Της Νάντας Σπηλιωτοπούλου,
Ο Νεοκλασικισμός, όπως και ο Ρομαντισμός, έχει ως αφετηρία του τον 18o αιώνα, αλλά επεκτείνεται και στον 19o αιώνα. Όμως, ο Νεοκλασικισμός παρουσιάζει αρκετές διαφορές από το κίνημα του Ρομαντισμού. Πρώτα απ’ όλα, ο Νεοκλασικισμός δίνει έμφαση στη λογική και τυποποιεί την καλλιτεχνική έκφραση, ενώ ο Ρομαντισμός εστιάζει στη φαντασία και το συναίσθημα και τονίζει την πνευματική και καλλιτεχνική ευαισθησία, διεκδικώντας την ελευθερία της έκφρασης. Υπάρχει άλλη μία αντίθεση ανάμεσα στα δύο αυτά ρεύματα· πιο συγκεκριμένα, ο Ρομαντισμός επιδιώκει να προκαλέσει ισχυρή συγκίνηση, ενώ ο Νεοκλασικισμός εστιάζει στον ηρωικό διδακτισμό. Επίσης, ο Νεοκλασικισμός στηρίζεται στο κάλλος της αναβιώμενης αρχαιότητας και στην πίστη της ανθρώπινης προόδου.
Επιπλέον, ο Νεοκλασικισμός αναπτύσσεται στο πλαίσιο του ρομαντικού κινήματος και εκφράζεται με την επιστροφή στην αρχιτεκτονική και στις καλλιτεχνικές μορφές της αρχαιότητας. Πολλά ευρήματα από ανασκαφές που πραγματοποιούνται στην Πομπηία δίνουν ορισμένα στοιχεία για τη ζωή των αρχαίων, γεγονός που συμβάλλει στην εξέλιξη της τέχνης, καθώς δέχεται σαφείς επιρροές από αυτά. Ένας από τους σπουδαιότερους θεωρητικούς της τέχνης κατά την περίοδο του Νεοκλασικισμού είναι ο Johann Joachim Winckelman. Πρόκειται για τον δημιουργό του έργου Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής τέχνης, στο οποίο χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ο όρος «Ιστορία της τέχνης» που χαρακτηρίζεται ως επιστήμη. Επιπροσθέτως, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι σημαντικότεροι καλλιτέχνες του Νεοκλασικισμού παρουσιάζονται στη Γαλλία, καθώς το συγκεκριμένο ρεύμα έχει μεγαλύτερη ισχύ από άλλα κινήματα στη συγκεκριμένη χώρα. Επιπρόσθετα, μετά το τέλος της Γαλλικής Επανάστασης, πολλοί από τους καλλιτέχνες της αριστοκρατίας αυτοεξορίστηκαν.
Ένα από τα σημαντικότερα γλυπτά της εποχής εκείνης είναι το λεγόμενο «Έρως και Ψυχή». Δημιουργός του συγκεκριμένου έργου είναι ο Αντόνιο Κανόβα. Το γλυπτό κατασκευάζεται κατά την περίοδο μεταξύ 1787 και 1793. Αφορμή για την κατασκευή του ήταν η παραγγελία που κάνει ο συνταγματάρχης Τζον Κάμπελ και το 1801 αγοράστηκε από τον στρατάρχη της Γαλλίας Ιωακείμ Μυρά. Στο συγκεκριμένο έργο, απεικονίζονται ο Έρως και η Ψυχή. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Ψυχή διακρινόταν από απέραντη ομορφιά, με αποτέλεσμα να προσεγγίζει όλους τους άντρες. Ωστόσο, το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια οι άντρες να μην ασχολούνται με τη θεά Αφροδίτη, κάτι το οποίο προκάλεσε την οργή της.
Τότε, η θεά Αφροδίτη ζήτησε από τον γιο της, τον Έρωτα, να κάνει την Ψυχή να ερωτευτεί κάποιον που διαθέτει ασήμαντη προσωπικότητα. Έτσι, ο Έρως δηλητηρίασε τον ψυχικό κόσμο των ανδρών για να μην ερωτευθούν την Ψυχή. Τότε, ο πατέρας της Ψυχής, βλέποντας ότι δεν θέλει κανένας να παντρευτεί την κόρη του, συμβουλεύτηκε το μαντείο του θεού Απόλλωνα, το οποίο τον συμβουλεύει να ανεβάσει την κόρη του σε ένα ψηλό βουνό, φορώντας ένα νυφικό, όπου και θα έπρεπε και να αναμένει την άφιξη ενός γαμπρού.
Σύμφωνα με τον χρησμό, ο γαμπρός θα ήταν ένας δράκος που πετούσε φωτιά και προκαλούσε το αίσθημα του φόβου ακόμα και στους θεούς. Με αυτό τον τρόπο η Ψυχή, ούσα λυπημένη, ανέβηκε στο βουνό, αλλά για καλή της τύχη, φύσηξε άνεμος, ο οποίος τη μετέφερε σε μία κοιλάδα, όπου και αποκοιμήθηκε. Ωστόσο, όταν ξύπνησε, αντίκρισε ένα παλάτι κι αμέσως είχε την επιθυμία να εισχωρήσει μέσα στο παλάτι. Τότε, ο σύζυγος της Ψυχής την ενημέρωσε ότι πλησίαζαν οι αδερφές της το παλάτι και την προειδοποίησε ότι αν έμπαιναν μέσα, θα προκαλούσε μεγάλες καταστροφές. Εντούτοις, ο σύζυγός της άλλαξε γνώμη, καθώς είδε ότι η Ψυχή είναι λυπημένη, με αποτέλεσμα να την αφήσει να δει τις αδερφές της, δίχως, όμως, να της επιτρέψει να αποκαλύψει ποιος είναι ο σύζυγός της. Στο σημείο αυτό αξίζει να διευκρινιστεί ότι ο κρυφός εραστής της Ψυχής ήταν ο Έρως και όταν η μητέρα του έμαθε ότι την πρόδωσε, του προκάλεσε εγκαύματα και τον φυλάκισε. Παρόλα αυτά, κατάφερε να απελευθερωθεί από τα δεσμά της μητέρας του και ζήτησε από τον θεό Δία να τον παντρέψει με την Ψυχή, το αίτημα του οποίου πραγματοποιήθηκε.
Καθώς παρατηρούμε το άγαλμα, γίνεται αντιληπτό ότι είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο, το οποίο προσδίδει μία απαλότητα στο δέρμα. Επίσης, η κίνηση των σωμάτων δείχνει ακόμα πιο έντονα την αναβίωση της Ψυχής, όταν αυτή δέχεται το φιλί του Έρωτα. Ένα άλλο γεγονός που δεν πρέπει να παραλειφθεί είναι ότι ο Κανόβα σχεδιάζει με τέτοιον τρόπο τις μπούκλες και τα φτερά του Έρωτα, ώστε δίνει έναν τόνο ρεαλισμού στο έργο. Το γλυπτό «Έρως και Ψυχή» μπορεί κανείς να το θαυμάσει διά ζώσης αν επισκεφθεί το Μουσείο του Λούβρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Εμμανουήλ, Μ.(2008), «Η ιστορία των εικαστικών τεχνών στην Ευρώπη κατά τον 19ο και 20ο αιώνα» στο: Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα ως τον 18ο αιώνα, Πάτρα, Τόμος Α’.
