Της Παναγιώτας Βέργου,
Μήπως έχετε διαπιστώσει ότι εσείς ή ο σύντροφός σας ταλαιπωρείστε για χρόνια από δυνατό ροχαλητό το βράδυ και από έντονη εξάντληση κατά τη διάρκεια της ημέρας; Αγνοείτε τη σοβαρότητα αυτών των συμπτωμάτων ως κάτι αναμενόμενο ή τυχαίο; Υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να υποφέρετε από επεισόδια υπνικής άπνοιας χωρίς να το γνωρίζετε.
Τι είναι, όμως, η υπνική άπνοια;
Η υπνική άπνοια ή, πιο επιστημονικά, το σύνδρομο απνοιών-υποπνοιών κατά τον ύπνο αποτελεί την πιο συχνή διαταραχή που σχετίζεται με τον ύπνο, κατά την οποία ο ασθενής βιώνει ακούσια επαναλαμβανόμενα επεισόδια διακοπής της αναπνοής του καθώς κοιμάται. Η κατάσταση θεωρείται παθολογική, εφόσον τα επεισόδια επαναλαμβάνονται τουλάχιστον 15 φορές την ώρα και το καθένα διαρκεί από 10 δευτερόλεπτα έως και 1 λεπτό. Έπειτα από κάθε επεισόδιο, ο ασθενής αφυπνίζεται, λόγω της υπερκαπνίας και της υποξαιμίας, με θορυβώδεις και εργώδεις αναπνοές. Συνεπώς, ο ύπνος κατακερματίζεται, στερείται καλής ποιότητας και προκαλεί χρόνιο αίσθημα κόπωσης και υπνηλίας καθόλη τη διάρκεια της ημέρας. Ώστοσο, συνήθως δε μπορεί να προσδιοριστεί η αιτία των συμπτωμάτων αυτών, καθώς τα απνοϊκά επεισόδια αλλά και οι αφυπνίσεις που έπονται πραγματοποιούνται υποσυνείδητα.
Σε γενικές γραμμές, η υπνική άπνοια μπορεί να διακριθεί σε 3 είδη:
- Αποφρακτική: Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη περίπτωση, κατά την οποία προκαλείται διακοπή της αναπνοής λόγω μερικής παρεμπόδισης της φυσιολογικής ροής του αέρα στις ανώτερες οδούς, στην ευρύτερη περιοχή του φάρυγγα
- Κεντρική: Πρόκειται για λιγότερο συχνή περίπτωση που αφορά κυρίως ασθενείς με συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, κατά την οποία παρατηρείται ανεπαρκής συνεργασία μεταξύ του εγκεφάλου και των αναπνευστικών μυών, με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιείται καμία αναπνευστική προσπάθεια
- Μικτή: Αποτελεί ένα είδος συνδυασμού αποφρακτικής και κεντρικής άπνοιας
Γιατί όμως τα επεισόδια άπνοιας παρατηρούνται ως επί το πλείστον κατά τη διάρκεια του ύπνου;
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, μειώνεται ο μυϊκός τόνος των διατεινόντων μυών του φάρυγγα, αλλά και η αντανακλαστική απάντηση στην αρνητική πίεση κατά την εισπνοή, με αποτέλεσμα τη στένωση ή ακόμη και την πλήρη απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών. Επιπρόσθετα, έχει παρατηρηθεί ότι ο φάρυγγας των ατόμων που ταλαιπωρούνται από απνοϊκά επεισόδια είναι ανατομικά στενότερος και έχει αυξημένη ενδοτικότητα, σε σχέση με τον αυτόν των φυσιολογικών ατόμων, με αποτέλεσμα να υπάρχει προδιάθεση για πιθανή σύγκλεισή του.
Ορισμένοι παράγοντες – είτε κληρονομικοί, είτε σχετιζόμενοι με το φύλο, την ηλικία (άνδρες άνω των 55 ετών) και τον τρόπο ζωής – αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης υπνικής άπνοιας:
- Παχυσαρκία (BMI>35kg/m2), η οποία συνοδεύεται από αυξημένη εναπόθεση λίπους στις ανώτερες αναπνευστικές οδούς, οδηγώντας συχνά σε στένωση ή πλήρη απόφραξη τους.
- Οικογενειακό Ιστορικό επεισοδίων αποφρακτικής υπνικής άπνοιας και χρόνιου έντονου ροχαλητού
- Ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά που μπορούν δυνητικά να συμβάλλουν στη στένωση των αεραγωγών στην περιοχή του φάρυγγα, όπως για παράδειγμα οι μεγάλου μεγέθους αμυγδαλές
- Διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως ο υποθυρεοειδισμός, η ακρομεγαλία (αυξημένα επίπεδα αυξητικής ορμόνης), η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η κολπική μαρμαρυγή και ο διαβήτης τύπου ΙΙ.
- Φάρμακα όπως η κωδεΐνη, η μορφίνη και η οξυκωδόνη που επάγουν την άπνοια ως παρενέργεια
Συνήθως, οι πάσχοντες δε συνειδητοποιούν ότι αφυπνίζονται έπειτα από απνοϊκά επεισόδια, οπότε δεν αποδίδουν συμπτώματα όπως το έντονο ροχαλητό και το αίσθημα κόπωσης στο σύνδρομο της υπνικής άπνοιας. Ωστόσο, ασθενείς με τα ακόλουθα συμπτώματα προκαλούν την υποψία ύπαρξης υπνικής άπνοιας:
- Έντονο ροχαλητό κάθε βράδυ, χωρίς αυτό να αποδεικνύει απαραίτητα ότι κάθε άτομο που ροχαλίζει βιώνει απνοϊκά επεισόδια
- Αδικαιολόγητα υπερβολική κόπωση και εξάντληση κατά τη διάρκεια της ημέρας
- Νυχτερινές άπνοιες που παρατηρούνται από τον σύντροφο
- Αϋπνίες
- Έντονη δύσπνοια και λαχάνιασμα μέσα στη νύχτα
- Σεξουαλική δυσλειτουργία χωρίς άλλο προφανές παθολογικό αίτιο
- Απότομες ψυχολογικές διακυμάνσεις που συνοδεύονται με καταθλιπτικά συναισθήματα
- Νυχτερινή ενούρηση
- Κεφαλαλγίες
- Διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης
Η υπνική άπνοια αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων υγείας, ενώ οι πάσχοντες μπορεί να αποτελούν ακόμη και δημόσιο κίνδυνο (τροχαία ατυχήματα), εφόσον δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Άμεσο επακόλουθο της άπνοιας είναι η ελάττωση των επιπέδων οξυγόνου στο αίμα, συνθήκη που μπορεί να οδηγήσει σε αρρυθμίες, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο, σακχαρώδη διαβήτη ή ακόμη και σε πρόωρο θάνατο.
Η διάγνωση της υπνικής άπνοιας πραγματοποιείται με πολυκαταγραφική μελέτη ύπνου σε σχετικό ιατρικό κέντρο. Αναλυτικότερα, ο ασθενής καλείται να κοιμηθεί σε έναν εξειδικευμένο χώρο, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιείται καταγραφή όλων των παραμέτρων της εγκεφαλικής, αναπνευστικής και καρδιακής λειτουργίας. Πρόκειται για συνεχή καταγραφή που αφορά τη συνολική διάρκεια του ύπνου, ενώ η ανάλυσή της, που αποτελεί μια πολύωρη και σύνθετη διαδικασία, διεκπεραιώνεται από εξειδικευμένους επιστήμονες.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση που στοχεύει στην εξασφάλιση της ανεμπόδιστης διόδου του αέρα κατά τη διάρκεια του ύπνου περιλαμβάνει:
- Απώλεια βάρους και αποφυγή ανθυγιεινών συνηθειών: Αφορά κυρίως παχύσαρκους ασθενείς και περιλαμβάνει περιορισμό του καπνίσματος, του αλκοόλ, των σχετικών φαρμακευτικών ουσιών, αλλά και ένταξη της σωματικής άσκησης στην καθημερινότητα
- Ρινικά Αποσυμφορητικά: Αποφράσσουν αποτελεσματικά τη ρινική συμφόρηση και απαλλάσσουν τον ασθενή από το ενοχλητικό ροχαλητό στις ήπιες περιπτώσεις της υπνικής άπνοιας
- Θεραπεία CPAP: Η συσκευή CPAP προωθεί –μέσω μιας μάσκας που εφαρμόζεται κατάλληλα στο πρόσωπο του ασθενούς – αέρα ώστε οι αεραγωγοί να παραμένουν ανοιχτοί και ο ασθενής να μπορεί να αναπνέει ανεμπόδιστα.
- Χειρουργική Αντιμετώπιση: Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η παρεμπόδιση της διόδου του αέρα οφείλεται σε ιδιαίτερες ανατομικές δομές του ασθενούς. Κάποιες από τις χειρουργικές επεμβάσεις οι οποίες συχνά κρίνονται απαραίτητες είναι οι εξής: πλαστική ρινικού διαφράγματος, ρινοπλαστική, κογχοπλαστική, αφαίρεση ρινικών πολυπόδων, αμυγδαλεκτομή, σταφυλοφαρυγγοϋπερωιοπλαστική με σκοπό την αναδιαμόρφωση της σταφυλής, της υπερώας και του φάρυγγα προκειμένου να διευρυνθεί ο αεραγωγός.
Εν κατακλείδι, η υπνική άπνοια θεωρείται μια ύπουλη, υποδιαγιγνωσκόμενη παθολογική κατάσταση που αν και μπορεί να διαφαίνεται από αθώα συμπτώματα, όπως το ροχαλητό και η εξάντληση, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Η έγκαιρη διάγνωση και η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τα απνοϊκά επεισόδια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
