Της Χρυσούλας Παχή,
Τα τελευταία χρόνια, κυρίως στις χώρες του δυτικού κόσμου αλλά και με μια μικρότερη συχνότητα στην Ελλάδα, παρατηρείται η τάση του τοκετού στο νερό. Είτε λαμβάνει χώρα σε κάποιο μαιευτήριο ή γενικό νοσοκομείο, είτε στο σπίτι, πολλές γυναίκες επιλέγουν, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια του τοκετού, να βρίσκονται μέσα στο νερό.
Η πρακτική έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Οι Αιγύπτιοι, και αργότερα οι αυτόχθονες κάτοικοι της Βορείου Αμερικής, είναι από τους λίγους λαούς που αναφέρονται στις γυναίκες οι οποίες γεννούσαν ενώ βρίσκονταν μερικώς βυθισμένες σε ρηχές και θερμές πηγές νερού. Πίστευαν πως το ζεστό νερό παρέχει αναλγητικές ιδιότητες και πως η πλευστότητα βοηθούσε περισσότερο σε όλη τη διαδικασία.
Η πρώτη αναφορά στην Ευρώπη χρονολογείται το 1805, όπου μια επίτοκος βρισκόταν σε τοκετό για δύο ημέρες, μέχρι που ο γιατρός της πρότεινε να κάνει ένα ζεστό λουτρό για να χαλαρώσει. Το παιδί γεννήθηκε χωρίς επιπλοκές μέσα στην επόμενη ώρα.
Ο Ρώσος ερευνητής Igor Tjarkovsky είναι ο άνθρωπος που «σύστησε» επίσημα την πρακτική αυτή στην Ευρώπη το 1960. Τα ευρήματά του προέτρεψαν πολλούς επαγγελματίες υγείας, όπως και γυναίκες, να εκμεταλλευτούν τις ιδιότητές της.
Αργότερα, τα εύσημα για την αδρανοποίηση των ενδοιασμών γύρω από τον τοκετό στο νερό και την μετέπειτα υιοθέτησή του για πρώτη φορά σε νοσοκομείο δίνονται στον Γάλλο γυναικολόγο Michel Odent. Το 1977 εγκατέστησε μια πισίνα στο νοσοκομείο στην περιοχή Pithiviers, με σκοπό τη χρήση της για την ανακούφιση και ξεκούραση της γυναίκας ανάμεσα στα στάδια του τοκετού.
Στα επόμενα χρόνια, ο δυτικός κόσμος παρακολουθούσε την εξέλιξη της πρακτικής αυτής και σύντομα πολλές γυναίκες προσπαθούσαν μόνες τους στο σπίτι, να κάνουν τοκετό στον νερό. Χρησιμοποιούσαν τις μπανιέρες τους, φουσκωτές πισίνες, μέχρι και γούρνες ζωών ή κάδους εκσκαφέων! Στη διαδικασία αυτή, συνήθως βρισκόταν στο πλευρό της γυναίκας και μια ανεξάρτητη μαία.
Η επιστημονική κοινότητα εκείνο τον καιρό κρατούσε κατακριτέα στάση απέναντι σε όσους υποστήριζαν τον τοκετό στο νερό. Τα κυριότερά τους επιχειρήματα ήταν ο φόβος επικείμενης λοίμωξης της μητέρας και του νεογνού, όπως και ο φόβος πνιγμού του.
Όμως, η τελευταία θεωρία είναι πια απομυθοποιημένη, χάρη στη δουλεία του Dr. Paul Johnson, που ειδικεύεται στην φυσιολογία του νεογνού. Η έρευνά του στους μηχανισμούς αναπνοής του νεογνού απέδειξε την ασφάλεια του τοκετού στο νερό στις περιπτώσεις φυσιολογικού τοκετού χωρίς επιπλοκές. Μάλιστα, περιέγραψε τον τρόπο με τον οποίο το νεογνό αποφεύγει το ενδεχόμενο εισπνοής ενώ βρίσκεται βυθισμένο, από τα δευτερόλεπτα που φεύγει από την γεννητική οδό μέχρι να φτάσει την επιφάνεια του νερού. Ο μηχανισμός αυτός είναι γνωστός και ως αντανακλαστικό κατάδυσης.
Στη σύγχρονη εποχή, ο τοκετός στο νερό συναντάται περισσότερο όταν η γυναίκα γεννάει στο σπίτι και λιγότερο σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Οι μονάδες υγείας έχουν πολύ αυστηρά πρωτόκολλα σχετικά με τη χρήση πισίνας/μπανιέρας τοκετού, όπως και με τη διαθεσιμότητα προσωπικού κατάλληλα καταρτισμένου επάνω σε αυτό. Συνεπώς, πολλές μέλλουσες μητέρες στρέφονται σε ανεξάρτητες μαίες ή ιδιώτες ιατρούς, που έχουν λάβει την σωστή εκπαίδευση και μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους, χωρίς να μεσολαβούν τα νοσοκομειακά πρωτόκολλα.
Η πιο συχνή περίπτωση τοκετού στο νερό είναι αυτή στην οποία η γυναίκα βυθίζει το κάτω μέρος του σώματός της, κρατώντας καθιστή ή ελαφρά κλινήρης θέση σε μια μπανιέρα ή φουσκωτή πισίνα γεμάτη με νερό σε θερμοκρασία δωματίου ή ελαφρά ζεστού. Πολλές γυναίκες προτιμούν να βρίσκονται μέσα στο νερό στα πρώτα στάδια του τοκετού, αφού αυτό τους προσφέρει ανακούφιση, άρα γίνεται λιγότερη χρήση αναλγητικών ή παρεμβάσεων για να χαλαρώσουν. Ορισμένες έρευνες δείχνουν πως η χρήση νερού είναι ικανή να μειώσει τη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου σταδίου του τοκετού. Περίπου ένα 40% των επίτοκων επιθυμεί να παραμείνει μέσα στο νερό μέχρι και το τρίτο στάδιο του τοκετού.
Όσον αφορά τις επιπλοκές, δεν υπάρχουν δεδομένα τα οποία να υποστηρίζουν άρρηκτα πως η πρακτική αυτή είναι επιβλαβής για την υγεία της μητέρας ή του νεογνού. Αντιθέτως, παρατηρείται ότι τα νεογνά που γεννιούνται μέσα στο νερό έχουν λιγότερες πιθανότητες να νοσηλευτούν σε μονάδα εντατικής θεραπείας, σε σχέση με εκείνα που γεννήθηκαν εκτός νερού.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η πλειοψηφία των γυναικών που γεννάει μέσα στο νερό αφορά περιπτώσεις στις οποίες δεν υπάρχει κάποια επιπλοκή κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ούτε στην υγεία της ιδίας ούτε σε αυτήν του μωρού.
Κλείνοντας, δεν υπάρχει επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση για να συσχετιστεί ο τοκετός στο νερό με υψηλότερα ποσοστά λοιμώξεων ή επιπλοκών. Τα δεδομένα παραμένουν σχετικά ίδια με εκείνα του τοκετού εκτός νερού. Η δαιμονοποίηση της πρακτικής αυτής αποτελεί προϊόν του παρελθόντος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Birth under water. Odent M. The Lancet. December 24/31. pp 1476-1477 (1983)
- Birth under water – to breathe or not to breathe. Johnson P., British Journal of Obstetrics and Gynaecology, vol 103, no 3. pp 202-208 (Μάρτιος 1996)
- Maternal and neonatal infections and obstetrical outcome in water birth. Zanetti-Daellenbach RA, Tschudin S, Zhong XY, Holzgreve W, Lapaire O, Hösli I. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 134(1):37-43. (Σεπτέμβριος 2007)
- Neonatal Outcomes After Delivery in Water. Lanier AL, Wiegand SL, Fennig K, Snow EK, Maxwell RA, McKenna D., Obstet Gynecol.138(4):622-626. (Οκτώβριος 2021)
