Της Εύης Καραβά,
Ο Ιούνιος είναι δίκαια συνδεδεμένος στο μυαλό μας ως ο μήνας των εξετάσεων. Μαθητές/τριες ή και φοιτητές/τριες σε αρκετά μέρη του κόσμου καλούνται να αντιμετωπίσουν το άγχος τους και να απαντήσουν στα εξεταζόμενα θέματα, για τα οποία έχουν προετοιμαστεί καιρό.
Οι πιο διαδεδομένες εξετάσεις στην Ελλάδα είναι οι ομώνυμες Πανελλαδικές. Παιδιά ηλικίας 17-18 ετών εξαναγκάζονται από το εκπαιδευτικό μας σύστημα να αποφασίσουν ποιο επάγγελμα θα ακολουθήσουν για τη μετέπειτα ζωή τους, χωρίς να παρέχονται μαθήματα επαγγελματικού προσανατολισμού στα σχολεία. Τα παιδιά αυτά αισθάνονται ότι θα τους καθορίσει μια εξέταση και ότι οι βαθμοί κάποιων αγνώστων βαθμολογητών αντικατοπτρίζουν την αξία τους. Κάτι τέτοιο, προφανώς, δεν ισχύει και τα παραδείγματα που μας έχει διδάξει η ζωή είναι, ευτυχώς, πάρα πολλά! Όμως, οι υποψήφιοι είναι κατανοητό να μην σκέφτονται όπως εμείς, καθώς έχουν αφιερώσει πάρα πολλούς μήνες στο διάβασμα, για να διεκδικήσουν μια θέση στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας μας, και για αυτό το μοναδικό τους μέλημα είναι να δουν τους κόπους τους να αποφέρουν καρπούς.
Όσοι και όσες έχουμε περάσει από τη διαδικασία των Πανελλαδικών γνωρίζουμε από πρώτο χέρι πόσο ψυχοφθόρα είναι. Οι εξετάσεις αυτές, με την ογκώδη ύλη και με τον ανυπέρβλητο βαθμό δυσκολίας που έχουν, «καθιστούν» τα παιδιά να απεχθάνονται όλα τα αντικείμενα, με τα οποία έρχονται σε επαφή (έκθεση, λογοτεχνία, μαθηματικά, βιολογία κλπ.). Πώς θα μπορούσαν, άλλωστε, να αγαπήσουν την τέχνη της ποίησης, όταν τους «κόβουν» μονάδες οι βαθμολογητές, εάν γράψουν μια πρωτότυπη απάντηση, αντί της τυποποιημένης που έχει δώσει το Υπουργείο; Πώς μπορούν, αντίστοιχα, να αγαπήσουν τη «βασίλισσα των επιστημών», δηλαδή τα μαθηματικά, όταν παπαγαλίζουν αποδείξεις θεωρημάτων και τύπων, αντί να εμβαθύνουν τη σκέψη τους και να κατανοήσουν τη λογική αυτών;
Ο ρόλος του σχολείου είναι να παρέχει στα άτομα κριτική σκέψη και όχι να την κρατά δέσμια. Για αυτό, θα εξετάσουμε παρακάτω μερικές χώρες που έχουν διαφορετικό σύστημα εκπαίδευσης από το δικό μας, με την ελπίδα πως κάποια στιγμή θα ακολουθήσουμε και εμείς το παράδειγμά τους.
Φινλανδία
Αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, το «παράδειγμα προς μίμηση», όσον αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα, εντός Ευρώπης —και δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε και εκτός–. Στη σκανδιναβική αυτή χώρα δεν θα δούμε ποτέ στενόχωρες αίθουσες. Αντιθέτως, στις τελευταίες κάνουν την εμφάνισή τους μουσικά όργανα, βιβλιοθήκες, διαδραστικοί πίνακες και προτζέκτορες. Οι ανήλικοι βγάζουν τα παπούτσια τους και τα μαθήματα διαρκούν μόλις 40 λεπτά. Μέσα σε μια αίθουσα μπορούν να παρίστανται παιδιά διαφόρων ηλικιών, καθώς ο πρωταρχικός στόχος των Φινλανδών καθηγητών είναι η κοινωνικοποίηση των παιδιών και το να αποκτήσουν αυτά το πνεύμα της συλλογικότητας. Οι μαθητές δεν χρειάζεται να παραπέμπονται στην ιδιωτική εκπαίδευση, διότι η μελέτη τους έχει ήδη καλυφθεί από το σχολείο και με τον τρόπο αυτό έχουν όλο τους το απόγευμα ελεύθερο. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο κάθε καθηγητής έχει το δικαίωμα να διδάξει το μάθημά του με όποια τακτική επιθυμεί. Στη Φινλανδία τα διαγωνίσματα και τα απροειδοποίητα τεστ είναι άγνωστα. Μάλιστα, η Kristiina Volmari —γενική διευθύντρια στο φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας— δήλωσε σε συνέντευξή της πως «Εδώ δεν εξεταζόμαστε, αλλά μαθαίνουμε».
Αυστραλία
Στη μακρινή χώρα της Ωκεανίας, η υποχρεωτική εκπαίδευση ξεκινά, επίσης, από την πρωτοβάθμια και διαρκεί μέχρι τη δευτεροβάθμια. Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να πολυπραγμονούν, καθώς τα μαθήματα που παρακολουθούν καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα όλων των επιστημών, όπως, επί παραδείγματι, τα μαθηματικά, τη λογοτεχνία, τα οικονομικά, την πολιτική επιστήμη, τη γεωγραφία, καθώς και την ιστορία. Επιπλέον, μπορούν να επιλέξουν μια ξένη γλώσσα ανάμεσα στα γαλλικά, τα ιταλικά, τα γερμανικά και τα ισπανικά. Καταλαβαίνουμε ότι ένα τέτοιο σύστημα, που προσφέρει στα παιδιά τόσες ευκαιρίες για κατάκτηση γνώσεων, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να αποφέρει, καθώς τα άτομα, από τα σχολικά τους χρόνια, έχουν μάθει να μην σκέφτονται μονοδιάστατα και να έχουν αντίληψη της πραγματικότητας, κατανοώντας, έτσι, τη λειτουργία μιας κοινωνίας.
Ιαπωνία
Φαντάσου να γράφεις το πρώτο σου διαγώνισμα στην τέταρτη δημοτικού και όχι στην πρώτη. Αυτή την μέθοδο οι Ιάπωνες την ακολουθούν, καθώς εστιάζουν στο πώς μπορούν να συμβάλουν στην εξέλιξη των παιδιών σε υπεύθυνες και ώριμες οντότητες. Λόγου χάρη, οι μαθητές μαθαίνουν να ετοιμάζουν μόνα τους τα γεύματά τους, σερβίρουν ο ένας στον άλλον, ή και ακόμα καθαρίζουν, χωρισμένοι σε ομάδες, τις αίθουσες του σχολείου. Έτσι, από τη νεαρή τους ηλικία αποκτούν τη συνήθεια να μην εξαρτώνται από τις οικογένειές τους και διέπονται, παράλληλα, από το αίσθημα της ισότητας και της ευθύνης. Επιπλέον, παρέχονται μαθήματα σεβασμού, όχι μόνο προς τον συνάνθρωπο, αλλά και ως προς τη μητέρα φύση και τα ζώα. Εν ολίγοις, το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα αυτή, στοχεύει στην πνευματική καλλιέργεια των παιδιών και όχι τόσο στην ακαδημαϊκή τους καριέρα.
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα παγκοσμίως. Μελέτες έχουν δείξει πως μόλις το 1% των μαθητών παραμένει αναλφάβητο. Το σύστημα των Η.Π.Α. διαφέρει αισθητά από το δικό μας, καθώς το πρώτο εστιάζει στην πρακτική κυρίως γνώση. Η κυβέρνησή τους δείχνει να ενδιαφέρεται απόλυτα για τους μαθητές και το διδακτικό προσωπικό, επειδή κάνει τις περισσότερες χρηματικές δαπάνες στον χώρο της παιδείας από οποιοδήποτε άλλο κράτος παγκοσμίως. Ως προς τις βαθμίδες, το «μοντέλο» των Αμερικανών –και όχι μόνο— παρουσιάζει ομοιότητες με το δικό μας. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση μέχρι και το γυμνάσιο είναι υποχρεωτική και από εκεί και πέρα ο/η μαθητής/τρια αποφασίζει αν θα διακόψει ή θα συνεχίσει τις σπουδές του. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, πάντως, ότι οι Η.Π.Α. φημίζονται για τα πανεπιστήμια τους, τα οποία βρίσκονται πρώτα στις διεθνείς κατατάξεις (π.χ. Harvard University, Stanford University, University of Califonia κ.ά.).
Βλέπουμε ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι αρκετά πεπαλαιωμένο και δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες των μαθητών. Την ώρα που άλλοι λαοί του κόσμου κατανοούν απλώς την ιστορία τους, εμείς την αποστηθίζουμε. Μόνο αν δράσουν σωστά οι επόμενες κυβερνήσεις —ίσως— αλλάξει το σύστημά μας. Μέχρι στιγμής, οι μοναδικοί άνθρωποι που μπορούν να εμπνεύσουν τα παιδιά και να τα τους δώσουν κίνητρο για διάβασμα είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Ας ελπίσουμε ότι είναι πολλοί αυτοί που διψούν για μετάδοση γνώσεων και αξιών στους μαθητές τους και που τα μάτια τους λάμπουν, όταν μιλούν για το επάγγελμα «ευθύνης» που αποφάσισαν να κάνουν.
Εγκάρδιες ευχές σε όσους και όσες διανύουν περίοδο εξετάσεων!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «”Φινλανδικό όνειρο” vs “ελληνικού εφιάλτη”», ptotothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Εκπαιδευτικό σύστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής», el.alinks.org, διαθέσιμο εδώ
- «Έλληνας καθηγητής στην Ιαπωνία περιγράφει το σχολείο εκεί -Ένας άλλος κόσμος, εξαήμερο, καθαρίζουν οι μαθητές», iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Πώς λειτουργούν τα σχολεία στην Αυστραλία;», el.alinks.org, διαθέσιμο εδώ
