Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,
Τους τελευταίους μήνες, το ενδιαφέρον των ξένων ειδησεογραφικών φορέων έχει κεντρίσει η επικείμενη αποχώρηση του Γαλλικού στρατού από τη χώρα του Μάλι, στην κεντρική Αφρική. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως η απομάκρυνση αυτή συνοδεύεται από την έλευση Ρώσων μισθοφόρων, για να καλύψουν τη θέση των Γαλλικών στρατευμάτων.
Προτού εξερευνήσουμε την παραπάνω αντίθεση, χρήσιμο θα ήταν να δούμε γεωγραφικά πού είναι το Μάλι, σε ποιες ζώνες, γεωγραφικές και οικονομικές, ανήκει καθώς, επίσης, και το πώς συνδέονται αυτές μεταξύ τους. Το Μάλι είναι η όγδοη μεγαλύτερη χώρα της κεντρικής Αφρικής, με σημερινό πληθυσμό περίπου στα 20 εκατομμύρια κατοίκους. Η πρωτεύουσά του είναι το Μπαμακό, ενώ η επίσημη γλώσσα της χώρας είναι τα γαλλικά, αφού μέχρι το 1960 ήταν αποικία των Γάλλων. Γεωγραφικά ανήκει στη ζώνη “Sahel”, που απαρτίζεται από τις χώρες που βρίσκονται ανάμεσα στην έρημο Σαχάρα και τις σαβάνες της νότιας Αφρικής. Σε ό,τι αφορά την οικονομία του, ανήκει στην Οικονομική Ένωση των Δυτικο-Αφρικανικών κρατών, ενώ το πολίτευμά του είναι η χούντα του Assimi Goïta.
Για να αντιληφθούμε σε βάθος τι σημαίνει η αποχώρηση του Γαλλικού στρατού από το Μάλι, πρέπει να αναζητήσουμε πληροφορίες στο μακρινό 2012, όταν πραγματοποιήθηκε η επανάσταση των Tuareg. Τότε ήταν που η φυλή Tuareg κήρυξε την ανεξαρτησία της και προσπάθησε να καταλάβει την περιοχή Azawad στο βόρειο Μάλι. Ένοπλοι επαναστάτες κατέλαβαν το Κοινοβούλιο, εκδιώκοντας τον τότε Πρωθυπουργό της χώρας στη Σενεγάλη. Αφορμή του πραξικοπήματος αποτέλεσε η προβληματική πολιτική που χρησιμοποιούσε η τότε κυβέρνηση, καθώς, σύμφωνα με τους επαναστάτες, εκείνον τον καιρό υπήρχαν και άλλα επαναστατικά ρεύματα μικρότερης ισχύος, για τα οποία η κυβέρνηση αδιαφορούσε και, συνεπώς, ήταν ανίκανη να επιβάλλει την τάξη. Σημαντική παράμετρος στα γεγονότα είναι πως σε όλες αυτές τις «αρματοφορεμένες» συμπλοκές, πρωτεύοντα ρόλο διαδραμάτιζαν και οι διάφορες τρομοκρατικές οργανώσεις [Islamic State Group (Ισλαμικό Κράτος), al-Qaeda], οι οποίες παρείχαν είτε εξοπλισμό είτε έμψυχο δυναμικό στις αντικρουόμενες πλευρές. Πέραν, όμως, της συμμετοχής τους στη διένεξη μεταξύ κυβέρνησης και επαναστατών, με την ύπαρξή τους ταλανίζουν την περιοχή, καθώς κατά καιρούς σημειώνουν τρομοκρατικά χτυπήματα.
Φυσικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και τα Ηνωμένα Έθνη δεν θα μπορούσαν να μείνουν άπραγοι μπροστά σε αυτά τα γεγονότα. Έτσι, ήδη από το 2013, διεξάγεται στην περιοχή η στρατιωτική Επιχείρηση Barkhane, με σκοπό την ανακατάληψη της περιοχής Asawad και την επιβολή της τάξης στην περιοχή. Στην επιχείρηση συμμετείχαν και χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Ιταλία και η Γερμανία. Από την εξίσωση, φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει η Γαλλία, δεδομένου του γεγονότος πως είναι η πρώην μητρόπολη και πως στο Μάλι διαμένουν περίπου 6.000 Γάλλοι. Μάλιστα, η Γαλλία ηγείτο της επιχείρησης, έχοντας ως τώρα διαθέσει στον λαό του Μάλι 5.000 περίπου στρατεύματα. Πολλοί ντόπιοι, βέβαια, ερμηνεύουν την παρουσία του Γαλλικού στρατού εκεί ως «κατοχή» και «εισχώρηση της Γαλλίας στις υποθέσεις του Μάλι», όμως κάτι τέτοιο επιδέχεται πολλές ερμηνείες: αφενός η Γαλλία, λόγω παλαιότερων δεσμών, εμπλέκεται στους αφρικανικούς εμφυλίους, αφετέρου οι κυβερνήσεις αδυνατούν να καταστείλουν τις εξεγέρσεις και τα τρομοκρατικά χτυπήματα δίχως εξωτερική βοήθεια.
Στην παραπάνω παράγραφο γράφουμε πως η Γαλλία «ηγείτο» και όχι «ηγείται». Ήδη από πέρσι έχει ανακοινωθεί από τον Γαλλικό Τύπο πως θα αποσυρθούν οι γαλλικές δυνάμεις από την επιχείρηση Barkhane. Γιατί όμως;
Οι Γάλλοι στρατιώτες, λοιπόν, πριν από εννέα χρόνια, έτυχαν θερμής υποδοχής, καθώς οι ντόπιοι πίστευαν πως θα μπορέσουν να καταστείλουν τους τρομοκράτες, τους εμφυλίους και να επιβάλουν την τάξη στο Αφρικανικό στερέωμα. Όμως, κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη, αν σκεφτεί κανείς πως το 2020 και το 2021 έλαβαν χώρα δύο πραξικοπήματα, υποδαυλίζοντας τη δράση της Γαλλίας. Από την άλλη, οι ντόπιοι υποστηρίζουν πως πλέον πρέπει να απομακρυνθούν τα στρατεύματα, εάν δεν είναι σε θέση να υλοποιήσουν τους στόχους για τους οποίους δεσμεύτηκαν. Η παραμονή τους εκεί έχει εγείρει τη δυσαρέσκεια της τοπικής κοινωνίας, καθώς πλέον εκλαμβάνεται από πολλούς ως «κατοχή», όπως προαναφέραμε. Συνδυαστικά, η πρόσφατη άρνηση Γάλλων να διαπραγματευτούν ένα είδος ειρηνευτικής συμφωνίας με Ισλαμιστικές ομάδες, διόγκωσε την αρνητική εικόνα προς το πρόσωπό τους.
Επιπροσθέτως, η επανεμφάνιση της χούντας Assimi Goïta στο πολιτικό προσκήνιο, το 2021, αλλά κυρίως ο αυταρχικός τρόπος σκέψης των μελών της, δεν αφήνουν περιθώριο επέμβασης της Γαλλίας στις διαδικασίες. Πιο πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το γεγονός πως η κυβέρνηση θα προχωρούσε σε εκλογές τον περασμένο Φεβρουάριο, με παρότρυνση της Γαλλίας. Όμως, τα σχέδια ναυάγησαν και η χούντα δήλωσε με ευθύτητα πως θα ελέγχει τα ινία της εξουσίας τουλάχιστον μέχρι το 2025. Όταν, μάλιστα, ο πρεσβευτής της Γαλλίας αντιτάχθηκε, εκδιώχθηκε από τη χώρα. Ο Πρόεδρος Macron επί του θέματος δήλωσε με δυσαρέσκεια: «Δεν μπορούμε να παραμείνουμε στρατιωτικά δεσμευμένοι δίπλα στις de facto αρχές, των οποίων τη στρατηγική και τους κρυφούς στόχους δεν συμμεριζόμαστε».
Αυτό που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η απόφαση της χούντας να καλέσει μισθοφόρους της ρωσικής εταιρείας Wagner Group, για να βοηθήσουν στον αγώνα κατά των τρομοκρατικών σχημάτων. Παλαιότερα, υπήρχαν νύξεις για συνεργασία της εταιρείας με τους κυβερνώντες. Όμως, τώρα αυτοί οι φόβοι επιβεβαιώθηκαν.
Τι είναι, όμως, η Wanger Group;
Πρόκειται για μία ρωσική ιδιωτική εταιρεία που εκπαιδεύει μισθοφόρους κάτω από αντίξοες συνθήκες, καταφέρνοντάς τους να ανταποκρίνονται στο έπακρο σε κάθε περιβάλλον. Σκοπός της Wagner Group είναι να εκπαιδεύσει τα στρατεύματα σύμφωνα με τα δικά της πρότυπα. Συμπληρωματικά, δραστηριοποιείται σε αρκετές ακόμη Αφρικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Μοζαμβίκης, του Σουδάν και της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας. Έχει, επίσης, συνδεθεί με εγκλήματα πολέμου στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης, ενώ με βάση πρόσφατες πληροφορίες, ενδέχεται να έχει στείλει ενισχύσεις και στη σύγκρουση της Ρωσίας με την Ουκρανία. Βέβαια, η ανάμειξη της Ρωσίας ως καθοδηγήτρια, κάθε άλλο παρά αθώα θα μπορούσε να θεωρηθεί, αφού με την αποχώρηση της Γαλλίας από το σχήμα, «ανοίγουν οι θέσεις» για τη διεκδίκηση των συμφερόντων της.
Επομένως, έχουμε να συγκρίνουμε δύο παράγοντες: αφενός η κυβέρνηση του Μάλι παρακωλύει την πραγμάτωση των σχεδίων των Γάλλων, αφετέρου επιθυμεί να προσεταιριστεί τον ρωσικό στρατό, για να μετριάσει τις αναταραχές στην περιοχή. Η άφιξη των μισθοφόρων της ομάδας Wagner χαιρετίστηκε από ορισμένη μερίδα της κοινωνίας, θεωρώντας την κίνηση της Ρωσίας πολιτικά ουδέτερη. Όμως, η συνύπαρξη Γάλλων και Ρώσων δεν είναι δυνατή, συναρτήσει του προϊόντος πολέμου στην Ουκρανία. Από την άλλη, οι κυβερνήσεις των γειτονικών χωρών ανησυχούν, καθώς η αποχώρηση της Γαλλίας από το Μάλι θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την περιοχή. Μάλιστα, ο Πρόεδρος της Ακτής Ελεφαντοστού, Alassane Ouattara, προειδοποίησε τονίζοντας: «Είμαστε υποχρεωμένοι να αυξήσουμε τις αμυντικές μας δυνάμεις και να αυξήσουμε την προστασία των συνόρων μας».
Επομένως, μπορούμε να μιλάμε για «άτακτη οπισθοχώρηση» των γαλλικών στρατευμάτων και την κατάληψη της κενής θέσης από τη Ρωσία; Μάλλον όχι, καθώς η Γαλλία θα αποσύρει τα στρατεύματά της από το Μάλι αλλά όχι από την ευρύτερη ζώνη του Sahel, και εδώ έγκεινται οι πληροφορίες της πρώτης παραγράφου. Σκοπεύει να διατηρήσει βάσεις στις γύρω χώρες του Sahel, όπως στη Μαυριτανία, τον Νίγηρα και την Αλγερία, με την οποία τη συνδέουν χρόνιοι δεσμοί.
Το μόνο σίγουρο είναι πως το αφρικανικό παιχνίδι θα συνεχιστεί και το επόμενο διάστημα και επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις για όλες της μεριές. Η προσθήκη ενός παίκτη στη σκακιέρα είναι αρκετή από τη μία να αναβαθμίσει τον πύργο σε βασιλιά και από την άλλη να υποβαθμίσει τον αξιωματικό σε στρατιώτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why are French troops leaving Mali, and what will it mean for the region?, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- What is the Wagner Group, the Russian mercenary entity in Ukraine?, Washington Post, Διαθέσιμο εδώ
- Operation Barkhane: France’s rollercoaster decade in Mali, France24, Διαθέσιμο εδώ
- Mali Tuareg rebels declare independence in the north, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- Μάλι: Δεύτερο «πραξικόπημα» σε λιγότερο από έναν χρόνο, Offline Post, Διαθέσιμο εδώ
- Μάλι: Μετά την αποχώρηση των Γάλλων, θα έρθουν οι Ρώσοι μισθοφόροι;, Offline Post, Διαθέσιμο εδώ
