Της Μαριάννας Καπατσολίδου,
Υπεραλίευση είναι το φαινόμενο που παρατηρείται όταν αποσπάται από τον ωκεανό ζωή, με τόσο γρήγορο ρυθμό που τα αποθέματα αδυνατούν να την αναπληρώσουν. Σήμερα, με την υπεραλίευση να μαστίζει τους ωκεανούς και με την αλιευτική βιομηχανία να έχει 80 δισεκατομμύρια ευρώ ετήσιο κέρδος, η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με μια τεράστια περιβαλλοντική κρίση. Η υπεραλίευση αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη και πιο άμεση απειλή για την υγεία των θαλασσών και των ωκεανών του κόσμου. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών, το 70% των παγκόσμιων αποθεμάτων ψαριών πλήττεται από την υπεραλίευση, με αποτέλεσμα τα ιχθυοαποθέματα να έχουν φτάσει στα όριά τους. Εκτιμάται ότι τέσσερα από τα δέκα επτά μεγαλύτερα πεδία του κόσμου θεωρούνται ήδη κατεστραμμένα, ενώ άλλα εννέα βρίσκονται στα πρόθυρα κατάρρευσης.
Η υπεραλίευση, όπως καθιερώθηκε από τον FAO, μπορεί να συμβεί με 3 διαφορετικούς τρόπους. Πρώτα από όλα, η υπεραλίευση συμβαίνει, καθώς αυξάνονται οι πληθυσμοί. Πραγματοποιείται δηλαδή, όταν τα νεαρά του είδους αλιεύονται πριν φτάσουν στο απαραίτητο μέγεθος. Στη συνέχεια, η υπεραλίευση γίνεται κατά τη στρατολόγηση, δηλαδή συμβαίνει όταν η αλιεία μειώνει τον αριθμό των ενήλικων ατόμων που γεννούν, σε σημείο που δεν μπορεί να διασφαλιστεί η διατήρηση του είδους. Τέλος, υπάρχουν και τα οικοσυστήματα υπεραλίευσης. Αυτό το είδος υπεραλίευσης μετατρέπει τα ώριμα και αποτελεσματικά θαλάσσια οικοσυστήματα με υψηλή βιομάζα σε ασταθή και αναποτελεσματικά, τα οποία είναι χαμηλής βιομάζας.
Για αιώνες, η Μεσόγειος θάλασσα αποτελεί χώρο στον οποίο πραγματοποιείται κατά κόρον η αλιεία. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια φτωχή θάλασσα, καθώς ιδιαίτερα τα τελευταία 100 χρόνια έχει μεταβληθεί σε ένα ακατοίκητο οικοσύστημα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της WWF, το 80% των πληθυσμών των ψαριών στη Μεσόγειο υπεραλιεύεται. Πρόκειται για διπλάσιους αλιευτικούς στόλους από όσους η θάλασσα μπορεί να αντέξει. Πασχίζουν να καλύψουν την ζήτηση, συχνά αλιεύοντας παράνομα ή ακόμα και μικρά ψάρια, που δεν έχουν προλάβει να αναπαραχθούν ούτε μία φορά. Το να πραγματοποιείται αλίευση με όσα ψάρια υπάρχουν, χωρίς να υπάρχει κανένα οριοθετημένο πλαίσιο, μπορεί να ακούγεται (και να είναι) επικερδές αλλά είναι σίγουρο οι συνέπειες του είναι τρομακτικές. Η υπεραλίευση, καταστρέφει τα θαλάσσια οικοσυστήματα, πλήττει πολλά είδη θαλάσσιων οργανισμών, καθώς παγκοσμίως το 90% των ιχθυαποθεμάτων απειλείται από την υπεραλίευση και φυσικά απειλεί και την τροφή μας.
Στην τεράστια αύξηση της υπεραλίευσης συμβάλλει και η εξελιγμένη τεχνολογία, η αυξανόμενη ζήτηση, η κακή διαχείρισή της και η βιομηχανική τροπή που πήρε η αλιεία. Προκειμένου λοιπόν να αυξήσουν την ποσότητα ψαριών που αιχμαλωτίζουν, τα αλιευτικά χρησιμοποιούν δίχτυα τόσο μεγάλα που θα μπορούσαν με ευκολία να τυλίξουν μεγάλου μεγέθους κτήριο. Η εντατική αλιεία ασκείται με υπερσύγχρονα εργαλεία και μεθόδους. Τα υπεράριθμα σκάφη του παγκοσμίου αλιευτικού στόλου σαρώνουν τα πάντα με τις τράτες και τα δίχτυα τους, που τα απλώνουν σε μήκος χιλιάδων χιλιομέτρων. Πολλά από αυτά τα σκάφη είναι τεράστια σε μέγεθος και λειτουργούν με υπερσύγχρονο εξοπλισμό ως πλωτά εργοστάσια, μην αφήνοντας κυριολεκτικά τίποτα ζωντανό στο πέρασμά τους. Στην καταστροφή των οικοσυστημάτων ριζικό ρόλο παίζει η βυθοκόρηση, η χρήση δηλαδή μεταλλικής σέσουλας που σέρνεται κατά μήκος του πυθμένα καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμά της. Αποψιλώνει ύφαλους κοραλλιών, ζωτικής σημασίας τροφοδότες φίλτρων, που παρέχουν πάρα πολλά θρεπτικά συστατικά στο νερό. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε επιβλαβή άνθηση φυκιών, που μπορούν να προκαλέσουν εκτεταμένες απώλειες της θαλάσσιας ζωής.
Το τραγικό είναι ότι μέρος από τα αλιεύματά τους το πετούν πάλι στη θάλασσα, καθώς δεν μπορούν να το εκμεταλλευθούν εμπορικά. Ανάμεσα στα απορριπτόμενα αλιεύματά τους, συχνά επειδή απαγορεύεται η εμπορία τους, βρίσκονται συνήθως και είδη ζώων, όπως θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια, που είναι σπάνια και κινδυνεύουν με αφανισμό. Τα δελφίνια, οι καρχαρίες και άλλα χόνδρινα ψάρια, όπως το σαλάχι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, με περίπου το 40% αυτών να αντιμετωπίζει εξαφάνιση. Τα ποσοστά αυτά είναι αποτέλεσμα της παρεμπίπτουσας αλιείας, που ουσιαστικά είναι η αιχμαλωσία ανεπιθύμητων ειδών κατά την προσπάθεια σύλληψης διαφορετικών βρώσιμων ζώων. Εξαιτίας του φαινομένου αυτού δολοφονούνται ετησίως τριακόσιες χιλιάδες δελφίνια και φάλαινες και τριάντα χιλιάδες καρχαρίες κάθε 1 ώρα παγκοσμίως!
Πέρα από τη μαζική δολοφονία δισεκατομμυρίων ζώων, η υπεραλίευση είναι υπεύθυνη και για τη μόλυνση των υδάτων, με το 46% των απορριμμάτων του ωκεανού να είναι αλιευτικά σύνεργα. Αν και δεν απορρίπτονται πάντοτε σκόπιμα, το πλήγμα που προκαλούν στα οικοσυστήματα είναι πολύ μεγάλο. Εκατοντάδες χιλιάδες ζώα πεθαίνουν ετησίως από την κατάποση αλιευτικών απορριμμάτων. Παρόλα αυτά, τα ψάρια δεν είναι τα μόνα θύματα, καθώς τα πουλιά που βουτούν στο νερό μπορούν επίσης να πιαστούν σε αυτά όταν εισέρχονται στο νερό.
Πρέπει να σταματήσει αυτό το έγκλημα. Η συνέχιση αυτής της ακατάσχετης απόσπασης ζωής από τον ωκεανό όχι απλά δεν είναι βιώσιμη, αλλά είναι και θανατηφόρα, τόσο για τη φύση όσο και για τον άνθρωπο. Η δυνατότητα για αλλαγή βρίσκεται τόσο στα χέρια των κυβερνήσεων όσο και στου καταναλωτή. Οι κυβερνήσεις, με γνώμονα το οικονομικό κέρδος, αρνούνται να πάρουν μέτρα, αντίθετα δίνουν ετησίως, μέσω των φόρων, πολλά χρήματα στην αλιευτική βιομηχανία. Ωστόσο, πρέπει να τεθούν περιοριστικά μέτρα, να μειωθεί ο ρυθμός αλιείας, καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια για να συνεχίσει αυτή η ανεξέλεγκτη τραγωδία. Από την άλλη πλευρά, και εμείς, ως καταναλωτές, καλό θα ήταν να μειώσουμε ενδεχομένως την υπερβολική κατανάλωση θαλάσσιων προϊόντων. Αν δοθεί η ευκαιρία στον ωκεανό να ανακάμψει, το μέλλον προβλέπεται αισιόδοξο. Πρόκειται για μια μικρή θυσία για ένα καλύτερο αύριο.
Είναι σημαντικό να μη λησμονούμε πως ο ωκεανός παράγει 50%-80% του οξυγόνου της ατμόσφαιρας και την προστατεύει από το 25%-50% του διοξειδίου του άνθρακα. Τα ψάρια και ο ωκεανός διατηρούν σε υγιή επίπεδα τη θερμοκρασία, συμβάλλοντας έτσι στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μέχρι το 2050, ωστόσο, υπολογίζεται πως ο ωκεανός που κάποτε έσφυζε από ζωή θα είναι νεκρός. Το τέλος της ζωής του ωκεανού θα σημάνει και το τέλος της ανθρωπότητας…
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Υπεραλίευση: τι είναι, αιτίες, συνέπειες και λύσεις», El Green, διαθέσιμο εδώ
-
«Υπεραλίευση στη Μεσόγειο: γιατί είναι πρόβλημα και πρέπει να μας νοιάζει», Max Mag, διαθέσιμο εδώ
