Του Χαράλαμπου Νικολαΐδη,
Το κύριο χαρακτηριστικό μιας ταινίας τρόμου είναι η εισαγωγή ενός χαρακτήρα που θα απειλεί τους πρωταγωνιστές ή και μία ολόκληρη κοινωνία. Ένας τέτοιος χαρακτήρας μπορεί να είναι ένας κατά συρροή δολοφόνος, ένα πνεύμα ή ένας δαίμονας. Όμως, τι γίνεται όταν το αντικείμενο του τρόμου είναι απλά ζώα; Πιο συγκεκριμένα, άκακα πουλιά; Σίγουρα θα χρειάζεται ένας λόγος που θα οδηγεί αυτά τα πλάσματα στη δολοφονία ανθρώπων. Ή μπορεί απλά να υπακούν στη φύση τους. Είναι η φύση των πουλιών να προχωρούν σε μαζικές επιθέσεις, αλλά και δολοφονίες σε βάρος των ανθρώπων σε ένα παραθαλάσσιο χωριό της Καλιφόρνιας; Αν μπορούσαμε να ρωτήσουμε τον μάστερ του σασπένς, Άλφρεντ Χίτσκοκ, σίγουρα η απάντησή του θα ήταν συνοπτική και καταφατική.
Το φιλμ σκηνοθετήθηκε από τον Άλφρεντ Χίτσκοκ, ενώ βασίζεται στο βιβλίο της Δάφνη Ντι Μωριέ, με τον ομώνυμο τίτλο. Πρωταγωνιστούν οι: Τίπι Χέντρεν, Ροντ Τέιλορ, Τζέσικα Τάντι. Μία μεγαλοαστή νεαρή γυναίκα γνωρίζει έναν νεαρό επαρχιώτη δικηγόρο σε ένα pet shop. Η γυναίκα γοητεύεται και αποφασίζει να τον ακολουθήσει στο χωριό του. Η άφιξη της νεαρής γυναίκας στο χωριό συνοδεύεται με τον ερχομό των πουλιών που προσπαθούν να σκοτώσουν όσο πιο πολλούς ανθρώπους είναι δυνατόν. Η ταινία αυτή αποτελεί το πιο δυνατό «χαρτί» του Χίτσκοκ, προσπαθώντας να την κάνει αντάξια με το αριστούργημα που είχε προηγηθεί, το «Ψυχώ».
Ο Χίτσκοκ προσπαθεί να ξυπνήσει στον θεατή τους πιο σκοτεινούς φόβους. Θέλει οι τρομοκρατημένες εκφράσεις των ηρώων της ταινίας να αντικατοπτριστούν στα πρόσωπα των θεατών που με τρόμο την παρακολουθούν. Πώς το καταφέρνει αυτό; Χρησιμοποιεί τεχνικές που αποτελούν παράδειγμα για πολλούς συνεχιστές του. Οι σκηνές φρίκης είναι από μόνες τους ανατριχιαστικές και ανεξίτηλες στα μυαλά των θεατών. Για να ενισχυθεί το σασπένς των συγκεκριμένων σκηνών, ο Χίτσκοκ επιλέγει να μην χρησιμοποιηθεί καθόλου μουσική αγωνίας. Ήταν σίγουρος ότι η έλλειψη μουσικής θα παίξει καταλυτικό ρόλο στην ένταση των εκάστοτε σκηνών. Κλασική σκηνή αποτελεί όταν η μητέρα του πρωταγωνιστή επιλέγει να ψάξει έναν άνθρωπο του χωριού μέσα στο σπίτι του. Η πρώτη εικόνα που βλέπει είναι ένα δωμάτιο κατεστραμμένο από την εισβολή των πουλιών, ενώ στο πάτωμα κείτεται νεκρός ένας άντρας.
Το μοντάζ της ταινίας φαντάζει συναρπαστικό, καθώς τρία κοντινά πλάνα στο πρόσωπο του νεκρού άντρα χωρίς μάτια αποτελούν την πιο ωμή, αναπάντεχη και ανατριχιαστικά βουβή σκηνή της ταινίας. Ο Χίτσκοκ εμπνεύστηκε αυτήν τη σκηνή από έναν τοπικό αγρότη του χωριού κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων το 1962, καθώς (σύμφωνα με αυτόν) τα κοράκια πολλές φορές γίνονταν ιδιαίτερα επιθετικά με τα ζώα του που πολλές φορές τους τσιμπούσαν τα μάτια. Αποκορύφωμα αποτελεί η αναταραχή στο κέντρο του χωριού με τα πουλιά να επιτίθονται σε όλους τους ανθρώπους. Άνθρωποι ματωμένοι, πεσμένοι στο έδαφος, αλλά και εκρήξεις από διαρροή υγρών καυσίμων, συνοδεύονται από τους ηλεκτρονικούς μηχανικούς και μεταλλικούς ήχους των φτερουγισμάτων.
Η ταινία κατά καιρούς έχει δεχτεί πολλές ερμηνείες. Η πιο δημοφιλής ερμηνεία είναι αυτή που συνδέεται με το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Ο νεκρός πατέρας του πρωταγωνιστή, αλλά και η παθολογική αγάπη της μητέρας του προς το πρόσωπό του την κάνει να αντιλαμβάνεται σαν απειλή τον ερχομό της νεαρής κοπέλας. Ο θυμός είναι τόσο μεγάλος, που καλεί τα πουλιά με τις δολοφονικές τους διαθέσεις. Η δεύτερη ερμηνεία έρχεται από τη Βίβλο, με αναφορές στην αποκάλυψη, ενώ αναγγέλλεται από έναν μέθυσο θαμώνα του εστιατορίου του χωριού. Αλλά για κάποιους, «Τα Πουλιά» συνδέονται με αντι-φεμινιστικές αντιλήψεις, που η κύρια αιτία του κακού αποτελεί η νεαρή κοπέλα. Αυτή η ερμηνεία έχει τις καταβολές σε πεπαλαιωμένες (πάρα πολλά χρόνια «ληγμένες»), πατριαρχικές απόψεις. Δεν ξέρουμε αν είναι σκόπιμο από τον ίδιο τον Χίτσκοκ, αλλά γνωρίζουμε, δυστυχώς, τον τρόπο με τον οποίο μεταχειριζόταν τους ηθοποιούς του και ιδιαίτερα τις γυναίκες ηθοποιούς.
Παρόλα αυτά, η ταινία αποτελεί ένα αριστούργημα του κινηματογράφου. O σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης Φεντερίκο Φελίνι είχε χαρακτηρίσει την ταινία ως ένα «Αποκαλυπτικό ποίημα». Η ταινία το 2016 εντάχθηκε στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ ανακηρύχθηκε από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Birds (1963), artofthetitle.com, διαθέσιμο εδώ.
- What is Hitchcock’s The Birds really about?, medium.com, διαθέσιμο εδώ.
