Της Ταξιαρχίας Κοζπή,
Μία από τις πιο συχνές παθήσεις των οστών είναι η οστεοπόρωση. Στην κυριολεξία, η λέξη «οστεοπόρωση» σημαίνει πορώδες οστό, με τη νόσο να κάνει τα οστά εξαιρετικά εύθραυστα. Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή.
Το οστό είναι ένας ζωντανός ιστός με τα δικά του αιμοφόρα αγγεία, ζωντανά κύτταρα, πρωτεΐνες και μεταλλικά στοιχεία, όπως άλατα ασβεστίου. Αποτελεί τον σκληρότερο ζωντανό ιστό του σώματος, αλλά και έναν δραστήριο ιστό που συνεχώς ανανεώνεται.
Κύτταρα που ονομάζονται οστεοκλάστες διασπούν τους παλαιούς οστικούς ιστούς και αυτοί αντικαθίστανται από νέους, παραγόμενους από μια άλλη κατηγορία κυττάρων, τους οστεοβλάστες. Η ισορροπία μεταξύ διάσπασης και δημιουργίας νέων οστικών ιστών μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία. Στην παιδική ηλικία, τα οστά δημιουργούνται πολύ γρήγορα, ενώ πλησιάζοντας και ξεπερνώντας την ηλικία των 40, διασπώνται με ταχύτερο ρυθμό από ότι αντικαθίστανται. Αυτό αποτελεί φυσιολογικό φαινόμενο ως ένα βαθμό και συμβαίνει σε κάθε άνθρωπο.
Η νόσος αποκτάει νόημα, όταν τα οστά γίνονται αρκετά λεπτά, χάνουν την οστική τους πυκνότητα και αυξάνεται ο κίνδυνος σπασίματος (κατάγματος). Και πώς μπορεί κάποιος να το καταλάβει; Συνήθως, δεν υπάρχουν συμπτώματα και οι ασθενείς το αντιλαμβάνονται μόλις υποστούν ένα κάταγμα λόγω κάποιου ατυχήματος. Γι’ αυτό και δικαίως, της έχει δοθεί ο τίτλος της «σιωπηλής νόσου»!
Όπως προαναφέρθηκε, τα συμπτώματα σε αυτήν την ασθένεια «δεν ακολουθούν το πρωτόκολλο». Οι περισσότεροι ασθενείς δεν εμφανίζουν ενδείξεις που να προειδοποιούν για νοσηρότητα. Η απουσία, μάλιστα, κλινικών συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα αποτελεί χαρακτηριστικό της οστεοπόρωσης. Μπορεί να περάσουν χρόνια με συνεχή αλλοίωση της οστικής μάζας, έως ότου εμφανιστεί το πρώτο σύμπτωμα που είναι το κάταγμα. Ασθενείς που έχουν υποστεί ένα οστεοπορωτικό κάταγμα έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ενός επόμενου κατά 86%. Η συντριπτική πλειοψηφία των οστεοπορωτικών καταγμάτων αφορά τη σπονδυλική στήλη, την πηχεοκαρπική άρθρωση και το ισχίο. Επιπλέον, οστεοπορωτικά κατάγματα δύναται να παρουσιαστούν σε άλλα οστά. Υπάρχει και η περίπτωση το κάταγμα να εμφανίζεται με την ένδειξη πόνου στη μέση, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποιο τραύμα. Πολύ συχνά, σε ηλικιωμένους ανθρώπους, παρατηρείται σταδιακή παραμόρφωση-κάμψη της σπονδυλικής στήλης, τη χαρακτηριστική κύφωση.
Διακρίνονται 3 είδη οστεοπόρωσης: η πρωτοπαθής μορφή της, η οστεοπόρωση σχετιζόμενη με την εμμηνόπαυση ή την πάροδο της ηλικίας και η δευτεροπαθής μορφή της. Η συχνότερη είναι η μετεμμηνοπαυσιακή, η οποία εμφανίζεται σε γυναίκες την περίοδο της εμμηνόπαυσης και είναι αλληλένδετη με την μείωση οιστρογόνων. Η οστεοπόρωση που εμφανίζεται στους ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, παρουσιάζεται μετά τα 70 και δύναται να επηρεάσει και τα δύο φύλα. Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση αφορά είτε ανθρώπους με συγκεκριμένες νόσους (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα), είτε πάσχοντες υπό φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει κορτιζόνη, αντιεπιληπτικά χάπια κ.ά.
Η οστεοπόρωση, συνήθως, εμφανιζεται σε άτομα μεγαλύτερων ηλικιών και έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση στις γυναίκες, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση. Στατιστικά, είναι 4 φορές πιο πιθανό η πάθηση να προσβάλλει γυναίκες απ’ ό,τι άντρες. Υπάρχουν δύο σημαντικοί λόγοι που συμβαίνει αυτό:
- Με την έλευση της εμμηνόπαυσης, οι ωοθήκες διακόπτουν την παραγωγή οιστρογόνων, με αποτέλεσμα να επισπεύδεται η διαδικασία απώλειας οστού.
- Πριν την έναρξη της διαδικασίας απώλειας οστού, η οστική πυκνότητα των ανδρών βρίσκεται, συνήθως, σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι στις γυναίκες. Στους άνδρες, αυτή η απώλεια ενδέχεται να μην επιφέρει σημαντική αποδυνάμωση του οστού.
Ο κίνδυνος αυξάνεται, επίσης, στα άτομα που:
- Είχαν υποβληθεί σε θεραπεία με κορτιζόνη για διάστημα άνω των 3 μηνών
- Έχουν οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης
- Δεν ασκούνται αρκετά
- Καπνίζουν και πίνουν υπερβολικά.
Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης;
Η διάγνωση της οστεοπόρωσης είναι απλή και γίνεται με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Αυτή η μέτρηση λαμβάνει χώρα στην οσφυϊκή μοίρα και στο εγγύς άκρο του μηριαίου οστού. Ωστόσο, ο γιατρός, προκειμένου να πραγματοποιήσει μια ολοκληρωμένη αποτίμηση του προβλήματος, μπορεί να χρησιμοποιήσει πιο σύνθετα μοντέλα αξιολόγησης του καταγματικού κινδύνου τα οποία εκτός από την οστική πυκνότητα, λαμβάνουν υπόψιν και τους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου. Πότε πρέπει να γίνεται η μέτρηση της οστικής πυκνότητας;
- Σε όλες τις γυναίκες άνω των 65 ετών, είτε εμφανίζουν είτε όχι παράγοντες κινδύνου
- Σε γυναίκες και άνδρες στους οποίους χορηγείται κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα
- Σε ασθενείς με παραμόρφωση σπονδύλων
- Σε ασθενείς που έχουν υποστεί κάταγμα
- Σε όλους όσους υποβάλλονται ήδη σε θεραπεία για οστεοπόρωση, έτσι ώστε να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα της θεραπευτικής προσέγγισης.
Τα άτομα που έχουν υποστεί κάποιο κάταγμα, εκτός από κάταγμα στη σπονδυλική στήλη, χρειάζεται να συμβουλευτούν εξειδικευμένο γιατρό, ο οποίος θα προβεί σε ορθοπεδική αξιολόγηση. Ο γιατρός θα αποφασίσει εάν ο ασθενής θα χρειαστεί περίθαλψη. Ενδεχομένως, ο πάσχων να χρειαστεί να λάβει κάποια αναλγητική αγωγή, ειδικά για τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης. Η αγωγή περιλαμβάνει:
- Αναλγητικά, όπως παρακεταμόλη, κωδεΐνη και σπανίως μορφίνη
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), όπως ιβουπροφένη, ναπροξένη, κ.ά.
- Καλσιτονίνη και τεριπαρατίδη, οι οποίες ουσίες αποδεδειγμένα ελαττώνουν τον πόνο σε κατάγματα στη λεκάνη και στη σπονδυλική στήλη.
Με τις σύγχρονες θεραπευτικές τεχνικές για την οστεοπόρωση, μπορεί να επιδιωχθεί η αναχαίτιση της επιπλέον οστικής απώλειας, η αύξηση της οστικής μάζας και η ελάττωση της πιθανότητας κατάγματος. Ανάμεσα στα φάρμακα που χορηγούνται είναι το ασβέστιο και η βιταμίνη D. Το θεραπευτικό πλάνο καθορίζεται από τον γιατρό, για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπου. Η σωματική άσκηση, η διατροφή πλούσια σε ασβέστιο (ενδεικτικά: γάλα, τυρί, γιαούρτι, φασόλια, φακές), η διακοπή του καπνίσματος και η μειωμένη κατανάλωση αλκοόλ δύνανται να χαρίσουν καλύτερη ποιότητα ζωής στους ασθενείς με οστεοπόρωση, αλλά και να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισής της σε άτομα με προδιάθεση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
