Της Αλεξάνδρας Γκασδρόγκα,
Πριν από 171 χρόνια, στο θέατρο La Fenice της Βενετίας, ο διασημότερος συνθέτης του ιταλικού ρομαντισμού Giuseppe Verdi, πειραματιζόμενος μεταξύ λυρικών και δραματικών σκηνών, παρουσίασε μία από τις δημοφιλέστερες όπερές του, το Rigoletto (γαλλ. rigolo: αστείος), ένα τρίπρακτο μελόδραμα βασισμένο στο έργο του Victor Hugo Ο βασιλιάς διασκεδάζει, σε ιταλικό λιμπρέτο του Francesco Maria Piave. Στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, τον φετινό Ιούνιο θα παρουσιαστεί το ίδιο έργο από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού και σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου. Ποιος κρύβεται, όμως, πίσω από το ασυνήθιστο αυτό όνομα;
Ο Rigoletto, ένας καμπούρης γελωτοποιός, μισητός από την αυλή του Δούκα, αγαπάει υπερβολικά την κόρη του, Gilda. Ο Δούκας, διάγοντας στην πραγματικότητα έναν έκλυτο βίο, κερδίζει την αγάπη της Gilda υποκρινόμενος τον φοιτητή, αλλά ο Rigoletto όταν το μαθαίνει καταστρώνει τη δολοφονία του, ώστε να αποκαταστήσει την τιμή της κόρης του. Τη θέση του Δούκα παίρνει θυσιαζόμενη για την αγάπη της η Gilda, και ο πατέρας της πέφτει, εν τέλει, σε απελπισία.
Η ιστορία τοποθετείται στη Μάντουα του 16ου αιώνα, αλλά όπως μεταφέρεται στο σανίδι από τη Λυρική Σκηνή, διαδραματίζεται στη συντηρητική και θρησκόληπτη ιταλική κοινωνία της δεκαετίας του ‘80, που κλονιζόταν από εγκλήματα και βιασμούς, ιδιαίτερα στην επαρχία. Η εξαίρετη μουσική του Verdi εκφράζει απόλυτα την ατμόσφαιρα αυτή: βία, εκδικητικότητα, διαφθορά, ωμότητα, απελπισία, θάνατος. Και με αυτές τις συνιστώσες, μια γυναίκα να θυσιάζεται στον βωμό της αγάπης… Τα εντυπωσιακά χορωδιακά και η χρήση των διαφόρων ορχηστρικών χρωμάτων, ακολουθώντας και υπογραμμίζοντας τη σταδιακή αύξηση της δραματικής έντασης, συνταράσσουν τον ακροατή-θεατή: επαναστατικές φωνητικές συνθέσεις, έντονες γραμμές στα έγχορδα, επιβλητικές δραματικές μελωδίες στα πνευστά και ιδιαίτερα στα χάλκινα, καθώς και νέες φόρμες υπο-συνόλων και ηχητικών συνδυασμών.
Ως προς τους ρόλους, τον Δούκα της Μάντουας ερμηνεύει τενόρος (νεαρός άντρας με ζωηρό ταπεραμέντο), τον Rigoletto βαρύτονος (άντρας μεγαλύτερης ηλικίας-σκοτεινός χαρακτήρας) και την Gilda σοπράνο (νέο-αθώο κορίτσι). Για την πρεμιέρα, ο Verdi εξασφάλισε τον Felice Varesi (Rigoletto), τον Raffaele Mirate (Δούκα) και την Teresa Brambilla (Gilda). Το γνωστό “La donna è mobile” τραγουδιόταν σε όλη την Ιταλία από την πρεμιέρα και μετά και έγινε ακόμη πιο δημοφιλές έπειτα από την ηχογράφηση του διάσημου Τενόρου Enrico Caruso.
Την όπερα Rigoletto έχουν διευθύνει οι μεγαλύτεροι μαέστροι Arturo Toscanini, Tullio Serafin, Riccardo Muti κ.ά. Σημαντική υπήρξε και η παραγωγή του Jonathan Miller στην Εθνική Όπερα της Αγγλίας το 1982. Η πλοκή, επίσης, της όπερας αυτής ενέπνευσε σκηνοθέτες, οι οποίοι αργότερα τη μετέφεραν και στη μεγάλη οθόνη, ήδη από την εποχή του βωβού κινηματογράφου (η παιδική ταινία του 1993 Rigoletto, που βασίζεται στην πλοκή της όπερας, αλλά δεν χρησιμοποιεί τη μουσική του Verdi, το Rigoletto Story τον 21ο αιώνα, σε σκηνοθεσία Vittorio Sgarbi, με κοστούμια της Vivienne Westwood κλπ.).
Ο Rigoletto, λοιπόν, ένα παιχνίδι ανάμεσα στις ανθρώπινες αδυναμίες, την ωμότητα και το συμφέρον και το ιδανικό της αγάπης. Ο Riccardo Muti έγραψε για τον Verdi: «Είναι ένας συνθέτης απολύτως ικανός να απογυμνώσει και να μιλήσει για τα πάθη και τον πόνο μας, για τις ευχές και τα ελαττώματά μας κι αυτός είναι ένας από τους λόγους της παγκοσμιότητάς του: θα είναι πάντα επίκαιρος».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ριγολέττος, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ριγολέττος, του Τζουζέππε Βέρντι από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ηρώδειο, culturenow.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ριγολέττος του Τζουζέππε Βέρντι, nationalopera.gr, διαθέσιμο εδώ.
