Της Μαρίας Κελεπούρη,
«Κάντε το meditation ροκ». Σύνθημα ή κοινωνικό μήνυμα, αναμφισβήτητα μια κραυγή απόγνωσης με καλλιτεχνική υπόσταση και ποικίλες εκφάνσεις, που στάθηκαν με το απαιτούμενο θράσος απέναντι στο κατεστημένο. Η γενιά των Beat –λογοτεχνικό κίνημα με ρυθμική ονομασία– αντιπροσώπευε με μια ευφυή ακρίβεια τον προσδιορισμό του. Δεν ακολούθησε απλώς τον κοινωνικό χτύπο της Αμερικής του ‘50, αλλά έδωσε ή σχεδόν καθόρισε έναν νέο ρυθμό, που επεκτάθηκε πέρα από τα λογοτεχνικά του όρια.
Πολύπλευρο, όπως και ο τίτλος του, το κίνημα επηρέασε μουσικούς, ανάμεσα στους οποίους τον Bob Dylan και τον David Bowie ή ακόμη και φωτογράφους, όπως τον Richard Avedon. Ο όρος “Beat”, προερχόμενος από την αργκό της δεκαετίας του ’30, πέρασε στο λεξιλόγιο των περιθωριακών, για να δηλώσει την ένδεια και την κοινωνική καταπίεση που υφίστατο. Μια ταξική διαδρομή της λέξης, για να καταλήξει στα αυτιά του Jack Kerouac και να προαχθεί από σήμα κατατεθέν του περιθωρίου σε έναν χαρακτηρισμό που θα γνώριζε παγκόσμια αποδοχή.
Συνδεόμενος με το “beatitude” (μακαριότητα) ή το “beatific” (μακάριος), ο όρος “Beat” υπονοούσε την ύπαρξη πολλών αναγνώσεων, οι οποίες ανταποκρίνονταν στις κρυφές διαστάσεις του. Διαστάσεις που εκπορεύονταν από την ύπαρξη, για να ανταπεξέλθουν στην αδικία και στο καταναλωτικό τέρας της εποχής. Στοιχεία που δεν είναι ξένα στο σήμερα, κι έτσι η λογοτεχνική αποτύπωση των καιρών του Ginsberg και του Burroughs παραμένει ακόμα επίκαιρη και αναμετράται με τη σύγχρονη, παρόλο που εκείνη παρουσίαζε το αιχμηρό πλην απεγνωσμένο σχόλιο με την παραδοξότητα μιας μυστικιστικής αισθητικής.
Ο Allen Ginsberg ίσως να είναι ο γνωστότερος εκπρόσωπος των Beat, κυρίως λόγω του ποιήματος «Ουρλιαχτό», δεν είναι, όμως, ο μόνος. Γεννήθηκε το 1926 και μεγάλωσε στο Paterson, γνωστό ως πόλη του μεταξιού, που χαρακτηρίστηκε έτσι λόγω των υφαντουργικών εργοστασίων που κατασκευάστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο πατέρας του, Λιούις, ήταν, εκτός από δημοδιδάσκαλος, και λυρικός ποιητής. Αγωνιστής και φορέας μιας ενοχλητικής γοητείας στο πανεπιστήμιο της Columbia, ήταν σε εκείνο το μέρος, όπου ο Ginsberg θα γνώριζε αρκετούς από τους μετέπειτα συγγραφείς της Beat γενιάς.
Το 1955, στο Σαν Φρανσίσκο, μετά από την απαγγελία του ποιήματος που αποτέλεσε ίσως το χαρακτηριστικότερο έργο της γενιάς των Beat, ο Ginsberg δέχθηκε πρόταση ώστε να το εκδώσει. Το «Ουρλιαχτό» λογοκρίθηκε, αλλά στη δίκη που ακολούθησε το 1957 κέρδισε. Από ό,τι φάνηκε, κέρδισε ο ύμνος στη δικαιοσύνη και στην προσπάθεια του ανθρώπου να αναγεννηθεί από τα ερείπια ενός διεφθαρμένου πολιτισμού. Ίσως έρεισμα αποτέλεσε η φιλοσοφία του βουδισμού, την οποία ο Ginsberg ασπάστηκε και που τον έκανε μύστη της αμερικανικής αντικουλτούρας.
Το Καντίς, το Γυμνό Γεύμα του Burroughs ή οι Υποχθόνιοι του Kerouac είναι μόνο μερικά από τα έργα των Beat, που αποτύπωσαν την άρνηση και τη δύναμη που αυτή έχει να αντιταχθεί στο εδραιωμένο σύστημα το οποίο, όμως, βασιζόταν σε σαθρά θεμέλια.
«Η πρώτη του θρησκεία είναι η θρησκεία της ποίησης», η οποία για τον Allen Ginsberg είναι η εξερεύνηση του νου και η συνύπαρξη με τη συνείδηση. Μια συλλογική συνείδηση, την οποία πολεμά να απελευθερώσει από τα δεσμά που είχαν ή και έχουν επιβάλει οι θεμελιωμένες αρχές. Φαίνεται να μοιάζει με τον διαλογισμό, ο οποίος αποτελεί βάση της βουδιστικής θρησκείας.
Η λογική είναι ένα μόνο μέρος της επίγνωσης, το οποίο άφησαν στην άκρη, για να επικεντρωθούν στον συνδυασμό του νου και του αυθορμητισμού που απομακρύνθηκε από το τυπικό σχήμα της ποίησης, το οποίο ήταν συνέπεια του συνδυασμού της λογικής με τον ρυθμό των πνοών, εξ ου και το νόημα του όρου που σηματοδοτούσε τη γενιά τους.
Δεν επεδίωκαν να αποδείξουν ή να αποκαλύψουν ποιο είναι το σωστό ή το λάθος, αλλά να δώσουν ένα παράδειγμα του δικού τους τρόπου σκέψης. Η κύρια δίοδος, λοιπόν, για αυτό ήταν η ποίηση και ύστερα η συμμετοχή σε κινήματα μέσω των οποίων μπορούσαν να εξωτερικεύσουν τα αιτήματά τους, ανάμεσα στα οποία συμπεριλαμβάνονταν και η οικολογία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Allen Ginsberg, biblionet.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Allen Ginsberg, bretannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- Μπιτ (Beat) Λογοτεχνία – Αφιέρωμα, passepartoutreading.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Στα Μονοπάτια της Σκέψης, Αρχείο ΕΡΤ, archive.ert.gr, διαθέσιμο εδώ.
