Του Μάριου Κριτίδη,
Το 2021, η παγκόσμια ναυτιλία «πάγωσε», μετά το αναπάντεχο κλείσιμο της διώρυγας του Suez από το τάνκερ “Ever Given”. Το κλείσιμο της σημαντικής αυτής αρτηρίας για το διεθνές εμπόριο έφερε τεράστιες καθυστερήσεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες και προκάλεσε ζημιά ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το παγκόσμιο εμπόριο. Παρόλα αυτά, όμως, υπάρχει ένα σημείο ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας στην ίδια γειτονιά της Μέσης Ανατολής, το οποίο σε περίπτωση που έκλεινε, όπως έκλεισε η διώρυγα του Suez, θα προκαλούσε καταστροφικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία.
Αυτό δεν είναι άλλο από τα Στενά του Hormuz. Πρόκειται για έναν φυσικό πορθμό που χωρίζει το Ιράν από το Ομάν. Από την άλλη, ενώνει τον Περσικό Κόλπο με τον κόλπο του Ομάν και τον Ινδικό Ωκεανό, με το στενότερό του σημείο να αγγίζει μόλις τα 33 χιλιόμετρα μήκος, ενώ το φαρδύτερο τα 95 χιλιόμετρα πλάτος. Τα ρηχά νερά της περιοχής αυτής επιτρέπουν χώρο για διέλευση δεξαμενόπλοιων tanker μόλις 3 χιλιόμετρα ανά κατεύθυνση, με αποτέλεσμα να μπορούν μόνο δύο πλοία αντίθετης κατεύθυνσης να είναι το μέγιστο επιτρεπτό που μπορεί να περάσει την ίδια στιγμή από τα στενά αυτά.
Η σημασία των στενών αναδεικνύεται στο περιεχόμενο και την ποσότητα του εμπορεύματος των πλοίων που καθημερινά περνάνε από τα επικίνδυνα στενά του Hormuz και αυτό είναι το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής. Πιο συγκεκριμένα, τον Περσικό Κόλπο τον μοιράζονται 6 κράτη της Μέσης Ανατολής: Ιράν, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Ιράκ, Κουβέιτ. Όλες αυτές οι χώρες, μαζί με τα τεράστια αποθέματα που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού Κόλπου, αποτελούν το μεγαλύτερο «χρυσωρυχείο» ενεργειακού πλούτου του κόσμου. Το 2006, το πετρέλαιο του Περσικού κόλπου αποτελούσε το 55% των παγκόσμιων αποθεμάτων σε πετρέλαιο, ενώ μέχρι σήμερα τα αποθέματα της περιοχής σε φυσικό αέριο φτάνουν το 40% των γνωστών κοιτασμάτων σε όλο τον κόσμο.
Από τα Στενά του Hormuz περνάει το 1/3 της παγκόσμιας εξόρυξης πετρελαίου, με κύριους παραλήπτες τρεις από τις μεγαλύτερες οικονομίες παγκοσμίως, οι οποίες εξαρτώνται κιόλας σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο αυτό. Κίνα, Ιαπωνία και Νότια Κορέα λαμβάνουν τεράστιες ποσότητες πετρελαίου από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και η μεταφορά του πετρελαίου αυτού περνάει αναγκαστικά από τα Στενά του Hormuz, χωρίς να υπάρχει κάποια άλλη δευτερεύουσα διαδρομή.
Είναι προφανές λοιπόν, πως είναι πολύ σημαντική αυτή η «αρτηρία» του παγκόσμιου εμπορίου να παραμένει συνεχώς ανοιχτή. Για αυτόν τον λόγο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου καθιέρωσε δύο μόλις λωρίδες διέλευσης δεξαμενόπλοιων, μία για την είσοδο στον Περσικό Κόλπο και μία για την έξοδο προς τον κόλπο του Ομάν. Με τις δύο αυτές λωρίδες, τα πλοία πλέουν στα πιο ασφαλή σημεία μίας αρκετά επικίνδυνης περιοχής, λόγω πολλών διακυμάνσεων βάθους και συχνά προβλήματα ορατότητας από αμμοθύελλες. Ο πορθμός αυτός, βέβαια, με την τόσο τεράστια γεωπολιτική σημασία, θα ήταν το επίκεντρο της προσοχής των μεγάλων δυνάμεων, καθώς μέσω μόνο αυτών των στενών μπορεί κανείς να «κρατήσει όμηρο» ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.
Τα Στενά του Hormuz συνεχώς αποτελούν έμμεσα και ενίοτε άμεσα το «μήλο της έριδος», μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών μέσα στα χρόνια των πολυτάραχων σχέσεων των δύο αυτών χωρών. Η Ιρανική κυβέρνηση, από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα, πολλάκις έχει απειλήσει να μπλοκάρει τη ναυσιπλοΐα στα στενά αυτά, προκαλώντας πρωτοφανή εφοδιαστικά προβλήματα στις μεγαλύτερες οικονομίες της Ασίας και τεράστια οικονομικά προβλήματα στις χώρες του Περσικού Κόλπου, οι οποίες εφοδιάζουν τις υπόλοιπες με πετρέλαιο. Κατέχει σημαντικό εδαφικό έλεγχο στα ύδατα των στενών, ενώ πλέον ελέγχει και τα 6 νησιά που υπάρχουν στα πιο στενά σημεία του πορθμού, μέσα στον Περσικό Κόλπο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την άλλη, ισοσταθμίζουν την κυριαρχία του Ιράν στην περιοχή, με τις Αμερικανικές βάσεις σε χώρες, όπως το Κουβέϊτ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και την ισχυρή παρουσία των ειδικών δυνάμεων της πρώτης στρατιωτικής δύναμης του κόσμου, που μπορούν να της εξασφαλίσουν ναυτική και εναέρια υπεροχή.
Το Ιράν φαίνεται, όμως, να έχει πάντα διάθεση να «τεστάρει» τα όρια της Αμερικής στο ζήτημα των Στενών του Hormuz. Μετά το «ναυάγιο» των διαπραγματεύσεων περί Πυρηνικής Συμφωνίας του Ιράν, η χώρα οργανώνει κάθε χρόνο, από το 2018 μέχρι σήμερα, στρατιωτικές ασκήσεις όλων των τμημάτων στρατού στην περιοχή αυτή. Από την άλλη, έχει αναπτύξει την άμυνα των ακτών της με πυραυλικά συστήματα και θαλάσσιες νάρκες. Η ανάπτυξη των θαλάσσιων ναρκών προκαλεί σημαντική ανησυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς μπορούν να μπλοκάρουν προσωρινά τη διέλευση από τα στενά, ακόμα και με την υπεροπλία και την υπεροχή των Αμερικανών στον Περσικό Κόλπο.
Παρά τις διαχρονικά κακές σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Ιράν, η πιθανότητα ενός ολικού «κλεισίματος» των Στενών του Hormuz παραμένει αρκετά απίθανη, κυρίως εξαιτίας των κατακλυσμικών συνεπειών που θα είχε μία τέτοια εξέλιξη για το παγκόσμιο εμπόριο και την παγκόσμια οικονομία. Εξάλλου, και το Ιράν παραμένει σημαντικά εξαρτημένο από το εμπόριο φυσικού αερίου και πετρελαίου, όπως και οι υπόλοιπες χώρες με ακτές στον Περσικό κόλπο. Εκτός από μία μετωπική πολεμική σύγκρουση με τις ΗΠΑ, το Ιράν, σε ένα τέτοιο σενάριο, θα πρέπει να βρεθεί αντιμέτωπο και με τις παγκόσμιες οικονομικές συνέπειες μίας τέτοιας κρίσης, που θα είχε επίκεντρο εκείνη και τις γειτονικές της χώρες. Οι πιθανότητες να ζήσουμε μία κρίση στα στενά παραμένει απίθανη, παρά τις τεταμένες σχέσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή. Είναι, όμως, εντυπωσιακό το πώς ένας πορθμός πλάτους 33 χιλιομέτρων και δύο μόλις ναυτικοί δίοδοι τροφοδοτούν ενεργειακά τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, το πώς η παγκόσμια οικονομία, χωρίς plan B και άλλη αποτελεσματική διακίνηση του πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο, «αφήνεται στα χέρια» αυτών των στενών σε μία από τις πιο διαχρονικά ταραχώδεις γειτονιές του κόσμου, τη Μέση Ανατολή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Στενό του Ορμούζ, www.thoughtco.com, διαθέσιμο εδώ
- Why is the Strait of Hormuz so important?, www.weforum.org, διαθέσιμο εδώ
- Why the Strait of Hormuz is so important, edition.cnn.com, διαθέσιμο εδώ
- Iran conducts war games in Strait of Hormuz, dw.com, διαθέσιμο εδώ
- Why Blocking this Strait Will Start WW3, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
