Της Μαρίας Χαραλαμπίδου,
Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν αποτελούν δύο κράτη που έχουν αναπτύξει στενή συνεργασία σε πλήθος τομέων. Το πολιτικό, οικονομικό και το σύστημα ασφάλειας τους. Χαρακτηρίζονται από πολλά κοινά συμφέροντα. Η πολιτική που ακολουθούν είναι αρκετά ισορροπημένη και λαμβάνουν υπόψη τη στάση και τις πιθανές αντιδράσεις των διεθνών παραγόντων και των διαφόρων κέντρων εξουσίας, ενεργώντας συχνά από κοινού ή υποστηρίζοντας ανοιχτά το ένα κράτος το άλλο σε διεθνείς πλατφόρμες. Οι στενοί δεσμοί φιλίας βασίζονται στο κοινό παρελθόν και την πολιτιστική κληρονομιά που διαθέτουν οι δύο λαοί. Άλλοι παράγοντες, όπως η γεωπολιτική του Καυκάσου, οι εξελίξεις στην περιοχή, οι κοινές αρχές στον τομέα της οικονομίας, συνηγορούν, μεταξύ άλλων, υπέρ της συνέχισης της στενής φιλίας Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν με αυξανόμενη αμοιβαία εξάρτηση. Μια σημαντική πτυχή αυτής της εξάρτησης είναι οι στρατιωτικές σχέσεις και τα ζητήματα ασφαλείας.
Παρά το γεγονός ότι συνιστούν δύο αυτοτελή κράτη, θεωρούν πως αποτελούν ένα έθνος και έχουν αναπτύξει μεταξύ τους αμυντικές συμφωνίες. Η πρώτη που υπογράφτηκε το 1992 αφορά στην εκπαίδευση στρατιωτικών του Αζερμπαϊτζάν από Τούρκους εκπαιδευτές επί τουρκικού εδάφους. Η δεύτερη συμφωνία «Στρατιωτικού Συνεταιρισμού και Αμοιβαίας Αλληλοβοήθειας» για διάστημα δέκα ετών υπογράφτηκε το 2010 και συνοδεύεται από τη σύσταση ενός Συμβουλίου Στρατηγικής συνεργασίας υψηλού επιπέδου. Η τελευταία προβλέπει άμεση και στενή συνεργασία και υποστήριξη μεταξύ των στρατιωτικών δυνάμεων των δύο χωρών.
Τον Νοέμβριο του 1991, η Τουρκία έγινε το πρώτο κράτος στον κόσμο που αναγνώρισε τη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, η οποία διακήρυξε την ανεξαρτησία της στις 30 Αυγούστου 1991. Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών έχουν αφετηρία τις 14 Ιανουαρίου 1992 όταν το Γενικό Προξενείο της Τουρκίας στο Μπακού αναβαθμίστηκε, προσλαμβάνοντας το χαρακτήρα πρεσβείας. Επιπλέον, η Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχιβάν, λόγω του ότι συνιστά τη μοναδική χερσαία σύνδεση μεταξύ Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν, αποτελεί σημείο άμεσης επαφής των δύο λαών, διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο στις διμερείς τους σχέσεις.
Η Τουρκία εκπαιδεύει αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν και έχει γίνει ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων του, μετά το Ισραήλ και τη Ρωσία – η Μόσχα, από την άλλη, προμηθεύει όπλα τόσο στην Αρμενία όσο και το Αζερμπαϊτζάν, παρά το γεγονός ότι έχει καταρτίσει αμυντικό σύμφωνο με το Ερεβάν.
Το 2013 σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής στη στρατηγική συνεργασία Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν. Ένας από τους παράγοντες που πυροδότησαν την συνεργασία αυτή είναι η Ρωσία και η στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή των συμφερόντων τους. Η αντίληψη ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να αποτελεί κοινή απειλή για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθιστά αναγκαία κι επιτακτική την ανάπτυξη κοινής αυτοάμυνας.
Κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ, η Τουρκία τοποθετήθηκε καθαρά με το μέρος του Αζερμπαϊτζάν και το 1993 απέκλεισε τα σύνορά της με την Αρμενία. Ο Πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε στην ομιλία του στις 4 Απριλίου 2016 στην Επιτροπή της Τουρκικής Ερυθράς Ημισελήνου ότι «η φωτιά των σφαγών στην Αρμενία συνεχίζει να καίει στις καρδιές μας», προσθέτοντας ότι «το Καραμπάχ σίγουρα μια μέρα θα επιστρέψει στον νόμιμο ιδιοκτήτη του, το Αζερμπαϊτζάν». Και κατά τον τελευταίο πόλεμο, αυτόν του 2020, η Τουρκία ενίσχυσε το Αζερμπαϊτζάν τόσο με στρατιωτικά μέσα, όσο και με πολιτικές τοποθετήσεις της τουρκικής κυβέρνησης, αναδεικνύοντας έμπρακτα τη στήριξή της. Η υποστήριξη της Τουρκίας εξακολούθησε να υφίσταται και μετά τη λήξη των εχθροπραξιών, δεσμευόμενη για «άνευ όρων» υποστήριξη υπέρ του σύμμαχού της. Χαρακτηριστικό είναι ότι, στην πόλη Shusha η οποία απελευθερώθηκε κατά τον δεύτερο πόλεμο στο Καραμπάχ, υπεγράφη Διακήρυξη συμμαχίας μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Τουρκίας. Η διακήρυξη περιλαμβάνει συμφωνίες για διμερείς σχέσεις σε όλους σχεδόν τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβαίας στρατιωτικής βοήθειας. Κατόπιν τούτου, ο Ερντογάν ανακοινώνει την ίδρυση ενός γενικού προξενείου της Τουρκίας στην Shusha.
Οι δύο χώρες πραγματοποίησαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του ίδιου έτους ενώ οι πωλήσεις όπλων της Τουρκίας προς το Αζερμπαϊτζάν εξαπλασιάστηκαν. Σε αυτές, συμπεριλαμβάνονταν εξελιγμένα τουρκικά, μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2. Οι σχέσεις Τουρκίας – Αζερμπαϊτζάν παραμένουν θερμότερες από ποτέ παρά τις αναταρραχές που έχει προκαλέσει ο Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος στη διεθνή σκηνή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Azerbaijan and Turkey agree on mutual military assistance, JAM news, Διαθέσιμο εδώ
- What’s Turkey’s role in the Nagorno-Karabakh conflict?, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ
