υπάρχουν πάνω από 20 διαφορετικά είδη ενδορφινών. Πληροφοριακά, η β-ενδορφίνη αποτελεί αντικείμενο συστηματικών επιστημονικών μελετών, καθώς συνδέεται με την ανακούφιση από τον πόνο, δρώντας παρόμοια με τη μορφίνη. Ωστόσο, οι β-ενδορφίνες είναι 80 φορές πιο ισχυρές από τη μορφίνη. Χωρίς τις β-ενδορφίνες, η διαχείριση του στρες και του πόνου θα ήταν αναποτελεσματική.
Οι ενδορφίνες ενισχύουν το αίσθημα της αυτοεκτίμησης, ανακουφίζουν από την κατάθλιψη, αλλά και από αρνητικά συναισθήματα, όπως αυτό της ανησυχίας. Ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και συνεισφέρουν στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος. Καθώς είναι άρρηκτα συνυφασμένες με το κεντρικό νευρικό σύστημα, έχουν αντιγηραντική δράση και βελτιώνουν τη μνήμη, διατηρώντας τα εγκεφαλικά κύτταρα υγιή. Οι ενδορφίνες προστατεύουν το άτομο από τον πόνο σε περίπτωση ατυχήματος. Μάλιστα, χωρίς τη δράση τους, με ένα πολύ μικρό χτύπημα, ο πόνος θα ήταν αφόρητος. Οι ενδορφίνες, μαζί και με άλλες ορμόνες, ρυθμίζουν την όρεξή μας για φαγητό με περίπλοκο τρόπο. Όταν τρώμε κάτι νόστιμο, αυξάνονται τα επίπεδα ενδορφινών. Τα υψηλά αυτά επίπεδα συμβάλλουν στη διαχείριση της όρεξής μας και είναι δυνατό να βοηθήσουν στη μείωση του βάρους. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις όπου τα επίπεδα ενδορφινών δεν είναι φυσιολογικά. Αν τα επίπεδα δεν είναι φυσιολογικά, τότε, το άτομο μπορεί να έχει τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Αφόρητους πόνους
- Έντονο άγχος
- Επιδείνωση κατάθλιψης
- Προβλήματα με τον ύπνο
- Περιστατικά παρορμητικότητας
- Ασυνήθιστες εναλλαγές στη διάθεση.
Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορούμε να ενισχύσουμε την παραγωγή ενδορφινών στον οργανισμό μας. Η τακτική άσκηση, η απασχόληση με τις τέχνες, όπως η μουσική και η ζωγραφική, το γέλιο, η έκθεση στο φυσικό φως του ήλιου, αλλά και ο διαλογισμός είναι μερικοί από αυτούς. Έρευνες έχουν δείξει ότι και η κατανάλωση μαύρης σοκολάτας επενεργεί θετικά στην αύξηση των ενδορφινών. Παρότι δεν υπάρχουν τροφές που να περιέχουν ενδορφίνες, εν τούτοις, ορισμένες διαθέτουν υψηλά επίπεδα βιταμινών και ανόργανων συστατικών που επάγουν τη διαδικασία έκκρισης ενδορφινών. Τέτοιες τροφές είναι πλούσιες σε βιταμίνη Β12, βιταμίνη C, ψευδάργυρο, αλλά και σίδηρο.
Επιλογικά, ο οργανισμός μας χρειάζεται τα ενδογενή οπιοειδή, όπως είναι οι ενδορφίνες, για να επιβιώσει. Οι ενδορφίνες εμπλέκονται σε πολύ σημαντικές διεργασίες του ανθρώπινου σώματος και η ανεπάρκειά τους επιφέρει ανεπιθύμητα αποτελέσματα στον οργανισμό. Σε κάθε περίπτωση, τα προβλήματα υγείας που προκύπτουν πρέπει να αντιμετωπίζονται υπό την επίβλεψη του θεράποντος ιατρού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Harvard Health Publishing, Harvard Medical School, July (2021), Endorphins: The brain’s natural pain reliever. Διαθέσιμο εδώ
- National Cancer Institute, NCI dictionary, endorphin. Διαθέσιμο εδώ
- A.S. Sprouse-Blum, BA, G. Smith, BS, D. Sugai, BA, F. Don Parsa, MD, (2010) National Library of Medicine, National Centre for Biotechnology Information, PubMed Central, Understanding Endorphins and Their Importance in Pain Management. Διαθέσιμο εδώ
- Shazia R. Chaudhry; William Gossman, (2022), National Library of Medicine, National Centre for Biotechnology Information, Biochemistry, Endorphin. Διαθέσιμο εδώ
