Του Χάρη Κουρή,
Την Κυριακή 5 Ιουνίου του 2022, ο πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, Félix Tshisekedi, τόνισε ότι, χωρίς καμία αμφιβολία, η Ρουάντα υποστηρίζει επαναστάτες που δρουν μέσα στα σύνορα της χώρας, αλλά συνέχισε λέγοντας ότι ακόμα ελπίζει σε ειρηνικές σχέσεις με το Κιγκάλι. Τέτοια λεγόμενα είναι συνήθη στις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες και στο παρελθόν είχαν έντονες σχέσεις. Όπως πολλά άλλα γεγονότα που σχετίζονται με την πιο πρόσφατη ιστορία της χώρας, πρέπει να ανατρέξουμε στη δεκαετία του 1990.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η κατάσταση στο τότε Ζαΐρ είχε φτάσει σε απελπιστικά επίπεδα. Αρχηγός της χώρας ήταν από τη δεκαετία του 1960 ο Joseph – Désiré Mobutu, ο οποίος, λόγω της αυταρχικής και ευνοιοκρατικής πολιτικής του, οδήγησε τη χώρα στη διαφθορά και τον οικονομικό μαρασμό. Ο λαός αναγκαζόταν να συντηρείται με παραοικονομικά μέσα, ενώ ο στρατός έκλεβε τρόφιμα και χρήματα από τους πολίτες. Ενδεικτική ήταν η κυνική απάντηση του Mobutu σε διαμαρτυρόμενους στρατιώτες, ότι δεν χρειαζόταν να πληρωθούν, αφού είχαν όπλα.
Παράλληλα με την κατάσταση απόλυτης παρακμής, στη γειτονική Ρουάντα συνέβαιναν συνταρακτικά γεγονότα. Από τις 7 Απριλίου μέχρι τις 15 Ιουλίου του 1994, η κυβέρνηση της Ρουάντα, που είχε ηγέτες μέλη της φυλής των Hutu, που ανέλαβαν την εξουσία μέσω εμφυλίου πολέμου, διέπραξε γενοκτονία κατά των Tutsi. 1,5 εκατομμύριο Tutsi έφυγαν για το Ζαΐρ και, αργότερα, όταν οι ακραίοι εθνικιστές Hutu έχασαν την εξουσία, 1 εκατομμύριο Hutu πήραν επίσης τον δρόμο της προσφυγιάς. Πολλές φορές, οι ακραίοι εθνικιστές Hutu, γνωστοί και ως “Interahamwe”, επιτίθεντο σε προσφυγικούς καταυλισμούς των Tutsi, πολλές φορές βοηθούμενοι και από την κυβέρνηση του Ζαΐρ. Η κατάσταση δεν χωρούσε άλλες αναβολές, και η κυβέρνηση της Ρουάντα, ηγούμενη από το Πατριωτικό Μέτωπο της Ρουάντα, αποφάσισε να δράσει άμεσα. Μέσα σε έξι μήνες, από τον Οκτώβριο του 1996, μέχρι τον Μάιο του 1997, ένας συνασπισμός από τη Ρουάντα, το Μπουρούντι, και κάποιες άλλες χώρες και επαναστατικά κινήματα, κατάφερε να ανατρέψει την κυβέρνηση του Mobutu, της οποίας ο στρατός βρισκόταν σε χείριστη κατάσταση.
Η καινούργια κυβέρνηση, υπό τον Laurent-Désiré Kabila, μετονόμασε τη χώρα σε «Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό», και υπήρχαν ελπίδες ότι θα έρχονταν καλύτερες μέρες. Παρόλα αυτά, οι σχέσεις μεταξύ των πρώην συμμάχων χειροτέρεψαν, καθώς οι ευεργέτες του Kabila, φοβούμενοι τη μοίρα των προσφύγων Tutsi, αρνήθηκαν την άμεση αναχώρησή τους. Ο Δεύτερος Πόλεμος του Κονγκό διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1998 μέχρι τον Ιούλιο του 2003, και τελείωσε με νίκη του Κονγκό. Από τότε, πέθαναν γύρω στα 5,4 εκατομμύρια άτομα και οι πολιτικές και ανθρωπιστικές συνέπειες φαίνονται μέχρι και σήμερα.
Επιστρέφοντας στο σήμερα, γίνεται κατανοητό ότι η οδύνη που προκάλεσε ο πόλεμος δεν έχει σταματήσει. Στις 2 Ιουνίου, η κυβέρνηση της χώρας ανακοίνωσε ότι 500 στρατιώτες από την Ρουάντα αναπτύχθηκαν στην περιοχή Tshuzu, στην επαρχία Βόρεια Kivu. Οι στρατιώτες που εθεάθησαν φορούσαν τροποποιημένες στολές του στρατού της Ρουάντα, ενώ οι αρχές παρακάλεσαν τους πολίτες να προσέχουν περισσότερο. Σύμφωνα με τα λεγόμενα της κυβέρνησης της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, ο στρατός της Ρουάντα υποστηρίζει τους επαναστάτες του Κινήματος της 23ης Μαΐου, μίας επαναστατικής ομάδας που αποτελείται από Tutsi που πολεμούν τους ακραίους εθνικιστές Hutu. Ο πρόεδρος της χώρας, Félix Tshisekedi, είπε τα εξής: «Πάντοτε υποστήριζα ότι πρέπει να χτίζουμε γέφυρες αντί για τείχη, αλλά εδώ φτάσαμε. Οι γείτονές μας δεν πρέπει να εκλάβουν τη θέλησή μας για ειρήνη ως αδυναμία και να βρουν ευκαιρία για να μας προκαλέσουν. Ελπίζω ότι η Ρουάντα έχει μάθει αυτό το μάθημα, καθώς, αναμφίβολα, η Ρουάντα υποστήριξε το Μ23 ώστε να μας επιτεθεί».
Η Αφρικανική Ένωση έχει παρακαλέσει τις δύο πλευρές να δείξουν ψυχραιμία, αλλά οι σχέσεις των δύο χωρών συνεχίζουν να χειροτερεύουν. Πολλοί Κονγκολέζοι πολίτες έχουν διαδηλώσει κατά της Ρουάντας, ενώ αρκετοί, συμπεριλαμβανομένων και πολιτικών, έχουν προτείνει το κλείσιμο των συνόρων και τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων. Από την άλλη, η Ρουάντα έχει αρνηθεί την ανάμειξή της σε αυτήν τη σύγκρουση, και υποστήριξε ότι το Κονγκό είναι αυτό που παραβιάζει τα σύνορα, φτάνοντας ακόμα και στην αποστολή βοήθειας προς επαναστατικές ομάδες που υποπτεύεται ότι συμμετείχαν στη γενοκτονία το 1994. Η Ρουάντα εύλογα φοβάται τέτοιες επαναστατικές ομάδες, καθώς το διακοινοτικό μίσος προξένησε πολλές καταστροφές στο παρελθόν και παραφράζοντας τα λόγια του Karl Marx, «Η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί ως μία αρκετά κακόγουστη φάρσα». Παρά τις μεγαλοπρεπείς δηλώσεις των πολιτικών και τις εκκλήσεις για συμφιλίωση, ο κόμπος δεν μπορεί να λυθεί τόσο εύκολα. Έχουν καταγραφεί γύρω στις 120 επαναστατικές ομάδες στην περιοχή και το Κίνημα της 23ης Μαΐου αρνείται να σταματήσει τις επιχειρήσεις του, με την αιτιολογία ότι η κυβέρνηση δεν σεβάστηκε τη συνθήκη ειρήνης του 2009.
Όλα αυτά συμβαίνουν την ίδια στιγμή που η επαρχία Kivu περνά μία σοβαρότατη ανθρωπιστική κρίση, με χιλιάδες νεκρούς, υποσιτισμένους, πρόσφυγες και θύματα βιασμού, με το μέλλον της περιοχής να παραμένει δυσοίωνο…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- DRC accuses Rwanda of sending disguised soldiers across border, Aljazeera, Διαθέσιμο εδώ
- DR Congo President Felix Tshisekedi accuses Rwanda of backing rebels, France24, Διαθέσιμο εδώ
- Why do tensions between DR Congo and Rwanda persist?, Deutsche Welle, Διαθέσιμο εδώ
