Του Ιωάννη Περγαντή,
Στο πλαίσιο των Μηδικών Πολέμων (490-479 π.Χ.) μεταξύ Ελλήνων και Περσών, την αρχηγία του ελληνικού στρατοπέδου είχε αναλάβει η Σπάρτη, σύμφωνα και με την απόφαση του Συνεδρίου του Ισθμού της Κορίνθου το 481 π.Χ. Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε μέχρι και το 478/7 π.Χ., όταν οι Σπαρτιάτες απέπεμψαν τον αντιβασιλέα Παυσανία από τα καθήκοντά του, με την κατηγορία της κατάχρησης εξουσίας, σηματοδοτώντας, ουσιαστικά, την αποχώρησή τους από τη συμμαχία. Αυτή η αποχώρηση άφησε ένα μεγάλο κενό, όσον αφορά την κατάδειξη της ηγέτιδας δύναμης στον ελλαδικό χώρο, δίνοντας τη δυνατότητα στην Αθήνα, η οποία βρισκόταν σε συνεχή ανάκαμψη, να επέμβει και να αναλάβει τον ρόλο αυτό με τη συγκρότηση της Δηλιακής Συμμαχίας.
Η Δηλιακή Συμμαχία (477 π.Χ., γνωστή και ως Αθηναϊκή/Ναυτική) αποτέλεσε μια αμυντική συμμαχία, η οποία συγκροτήθηκε από την Αθήνα και από άλλες ελληνικές πόλεις (κυρίως του ελλαδικού χώρου, των νησιών του Αιγαίου και των παραλίων της Μικράς Ασίας). Οι στόχοι αυτής της συμμαχίας ήταν τρεις: συνέχεια του πολέμου απέναντι στους Πέρσες, προστασία των μελών της συμμαχίας από ενδεχόμενη περσική επίθεση και αναζήτηση εκδίκησης για όλα όσα προκάλεσαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η Αθήνα, έχοντας τον ρόλο του ηγεμόνα (επικεφαλής στρατιωτικών επιχειρήσεων) και με τη συνδρομή όλων των μελών (με στρατιωτική δύναμη ή χρήματα), προέβαινε σε συνεχείς εκστρατείες κατά των Περσών με σκοπό την απελευθέρωση περιοχών, προασπίζοντας το συλλογικό, αλλά και το ίδιον συμφέρον της.
Από το 476 έως το 470 π.Χ., ο συμμαχικός στρατός συμμετείχε σε τρεις εκστρατείες: η πρώτη είχε στόχο την Ηιόνα της Μακεδονίας, η δεύτερη το νησί της Σκύρου και η τρίτη την πόλη της Καρύστου στη νότια Εύβοια. Και οι τρεις αυτές εκστρατείες, εκτός από την πρόφαση της απελευθέρωσης περιοχών, εξυπηρετούσαν και προσωπικές επιδιώξεις και συμφέροντα της Αθήνας, καθώς οι τρεις αυτές περιοχές βρίσκονταν σε ζωτικής σημασίας τοποθεσίες για την πόλη (Ηιόνα: πρόσβαση στην ξυλεία της Μακεδονίας, που θα χρησίμευε για τον αθηναϊκό στόλο/ Σκύρος-Κάρυστος: δρόμος εμπορίου σιταριού από τον Εύξεινο Πόντο). Το μεγαλύτερο μέρος των μελλοντικών εκστρατειών είχαν αυτόν τον χαρακτήρα.
Κατά τα τέλη του 470 π.Χ., οι Πέρσες είχαν επιδοθεί σε μια μεγάλη συγκέντρωση στρατού και στόλου στην περιοχή της Παμφυλίας (νότια Μικρά Ασία) και, πιο συγκεκριμένα, στις εκβολές του ποταμού Ευρυμέδοντα, με σκοπό την προέλαση ενάντια στις ελληνικές πόλεις των παραλίων και των νησιών του Αιγαίου. Με το που έγινε γνωστή αυτή η προσπάθεια, ο συμμαχικός στρατός-στόλος με αρχηγό τον Κίμωνα εξέπλευσε προς τα εκεί, ώστε να ανακόψει τις φιλοδοξίες των Περσών. Έτσι, μια δύναμη 300 πλοίων με 5.000 οπλίτες, αφού πρώτα συγκεντρώθηκε στην Κνίδο, κατευθύνθηκε και στρατοπέδευσε στην αντίπερα όχθη του ποταμού απέναντι από τους Πέρσες.
Ο στόλος που εξέπλευσε δεν ήταν ο ίδιος στόλος με αυτόν των Μηδικών Πολέμων. Χάρη στον Κίμωνα, οι αθηναϊκές τριήρεις δέχθηκαν μετατροπές. Συγκεκριμένα, έγιναν πλατύτερες, ώστε να μπορούν να μεταφέρουν περισσότερους οπλίτες, δίνοντάς τους την ευκαιρία πιο γρήγορης απόβασης στην ξηρά, αλλά και πιο αποτελεσματικών αμφίβιων επιθέσεων.
Το περσικό στρατόπεδο, με επικεφαλείς τους Τιθραύστη και Φερενδάτη, παρά την παρουσία των Ελλήνων, έμεινε αδρανές, καθώς περίμενε την άφιξη ενισχύσεων από την Κύπρο, η οποία απαριθμούσε 80 φοινικικά πλοία. Έτσι ο Κίμων, εκμεταλλευόμενος αυτή την παθητικότητα από τη μεριά των Περσών, αναχώρησε από το στρατόπεδό του κατά τη διάρκεια της νύχτας και αιφνιδίασε τους Πέρσες, υποχρεώνοντάς τους να τον αντιμετωπίσουν.
Παρά την αριθμητική τους υπεροχή (350 περσικά πλοία απέναντι σε 300 ελληνικά) νικήθηκαν κατά κράτος, λόγω της σύγχυσης που επικράτησε στο περσικό στρατόπεδο και της άτακτης κατεύθυνσης των πλοίων προς τα ενδότερα του ποταμού και όχι προς στην ανοικτή θάλασσα, ώστε να εκμεταλλευτούν τον αριθμό των πλοίων τους. Με λίγα λόγια, η ναυμαχία αυτή αποτέλεσε μια επανάληψη της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, όπου τα ελληνικά πλοία εγκλώβισαν και εμβόλισαν τα περσικά σε ένα στενό γεωγραφικά μέρος, με τους οπλίτες να επιβιβάζονται σε αυτά για μάχες σώμα με σώμα.
Παρά τη μεγάλη νίκη του Κίμωνα και την αποτροπή της περσικής εισβολής στις ελληνικές θάλασσες, συνέχιζε να υφίσταται στις ακτές του ποταμού το μεγάλο εκστρατευτικό σώμα του περσικού στρατού. Ο Κίμων αρχικά δίστασε να τους αντιμετωπίσει, λόγω της κούρασης του στρατεύματός του από τη ναυμαχία, αλλά μετά από παρότρυνση των ίδιων των στρατιωτών του οι τριήρεις προσάραξαν στην ξηρά, οι οπλίτες αποβιβάστηκαν και αφού παρατάχθηκαν, μια σφοδρή μάχη ακολούθησε. Στη μάχη σώμα με σώμα η ανώτερη τακτική και η γενναιότητα του ελληνικού στρατού βοήθησαν στην υπερίσχυσή του έναντι των Περσών, τρέποντάς τους σε φυγή και καταδιώκοντάς τους μέχρι και το μέρος, στο οποίο είχαν στρατοπεδεύσει.
Το αποτέλεσμα αυτής της επιτυχίας ήταν σπουδαίο. Οι Πέρσες εκδιώχθηκαν από την περιοχή της Παμφυλίας και οι ελληνικές πόλεις της περιοχής προσαρτήθηκαν στη Δηλιακή Συμμαχία. Την ίδια στιγμή το status της Αθήνας ως εγγυήτριας δύναμης ενισχύθηκε, δίνοντάς της τη δυνατότητα να προβεί σε περαιτέρω στρατιωτικές επεμβάσεις. Αυτές οι επεμβάσεις, όμως, θα προβούν μοιραίες, καθώς μέσω της συνεχούς κατάχρησης εξουσίας από τη μεριά της Αθήνας και την εμπλοκή της σε υποθέσεις εκτός της δικαιοδοσίας της, θα συμμετάσχει σε εκστρατείες που θα έχουν καταστροφικό αποτέλεσμα (Αίγυπτος: 460-454 π.Χ.), αλλά θα προκληθούν και εντάσεις στον ελληνικό χώρο, οδηγώντας ουσιαστικά τις ελληνικές πόλεις στη σύρραξη που έμεινε γνωστή στην ιστορία ως Πελοποννησιακός Πόλεμος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Lefevre, François (2016), Ιστορία του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου, μτφρ. Αναστασία Κεφαλά & Μίνα Καρδαμίτσα, Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου-Καρδαμίτσα
- Συλλογικό Έργο (2021), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 5, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
- Συλλογικό Έργο (1992), The Cambridge Ancient History, τ. 5, Cambridge: Cambridge University Press
