Της Άννας-Μαρίας Παρασκευοπούλου,
Ένα από τα πιο σημαντικά συγκροτήματα ναών στην Αίγυπτο αποτελεί αυτό του Abu Simbel, ένα απαράμιλλο δείγμα της αρχαίας αιγυπτιακής τέχνης, αλλά και το απόλυτο κατόρθωμα της Μηχανικής.
Επί βασιλείας Ramesses ΙΙ, ξεκίνησε ένα μεγαλειώδες εκτεταμένο οικοδομικό πρόγραμμα σε όλη τη χώρα και τη Νουβία, δεδομένου ότι ήταν υπό τον έλεγχο της Αιγύπτου. Ήταν, επίσης, πολύ σημαντική για τους Αιγυπτίους λόγω του χρυσού που είχε και των εμπορικών της αγαθών. Ο Ramesses, θέλοντας να εντυπωσιάσει τους Νουβίους και για να τους «Αιγυπτιοποιήσει», έχτισε διάφορους μεγάλους ναούς. Τα μεγαλοπρεπέστερα μνημεία αυτού του οικοδομικού προγράμματος ήταν λαξευμένα σε βράχο, κοντά στο σημερινό χωριό του Abu Simbel, στον δεύτερο καταρράκτη του Νείλου μεταξύ Άνω και Κάτω Νουβίας.
Εν τω μεταξύ με την πάροδο του χρόνου, οι ναοί έπεσαν σε αφάνεια, ενώ καλύφθηκαν με άμμο και, ειδικότερα, τον 6ο αι. π.Χ καλύπτονται τα αγάλματα του κυρίως ναού μέχρι τα γόνατά τους. Ο ναός είχε ξεχαστεί, όταν ξαφνικά το 1813 ο Ελβετός περιηγητής Ludwig Burkhardt ανακάλυψε την άνω ζωφόρο του Μεγάλου Ναού και, εν συνεχεία, τον Μικρό Ναό. Αμέσως, ο Burkhardt ενημέρωσε τον Ιταλό, επίσης, περιηγητή Giovanni Belzoni, ο οποίος πήγε στο Abu Simbel, μαζί με την ερευνητική του ομάδα, με σκοπό να βρει μια είσοδο στον ναό, ωστόσο, αρχικά, αυτό δεν κατέστη δυνατό. Δεν τα παράτησε και το 1817 επέστρεψε, καταφέρνοντας αυτήν τη φορά να μπει στο συγκρότημα, κάτι που δεν είχαν επιτύχει στο παρελθόν όχι μόνο ο Burkhardt, αλλά και άλλες ομάδες αρχαιολόγων.
Πράγματι, δημιουργήθηκαν δύο ναοί, ο Μεγάλος ναός που ήταν αφιερωμένος στον ίδιο τον Ramesses ΙΙ, καθώς και στους θεούς Ptah, Ra Horakhty και Amun Ra. Φέρει μοναδική γλυπτή διακόσμηση, με τέσσερα κολοσσιαία αγάλματα του Φαραώ, είκοσι μέτρων σε κάθισμα φορώντας το διπλό στέμμα της Άνω και Κάτω Αιγύπτου. Δυστυχώς, ένας σεισμός που έγινε διέλυσε το άγαλμα αριστερά της εισόδου. Στο βάθος του ναού βρίσκεται το ιερό με τα γλυπτά των Ra Horakhty, του Ramesses και των Amun Ra και Phat.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο ναός ήταν χτισμένος σε τέτοια θέση και με τέτοια αρχιτεκτονική ακρίβεια, έτσι ώστε οι ακτίνες του ήλιου να φωτίζουν τα πρόσωπα των θεών στο ιερό μόνο δύο φορές τον χρόνο, 22 Οκτωβρίου και 22 Φεβρουαρίου. Εξαίρεση αποτελεί ο Ptah, το πρόσωπο του οποίου δεν φωτιζόταν, αφού είναι ο θεός του κάτω κόσμου και του θανάτου. Πιστεύεται πως αυτές τις μέρες ήταν τα γενέθλια και η μέρα της στέψης του Φαραώ. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις για αυτό.
Παράλληλα, ο Μικρός ναός ήταν αφιερωμένος στη βασίλισσα Nefertari, την αγαπημένη σύζυγο του Ramesses, και στη θεά της αγάπης, Hathor. Βρίσκεται λίγο πιο βόρεια από τον Μεγάλο ναό, λαξευμένος και αυτός σε βράχο. Η πρόσοψη και εδώ έχει αγάλματα, μικρότερα, όμως, σε ύψος που απεικονίζουν το βασιλικό ζεύγος. Το σύμπλεγμα των ναών χρειάστηκε συνολικά μόνο 20 χρόνια για να κατασκευαστεί και ολοκληρώθηκε στο 24ο έτος της βασιλείας του Ramesses (1244 π.Χ.)
Μάλιστα, με την κατασκευή του φράγματος του Aswan το 1930 στην περιοχή και τη δημιουργία της λίμνης Nasser, οι ναοί κινδύνευαν να βυθιστούν. Για αυτόν τον λόγο, με πρωτοβουλία της UNESCO, τα ιστορικά αυτά κτίρια απασυναρμολογήθηκαν και μεταφέρθηκαν σε ασφαλές σημείο, εξήντα μέτρα ψηλότερα από την αρχική τους θέση. Ένεκα αυτής της σωστικής παρέμβασης σώθηκαν και άλλοι ναοί, ενώ ανακαλύφθηκαν νέοι.
Συνοψίζοντας, το Abu Simbel σήμερα αποτελεί πόλο έλξης εκατομμυρίων επισκεπτών κάθε χρόνο και δημοφιλή προορισμό. Έχουν γίνει εργασίες συντήρησης, ώστε αυτό το μοναδικό οικοδομικό θαύμα να υπάρχει για πολλά χρόνια ακόμη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Sulchz, R. (2008), Αίγυπτος: Ο κόσμος των Φαραώ, Δεύτερη έκδοση, Αθήνα: Εκδόσεις Ελευθερουδάκης
- Freed, R. (1987), Ramses: The Great Pharaoh And His Time, Denver Museum of Natural History
