Του Τάσου Γρηγοριάδη,
Με σύννεφα του πολέμου να έχουν σκεπάσει την Ανατολική Ευρώπη, η Μολδαβία βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων και το μέλλον της πιθανώς θα κριθεί αναλόγως με την έκβαση του Πολέμου στην Ουκρανία. Το μικρό εδαφικά, φτωχό οικονομικά και ισχνό στρατιωτικά κράτος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι και καλείται να λάβει γενναίες αποφάσεις. Μια εξ αυτών καθίσταται η υποβολή αιτήματος της χώρας για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που διενεργήθηκε στις 3 Μαρτίου φέτος. Αυτή η αποφασιστική κίνηση επιβεβαίωσε τη φιλοδυτική πολιτική του κυβερνώντος κόμματος και την πρόθεση απομάκρυνσης από τη Ρωσία του Putin. Ωστόσο, η Ρωσική κυβέρνηση δεν αναμένεται να αφήσει αμαχητί τη Μολδαβία να τεθεί εκτός του ελέγχου της, με την αποσχισθείσα περιοχή της ρωσόφωνης Υπερδνειστερίας να αποτελεί απροσπέλαστο «μοχλό» επιρροής του Κρεμλίνου στη Μολδαβία. Παρ’ όλα αυτά, οι ιστορικοί, πολιτισμικοί, γλωσσικοί και συγγενικοί δεσμοί της πλειονότητας των Μολδαβών με τους Ρουμάνους φέρνουν σε επανειλημμένη σύγκρουση τους φιλορωσικούς και φιλοδυτικούς παράγοντες της χώρας, βυθίζοντάς την στη στασιμότητα. Όμως, αλήθεια, πόσο πιθανή θα ήταν στον 21ο αιώνα μια επανένωση της Μολδαβίας με τους Ρουμάνους «αδερφούς» της;
Κατ’ αρχάς, οι περιοχές της Βλαχίας και Μολδαβίας ήταν για αιώνες υπό Οθωμανική κυριαρχία, μέχρις ότου το 1812 το ήμισυ της Μολδαβίας (που αποκαλούταν «Βεσσαραβία») αποκτήθηκε από τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Στον απόηχο, όμως, των ανακατατάξεων της Οκτωβριανής Επανάστασης, ο Ρουμανικός στρατός εισέβαλε στη «Βεσσαραβία» (σημερινό Μολδαβικό κράτος), το 1918, εγκαθιστώντας άμεσα μια σύνθεση Κοινοβουλίου που ψήφισε την πολυπόθητη «Ένωση με τη Ρουμανία». Κάπως έτσι, εκπληρώθηκε η λεγόμενη «Μεγάλη Ρουμανία», μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Σοβιετικοί απέσπασαν και πάλι τη «Βεσσαραβία». Τότε, ανακήρυξαν τη «Μολδαβική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία», ως ένα εκ των «κομματιών» που συνέθεταν τη Σοβιετική Ένωση. Εν συνεχεία, τα έτη 1945-1989, οι Σοβιετικοί προώθησαν τη «Μολδαβική» εθνική ταυτότητα και κουλτούρα ως διακριτή από την αντίστοιχη Ρουμανική. Επιπλέον, εισήγαγαν το κυριλλικό αλφάβητο, τονίζοντας ιδιαιτέρως την ιδέα της Μολδαβικής ως μιας απολύτως ξεχωριστής γλώσσας από τα Ρουμανικά. Με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, το 1989-90, η Μολδαβία κατάφερε να ανεξαρτητοποιηθεί τον Αύγουστο του 1991. Η σημαία της νέας χώρας θα ήταν η Ρουμανική με την προσθήκη του Μολδαβικού εθνόσημου, ενώ ο εθνικός ύμνος θα ταυτιζόταν με τον αντίστοιχο Ρουμανικό. Όλα αυτά σηματοδοτούσαν μια ξεκάθαρη προσέγγιση προς τη γειτονική χώρα, που ήταν ιδιαίτερα εμφανής τα έτη 1991-1994. Ωστόσο, έντονες πολιτικές έριδες έμελλαν να ανατρέψουν αυτό το κλίμα και να οδηγήσουν σε μια πιο ανεξάρτητη προσέγγιση γενικότερα. Εν καιρώ, η λαϊκή και πολιτική υποστήριξη για την «Ένωση» όλο και λιγόστευε, με σημείο καμπής την τωρινή επικαιρότητα.
Τη σήμερον ημέρα, η ξέφρενη διαφθορά, οι τεράστιες οικονομικές δυσκολίες, η ραγδαία υποτίμηση του τοπικού νομίσματος (ονόματι “Leu”), η δημογραφική συρρίκνωση (λόγω μετανάστευσης προς Ρουμανία και Δύση) και οι αυτόνομες περιοχές της Γκαγκαουζίας και της Υπερδνειστερίας, συνθέτουν ένα δυσβάσταχτο κράμα ζητημάτων που κρατούν τη Μολδαβία δέσμια. Πάντως, διάφορες οργανώσεις και μικρότερα πολιτικά κόμματα σε Ρουμανία και Μολδαβία εμφανίζονται ολοένα και πιο θετικά στην προοπτική μελλοντικής επανένωσης των 2 κρατών. Σημειώνεται πως στη Ρουμανία πολλοί πολιτικοί χρησιμοποιούν προεκλογικά το «χαρτί» της «επιστροφής της Μολδαβίας εκεί που ανήκει». Από το 2010 και έπειτα, οι διμερείς σχέσεις των 2 κρατών έχουν συσφιχθεί, με πολλές Ρουμανικές δωρεές σε σχολεία της Μολδαβίας, ενώ η κατοχή Ρουμανικών διαβατηρίων από Μολδαβούς έχει αυξηθεί σημαντικά, ως αποτέλεσμα της μεγάλης Μολδαβικής διασποράς. Από την άλλη, νεανικά κυρίως κινήματα προσπαθούν να κινητοποιήσουν τον πληθυσμό της Μολδαβίας υπέρ της επανένωσης, παρουσιάζοντάς την ως το «αντίδοτο» σε διάφορα ζητήματα. Οι «Ενωτικοί» και στις 2 πλευρές προσπαθούν να παρουσιάσουν όσα συνδέουν τους λαούς αναμεταξύ τους, δίνοντας βάση στην κοινή γλώσσα, κουλτούρα, ιστορία, αλλά και τις συγγενικές σχέσεις, καθώς πλέον το 1/4 των Μολδαβών κατέχουν διπλή υπηκοότητα (Μολδαβική-Ρουμανική).
Ανά τα χρόνια έχουν διενεργηθεί πολλές έρευνες κοινής γνώμης, με τα αποτελέσματα να ποικίλουν ανάλογα με τα εκάστοτε τεκταινόμενα. Στη Ρουμανία οι δημοσκοπήσεις μας δείχνουν υψηλά ποσοστά υπέρ μιας θεωρητικής επανένωσης (λ.χ. 76% το 2018), όμως αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να είναι παραπλανητικά. Πολλοί Ρουμάνοι δεν το θεωρούν μια προτεραιότητα-αναγκαιότητα, ενώ δεν πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις Βουκουρεστίου και Κισινάου θα πραγματοποιήσουν τέτοιες βαρυσήμαντες αποφάσεις. Επίσης, πολλοί Ρουμάνοι φοβούνται την απάντηση της Ρωσίας, που έχει αποθρασυνθεί σε πρωτοφανή επίπεδα, ενώ ερωτηματικό παραμένει και η περίπτωση της Υπερδνειστερίας, που θα επέφερε προβλήματα στο ενιαίο κράτος, προσθέτοντας εκ νέου τη Ρωσία στην εξίσωση. Παράλληλα, μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού δεν αποδέχεται μια τεράστια ροή χρημάτων προς τη Μολδαβία για την ενσωμάτωσή της στο κεκτημένο της Ρουμανίας, ειδικά καθώς και η τελευταία βάλλεται οικονομικά.
Στην αντίπερα όχθη, η Μολδαβική κοινή γνώμη καθίσταται ακόμη πιο διχασμένη, με την Πρόεδρο Maia Sandu να έχει δηλώσει στο παρελθόν πως μια τέτοια απόφαση θα πρέπει να απολαμβάνει εκτεταμένης πλειοψηφίας στη χώρα για να δρομολογηθεί. Κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς τις φιλορωσικές τάσεις πολλών στη χώρα (κυρίως Υπερδνειστερία), την πιθανή αντίδραση των Γκαγκαούζων και την απροθυμία πολλών για άλλους λόγους, όπως ο φόβος μιας Ρωσικής εισβολής με πρόσχημα «τη διάσωση των καταπιεσμένων Ρώσων αδερφών». Μερικές έρευνες τοποθετούν την υποστήριξη της Ένωσης σε ένα ποσοστό 35-45% των Μολδαβών, ενώ άλλες γύρω στο 15%. Εν κατακλείδι, η πολιτική απροθυμία, οι οικονομικές και γεωπολιτικές δυσκολίες, οι αναγκαίες δαιδαλώδεις διεργασίες που απαιτούνται, ο διχασμός των λαών και άλλοι διάφοροι παράγοντες μας φέρνουν στο συμπέρασμα ότι η επανένωση των 2 χωρών καθίσταται εξαιρετικά ισχνή ως πιθανότητα στο εγγύς μέλλον. Ωστόσο, οι ακραίες καταστάσεις που επικρατούν στην περιοχή, ίσως αναγκάσουν τα κράτη να προβούν σε πρωτοφανείς ενέργειες, άλλα όλα αυτά θα παραμείνουν υποθετικά, μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Assessing a Possible Moldova-Romania Unification”, geopoliticalmonitor.com, διαθέσιμο εδώ
- “A union between Moldova and Romania: On the cards?”, euobserver.com, διαθέσιμο εδώ
- “The ‘new’ European agenda of Moldova, the unification with Romania and the separation of the Transnistria region. Analysis of Dionis Cenușa”, ipn.md,διαθέσιμο εδώ
- Unification of Moldova and Romania, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
