Του Πέτρου Κολυάρδου,
Ο κόλπος του Pembrokeshire της Ουαλίας αποτελεί ετησίως έναν από τους μεγαλύτερους πόλους έλξης του Ηνωμένου Βασιλείου. Αν περπατήσει κανείς στις ακτές αυτές, θα αντικρίσει την πλούσια βλάστηση, η οποία όμως εγκυμονεί κινδύνους για τους περιηγητές. Στην πραγματικότητα, ορισμένα μονοπάτια είναι κατάμεστα από κώνειο, ένα ιδιαίτερα γνωστό σε όλους φυτό, το οποίο ωστόσο είναι δημοφιλές μόνο για τη δηλητηριώδη δράση του. Η εξήγηση της γνωστής δηλητηριώδους δράσης του απαντάται στην ιστορία ενός Έλληνα Αθηναίου φιλοσόφου, ο οποίος θεωρείται μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας. Αναφερόμαστε φυσικά στον Σωκράτη, ο οποίος καταδικάζεται να πιει το κώνειο, επειδή «εισήγαγε καινά δαιμόνια» στην Αθηναίων Πολιτεία. Παρότι το περίφημο κώνειο είναι γνωστό μόνο για τη δηλητηριώδη δράση του, αποτελεί γεγονός το ότι παρουσιάζει σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες.
Τι είναι, όμως, το κώνειο;
Πρόκειται για φυτικό δηλητήριο που περιέχει αλκαλοειδή και πτητικό έλαιο, ενώ παράγεται από το ποώδες και διετές φυτό κώνειον το στικτόν. Το φυτό αυτό ανήκει στην ίδια βοτανική οικογένεια με πολλά βρώσιμα λαχανικά, όπως το καρότο, το σέλινο και ο μαϊντανός. Διακρίνεται σε 3 κατηγορίες: το κώνειον το στικτόν, το κώνειον το διεστώς και το κώνειον το χαιροφυλλοειδές, καθένα από τα οποία έχει διαφορετική δράση. Ωστόσο, το υγρό κώνειον, αυτό δηλαδή που παράγεται από το κώνειον το στικτόν, έχει τις περισσότερες τοξίνες και άρα την περισσότερο επικίνδυνη και δηλητηριώδη δράση.
Δηλητηριώδης δράση
Το κώνειο περιέχει αλκαλοειδή, συμπεριλαμβανομένης της κωνειίνης, η οποία έχει παρόμοια δομή και αποτελέσματα με τη νικοτίνη. Η έναρξη των συμπτωμάτων από την κατάποση κωνείου είναι δραματική με γαστρεντερικές διαταραχές, υπερσιελόρροια και εφίδρωση. Το υγρό κώνειο περιέχει κιρκουτοξίνη, η οποία δρα ως ανταγωνιστής του υποδοχέα GABA (Ο κύριος ρόλος του GABA είναι η μείωση της νευρωνικής διέγερσης στο νευρικό σύστημα). Έτσι, στην αρχή, τα αισθητήρια νεύρα νεκρώνονται από την περιφέρεια προς το κέντρο, υπάρχει απώλεια των μυϊκών δυνάμεων, αμβλύνονται οι περιφερειακές αισθήσεις και κατ΄επέκταση, το ανακλαστικό τόξο του νωτιαίου μυελού προκαλεί τρόμο και σπασμούς. Με το δηλητηριώδες υγρό κώνειο αυτό, ο ασθενής μπορεί να προχωρήσει σε αναπνευστική ανεπάρκεια και σε παρατεταμένες τονικοκλονικές κρίσεις και κώμα. Τέλος, επέρχεται ύπνος, εγκεφαλική νάρκη και τελικά, θάνατος.
Διάγνωση και θεραπεία
Η δηλητηριώδης δράση του κωνείου εκδηλώνεται ταχύτατα στον ανθρώπινο οργανισμό, έτσι ώστε κατά την άφιξη στο νοσοκομείο οι ασθενείς να έχουν υποξία, σοβαρή μεταβολική οξέωση, κυκλοφορική αστάθεια, συμπεριλαμβανομένων αρρυθμιών, ραβδομυόλυσης και εξαρθρώσεων των αρθρώσεων. Γι’ αυτό, προ του θανάτου συμβαίνουν πολλές φορές σπασμοί και βαθύ κώμα. Η θεραπεία συνίσταται κυρίως στη διαχείριση των αεραγωγών και τον έλεγχο των κρίσεων με αιμοκάθαρση, εάν υπάρχει νεφρική ανεπάρκεια. Η έγκαιρη αναγνώριση και εισαγωγή στην εντατική είναι το κλειδί, διαφορετικά ο θάνατος είναι γρήγορος. Δεν υπάρχει κανένας προσδιορισμός ρουτίνας για τις τοξίνες, επομένως η διάγνωση εξαρτάται από το ιστορικό, συνοδευόμενο όπου είναι δυνατόν από βοτανολόγο που ταυτοποιεί το είδος. Έτσι, οι ασθενείς που ανακτούν τις αισθήσεις τους σταματούν να έχουν επιληπτικές κρίσεις εντός 24 έως 48 ωρών από τη δηλητηρίαση, αν και αυτές μπορεί να επιμείνουν έως και 96 ώρες. Η επίλυση των κύριων συμπτωμάτων μπορεί να διαρκέσει αρκετές ημέρες, αν και η ανησυχία, οι μυϊκές συσπάσεις και το άγχος μπορεί να συνεχιστούν για μήνες.
Θεραπευτική δράση
Είναι γεγονός πως στην σημερινή εποχή το κώνειο αποτελεί πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των γιατρών, δεδομένου ότι αυτό χορηγείται σε κατάλληλες παθολογικές καταστάσεις και υπό καθορισμένες κλινικές συνθήκες. Έχει αναλγητικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται στη θεραπευτική το εκχύλισμα των καρπών υπό μορφή εμπλάστρων σε νευραλγίες και πόνους από καρκίνο. Χορηγείται σε νευραλγίες του προσώπου (τριδύμου νεύρου), σε θωρακικά άλγη, σε σπαστικό βήχα, σε υπερευαισθησίες των οφθαλμών και των αυτιών και σε άλλα άλγη του σώματος που προέρχονται από έλκη και όγκους. Πιστεύεται, μάλιστα, ότι έχει ειδική ικανότητα κατ’ αυτών και των νεοπλασμάτων και ότι προκαλεί τη διάλυση και την ατροφία των κακοηθών όγκων, εάν επιτεθεί δια επίμονης και δια χρόνου. Σημειώνεται ότι ο Schroff με κώνειο πολέμησε για μεγάλο χρονικό διάστημα τον καρκίνο του μαστού που δε μπορούσε να εγχειρισθεί, παρατηρώντας παράλληλα θεραπεία του έλκους και αναστολής του. Αξίζει να σημειωθεί πως αποτελεί λύτρωση στον τομέα της δερματολογίας για διάφορες δερματολογικές παθήσεις, ενώ χορηγείται και σε ασθενείς με αφροδισιακά νοσήματα. Συνοψίζοντας, ονομαστικά η θεραπευτική δράση του κωνείου εντοπίζεται σε:
- Όγκους και νεοπλάσματα
- Νευραλγίες
- Θωρακικό άλγος
- Δερματολογικές παθήσεις
- Αφροδισιακά νοσήματα
- Αιμορροΐδες (ως καταπραϋντικό)
- Βαθμιαία παράλυση
- Σκληρύνσεις αδένων
- Αρτηριοσκλήρυνσηκαι υπερτροφία προστάτη.
Κάθε χρήση, λόγω της τοξικότητας, πρέπει να γίνεται μόνο κάτω από αυστηρή παρακολούθηση του ιατρού που αναλαμβάνει και την ευθύνη της θεραπείας.
Αποτελεί επιτακτική ανάγκη να επισημανθεί πως το κώνειο δεν παρουσιάζει μόνο τοξική, δηλητηριώδη δράση, αλλά έχει και σπουδαίες εφαρμογές στην ομοιοπαθητική. ομΣτις μέρες μας, η χρήση του κωνείου στην κλασική θεραπευτική έχει μερικώς εγκαταλειφθεί, λόγω ίσως της μεγάλης τοξικότητας του και της ανακάλυψης άλλων περισσότερο μοντέρνων και ίσως περισσότερο θεραπευτικών λύσεων. Παραμένει, όμως, η χρήση του, συχνά σε σπάνιες και δύσκολες καταστάσεις, στην ομοιοπαθητική θεραπευτική, όπου εδώ δια των απειροελάχιστων δόσεων έχει λυθεί το πρόβλημα της τοξικότητας. Τελειώνοντας, θα μπορούσαμε να επισημάνουμε ένα ερώτημα: «Μήπως η ομοιοπαθητική θεραπευτική, οι πληροφορίες από την παραδοσιακή χρήση στο παρελθόν και κατά την αρχαιότητα, έχουν να προσφέρουν κάποιες ιδέες στην έρευνα για τον καρκίνο;».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A hemlock water dropwort curry: a case of multiple poisoning, emj.bmj.com. Διαθέσιμο εδώ
- A hemlock water dropwort curry: a case of multiple poisoning, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Κώνειο το στικτόν – Conium maculatum L., ethnopharmacology.gr. Διαθέσιμο εδώ
