Του Σπύρου Νότη,
Πολλοί επιχειρηματολογούν για τις αυτοκτονικές τάσεις της ευρωπαϊκής οικονομίας από την προηγούμενη δεκαετία, με την κρίση χρέους. Άλλοι, πριν καν δημιουργηθεί η ιδέα του ευρώ. Γνωστό προφητικό άρθρο αποτελεί αυτό του William Buitter, το “Alice in Euroland”, το 1999, όταν παρέθεται ένα ένα τα προβλήματα που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν εξαιτίας της νομισματικής ενοποίησης. Παρά τους οποιουσδήποτε κλυδωνισμούς, το ευρώ, άντεξε, ανέκαμψε (σε μεγάλο βαθμό) και προσπάθησε να ανοικοδομήσει μία Ευρώπη με περισσότερες προοπτικές, ειδικά στο θέμα της πράσινης ανάπτυξης.
Ωστόσο, παρά τις δεσμεύσεις της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν για ευρωπαϊκά πράσινα ομόλογα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων, στην πράξη, δεν έχει επιτευχθεί η πολυπόθητη βιώσιμη ανάπτυξη. Σε ευρωπαϊκό στερέωμα, δεν έχει γίνει έως τώρα σοβαρή και στοχευμένη προσπάθεια για επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα συλλογικά, αλλά από μεμονωμένα κράτη ή επιχειρήσεις. Η απόφαση για απολιγνητοποίηση και γενικότερη μεταστροφή στην πράσινη ανάπτυξη με μεταβατικό όχημα το φυσικό αέριο αποτέλεσε νέκταρ στο ποτήρι του φιλόδοξου Ρώσου Προέδρου. Έχοντας θέση ισχύος πλέον και αξιόπιστους συμμάχους, βλέπε Κίνα και Ινδία, η Ρωσία, αδιαφορώντας για ενδεχόμενες κυρώσεις, επέλεξε να εισβάλλει στο ουκρανικό έδαφος.
Διανύουμε τρείς μήνες από τη στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας ενάντια στην Ουκρανία, κατά την οποία έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα πολλά μέτωπα. Έχουμε την Ευρώπη στα πρόθυρα μιας ενεργειακής και επισιτιστικής κρίσης, κρίσης χρέους –τα spreads των ομολόγων των νότιων κρατών της Ευρώπης έχουν εκθετική τροχιά. Υπάρχουν, όμως, και ευνοημένοι. Οι Αμερικανοί μπορούν πλέον να ανοίξουν τα φτερά τους και να επεκταθούν και ενεργειακά στην ευρωπαϊκή αγορά, με τη μεταφορά LNG-Gas, από το Τέξας στην Αλεξανδρούπολη και το Ρότερνταμ. Έχουμε την Κίνα, η οποία συναλλάσσεται κανονικά με τη Ρωσία στα πλαίσια εισαγωγών αερίου, παρακάμπτοντας πλήρως το SWIFT, με ψηφιακές πληρωμές μέσω της Κεντρικής Τράπεζας της Κίνας. Πρακτικά, τα πολυσυζητημένα έκτακτα Eurogroup και οι τρομακτικές κυρώσεις των ευρωπαίων αντί να έπλητταν βάναυσα τη ρωσική οικονομία, της δίνουν νόημα ύπαρξης. Μπορεί επί του πεδίου να μην έχει λήξει ο πόλεμος, αλλά ο οικονομικός πόλεμος που έχει κηρύξει η Δύση φαίνεται να έχει νικητή.
Η νίκη αυτή οφείλεται σε πολλούς και κρίσιμους παράγοντες της οικονομίας. Αναμφίβολα, η στήριξη της Κίνας και άλλων χωρών, με τις οποίες συναλλάσσεται, έδρασε καταπραϋντικά αρχικά και ευεργετικά, στη συνέχεια, για το εμπορικό ισοζύγιο της Ρωσίας. Μάλιστα, έχει υπερδιπλασιαστεί στα 90$ δις συγκριτικά με το 2021 –ειδικοί λένε θα υπερβεί τα 250$ δις έως το τέλος του έτους. Αυτό συμβάλλει θετικά στην ισοτιμία, καθότι αυτή σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το εμπορικό πλεόνασμα της εκάστοτε χώρας. Παρά την ανελέητη επίθεση που δέχθηκε το ρούβλι από το δολάριο, η ρωσική κεντρική τράπεζα έχει υποστηρίξει δεόντως την προσπάθεια διάσωσης του ρουβλιού. Τα μέτρα: αύξηση επιτοκίων, capital controls –απαγόρευση εκροής ρωσικών κεφαλαίων– κλπ. Αναμφίβολα, δεν μπορεί να κάνει θαύματα, όπως το να εξαλείψει τον πληθωρισμό που παράγεται, δρα, όμως, με τρόπο κατασβεστικό στην επίθεση που δέχεται η οικονομία της.
Ατομική βόμβα θεωρούνταν μέχρι πρότινος το πάγωμα των ρωσικών αποθεμάτων σε συνάλλαγμα δολαρίου, κάτι που πλέον μοιάζει με σφεντόνα. Αυτό, γιατί υστερείται νομικής κάλυψης, είναι αντίθετο με το διεθνές δίκαιο και η Ρωσία θα μπορούσε να κάνει το ίδιο με δυτικές εταιρείες και τράπεζες στη Ρωσία, με τίμημα ιδιαίτερα βαρύ. Όπως και το εμπάργκο που εν μέρει έγινε στο ρωσικό πετρέλαιο, το οποίο αύξησε τις τιμές και οδήγησε στα θλιβερά φαινόμενα που βιώνουμε σήμερα. Μία ανθρώπινη καταστροφή διεξάγεται στο ουκρανικό μέτωπο, με χιλιάδες νεκρούς, αλλά είμαστε και προ των πυλών για μία άνευ προηγουμένου επισιτιστική κρίση εξαιτίας της έλλειψης σιτηρών που παράγονται στις πληγείσες περιοχές.
Εν προκειμένω, τα ευρωπαϊκά κράτη είναι αντιμέτωπα με υφέσεις και αυξανόμενο πληθωρισμό, καθώς και αναταραχές που προκαλούνται από την αύξηση των επιτοκίων. Ήδη στην Ιταλία έχουν φτάσει το 4% οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων έναντι μηδενικών που υφίσταντο κατά τη διάρκεια του κορωνοϊού και των lockdowns. Η Ελλάδα είναι μεν εκτεθειμένη, ωστόσο, έχοντας το χρέος της ρυθμισμένο (μέση σταθμική διάρκεια χρέους 18 περίπου έτη), δεν βρίσκεται στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων σαν το 2012. Της Ιταλίας, όμως, αυτό το μέτρο διάρκειας βρίσκεται στα 5 έτη, καθιστώντας την ιδιαίτερα εύθραυστη στο χρέος της και την περαιτέρω χρηματοδότησή του.
Στην επισιτιστική κρίση, ο διευθυντής του Επισιτιστικού Προγράμματος υποστηρίζει πως παρά το γεγονός ότι οι Ουκρανοί διαθέτουν τα αποθέματα σιτηρών, είναι αδύνατο αυτά να μεταφερθούν υπό τον φόβο μποϊκοτάζ από ρωσικά στρατεύματα και τον αποκλεισμό από τα ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα. Απότοκο αυτού, δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της πείνας στα τέλη του 2022, κάνοντας δραματικές εκκλήσεις για τερματισμό του πολέμου.
Έρευνες του ΟΟΣΑ για την ενέργεια, κάνουν λόγο για χαμένα κεφάλαια 320$ δις σε μεταβατικές ενέργειες παραγωγής πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, 520$ δις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, καθώς και 20$ δις στον τομέα της διύλισης και μεταποιητικής λειτουργίας. Με λίγα λόγια, όποιος κατάφερε να επιζήσει από την πανδημία, αυτή είναι η χαριστική βολή στις αδύναμες οικονομίες.
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως η πλήξη του πλαισίου συνεργασίας μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας για τον Nord-Stream2 ήταν πρωταρχικός στόχος για τις ΗΠΑ, που γίνονται πλέον αφεντικά σε ξένη γειτονιά. Ο ρόλος της Ευρώπης είναι κυρίως θεατή, σε ένα πικρό και αιματηρό έργο που εκτυλίσσεται μπροστά της. Ουσιαστικά, έχουμε ένα παίγνιο, στο οποίο ο ένας ξέρει εκ των προτέρων τι θα κάνει ο άλλος –ο οποίος με τίποτα δεν θέλει μια κίνηση–, οπότε επιλέγει να μη μπλοφάρει και να εφαρμόσει ακριβώς αυτή την κίνηση, ώστε να φέρει σε πλήρη σύγχυση τον αντίπαλο. Σε τόση, μάλιστα, που να μην μπορεί να διακρίνει ποιο είναι το ωφέλιμο και ποιο όχι, ποιανού τα συμφέροντα εξυπηρετούν οι κυρώσεις, ποιόν και, εν τέλει, πλήττουν περισσότερο. Προεξοφλείται ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει άλλο το εμπάργκο που δημιουργεί πληθώρα προβλημάτων και θα αφήσει στην τύχη του ένα πρόβλημα που με ηθικό αυτουργό την Αμερική έχει δημιουργήσει. Άλλωστε, αυτό είναι το τίμημα μιας ανόητης πολιτικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Russia is winning the economic war – and Putin is no closer to withdrawing troops, Guardian. Διαθέσιμο εδώ
