Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Η ζωή είναι γεμάτη ευκαιρίες για να βγείτε έξω από τη ζώνη άνεσης, αλλά το να τις αντιληφθείτε μπορεί κάποιες φορές να αποτελεί κομμάτι δύσκολο. Μερικές φορές το πρόβλημα είναι να μην γνωρίζεις τους λόγους για να το κάνεις. Τελικά, αν το αίσθημα άνεσης σημαίνει ότι οι πιο βασικές μας ανάγκες ικανοποιούνται, γιατί, εν τέλει, να επιδιώξουμε να το εγκαταλείψουμε; Αυτό που κρατά τους ανθρώπους πίσω τις περισσότερες φορές είναι η νοοτροπία τους και όχι οποιαδήποτε σαφής έλλειψη γνώσης.
Τι είναι όμως η Ζώνη Άνεσης στην Ψυχολογία;
Τώρα, σταθερά ενσωματωμένη στον πολιτιστικό λόγο η μεταφορά του «να φύγεις από τη ζώνη άνεσης» έγινε δημοφιλής τη δεκαετία του 1990. Η φράση «ζώνη άνεσης» επινοήθηκε από τη στοχαστή του μάνατζμεντ, Judith Bardwick, στο έργο της Κίνδυνος στη ζώνη άνεσης το 1991:
«Η ζώνη άνεσης είναι μια κατάσταση συμπεριφοράς, μέσα στην οποία ένα άτομο λειτουργεί σε μια κατάσταση ουδέτερη ως προς το άγχος, χρησιμοποιώντας ένα ελεγχόμενο πλέγμα συμπεριφορών, προκειμένου να προσφέρει ένα σταθερό επίπεδο απόδοσης, συνήθως χωρίς την αίσθηση του κινδύνου». Μέσα στη ζώνη άνεσης δεν υπάρχει μεγάλο κίνητρο για τους ανθρώπους να φτάσουν σε νέα ύψη απόδοσης. Είναι εδώ που οι άνθρωποι δημιουργούν ρουτίνες δίχως ρίσκο, προκαλώντας την πρόοδό τους σε οροπέδιο.
Ακόμη, η έννοια μπορεί να εντοπιστεί και στον κόσμο της συμπεριφορικής ψυχολογίας. Το 1907 ο Robert Yerkes και ο John Dodson διεξήγαγαν ένα από τα πρώτα πειράματα που φώτισαν τη σχέση μεταξύ άγχους και απόδοσης. Είδαν ότι τα ποντίκια παρακινήθηκαν να ολοκληρώσουν λαβύρινθους, όταν δέχονταν ηλεκτροσόκ αυξανόμενης έντασης – αλλά μόνο μέχρι ένα σημείο. Πάνω από ένα ορισμένο όριο, άρχισαν να κρύβονται παρά να εκτελούν. Αντίστοιχη συμπεριφορά, λοιπόν, έχει παρατηρηθεί και στους ανθρώπους. Και αυτό είναι εύλογο, γιατί ως απόκριση σε ερεθίσματα που προκαλούν άγχος, οι επιλογές είναι είτε αγώνας (ανταποκρίνεσαι στην πρόκληση), φυγή (τρέχω/κρύβομαι) είτε το αίσθημα της «παράλυσης».
Ο νόμος Yerkes–Dodson (Yerkes & Dodson, 1907) ισχύει όχι μόνο για απτές μορφές απόδοσης, όπως το να αναλαμβάνουμε μια νέα αγχωτική εργασία, αλλά και σε ποικίλους τομείς της ζωής, όπως η κατανόηση του εαυτού μας, η σχέση με τους άλλους κ.α. Η βασική ιδέα είναι ότι το νευρικό μας σύστημα διαθέτει μια ζώνη διέγερσης Goldilocks. Το να παραμείνουμε στη ζώνη άνεσής μας μακροπρόθεσμα να μας καθιστά πληκτικούς, αλλά, παράλληλα, με το να πανικοβαλλόμαστε να βγούμε έξω από αυτή, θα μας εμποδίζει την πρόοδό μας μετέπειτα.
Από τη Ζώνη Άνεσης στη Ζώνη Ανάπτυξης:
Όταν φεύγετε από τη ζώνη άνεσης, ο φόβος δεν ισοδυναμεί πάντα με το να βρίσκεστε στη ζώνη πανικού. Ο φόβος μπορεί να είναι ένα απαραίτητο βήμα στην πορεία προς τις ζώνες μάθησης και ανάπτυξης. Χρειάζεται θάρρος για να περάσεις από τη ζώνη άνεσης στη ζώνη φόβου. Χωρίς έναν σαφή οδικό χάρτη, δεν υπάρχει τρόπος να βασιστείτε σε προηγούμενες εμπειρίες. Αυτό μπορεί να προκαλέσει άγχος. Ωστόσο, επιμείνετε αρκετά και εισέλθετε στη ζώνη μάθησης, όπου αποκτάτε νέες δεξιότητες και αντιμετωπίζετε τις κάθε σας προκλήσεις με ευρηματικότητα.
Μετά από μια περίοδο μάθησης, δημιουργείται μια νέα ζώνη άνεσης, διευρύνοντας την ικανότητα κάποιου να φτάσει ακόμη μεγαλύτερα ύψη. Αυτό σημαίνει να είσαι στη ζώνη ανάπτυξης.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι, όπως οι περισσότερες προσπάθειες αλλαγής συμπεριφοράς, η μετάβαση στη ζώνη ανάπτυξης γίνεται πιο δύσκολη χωρίς κάποιο επίπεδο αυτογνωσίας. Έτσι, μπορεί να είναι επωφελές για τους ανθρώπους να λάβουν υπόψη τα ακόλουθα:
Πόσο μεγάλες είναι οι ζώνες τους;
Σε κάθε τομέα ζωής, οι ζώνες του καθενός ποικίλλουν σε μέγεθος. Για να αφήσετε τη ζώνη άνεσής σας, πρέπει να εκτιμήσετε τα εξωτερικά της όρια. Ομοίως, πρέπει να αναπτύξετε μια διαισθητική αίσθηση του πού βρίσκεται η ζώνη πανικού σας. Η ανάληψη προκλήσεων που βρίσκονται κάπου στη μέση θα σας «τεντώσει», οδηγώντας σας σε ανάπτυξη και μάθηση.
Ποια είναι τα δυνατά τους σημεία;
Η κατανόηση και η αξιοποίηση των προσωπικών δυνατοτήτων μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν εμπειρία εγκατάλειψης της ζώνης άνεσης σε τουλάχιστον έναν τομέα της ζωής και, συνήθως, υπάρχουν πολλές γνώσεις που πρέπει να αποκαλυφθούν από αυτήν την εμπειρία.
Στην πραγματικότητα, η διαδικασία μετάβασης από τη ζώνη άνεσης σε μια ζώνη ανάπτυξης μπορεί να μην είναι γραμμική. Οι κορυφές, οι γούρνες και τα οροπέδια συχνά περιπλέκουν το ταξίδι. Μερικές φορές χρειάζεται ακόμη και να υποχωρούμε στη ζώνη άνεσης περιοδικά, πριν συγκεντρώσουμε τη δύναμη να φύγουμε ξανά. Ωστόσο, η εκτίμηση των βημάτων μπορεί να βοηθήσει στην ανοχή της αβεβαιότητας. Ενώ καταλαμβάνετε τη ζώνη άνεσης, είναι δελεαστικό να αισθάνεστε ασφαλείς, να έχετε τον έλεγχο και ότι το περιβάλλον βρίσκεται σε ομοιόμορφη καρίνα. Είναι ομαλή πλεύση. Οι καλύτεροι ναυτικοί, ωστόσο, δεν γεννιούνται σε ομαλά νερά.
Τώρα θα εξερευνήσουμε μερικά ισχυρά οφέλη της αποχώρησης από τη ζώνη άνεσης στην επόμενη ενότητα:
- Αυτοπραγμάτωση
Για πολλούς, η αυτοπραγμάτωση λειτουργεί ως ισχυρό κίνητρο, για να εγκαταλείψουν τη ζώνη άνεσης. Η έννοια διαδόθηκε μέσω της θεωρίας του Abraham Maslow (1943) για τα ανθρώπινα κίνητρα, την οποία περιέγραψε ως εξής: «Ό,τι μπορεί να είναι ένας άνθρωπος, πρέπει να είναι. Αυτή την ανάγκη μπορούμε να την ονομάσουμε αυτοπραγμάτωση».
- Ανάπτυξη νοοτροπίας ανάπτυξης
Η εργασία της ψυχολόγου από το Stanford, Carol Dweck (2008), σχετικά με τις νοοτροπίες, σηματοδότησε μια αλλαγή παραδείγματος στον τομέα της θετικής ψυχολογίας. Η έρευνά της διακρίνεται ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενα συστήματα πεποιθήσεων, τη νοοτροπία σταθερής έναντι ανάπτυξης.
Με μια σταθερή νοοτροπία, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν ορίσει δόσεις για κάθε ικανότητα, με ένα αντίστοιχο ανώτατο όριο για το πόσα μπορούν να επιτύχουν. Η αποτυχία αποκαλύπτει ανεπάρκεια και η κριτική γίνεται μοιραίο πλήγμα στην αυτοεκτίμηση. Η νοοτροπία ανάπτυξης σημαίνει αναγνώριση των ανθρώπων ως εύπλαστων. Από αυτή τη στάση, τα πισωγυρίσματα γίνονται ευκαιρίες για μάθηση (Dweck, 1999) και οι δυνατότητές μας γίνονται απεριόριστες.
- Ανθεκτικότητα και αντιευθραυστότητα
Η ζωή δεν είναι ακριβώς μια προβλέψιμη υπόθεση. Ίσως τότε, ούτε οι άνθρωποι θα έπρεπε να είναι. Αργά ή γρήγορα, όλοι αντιμετωπίζουν αντιξοότητες. Η συνήθεια να επεκτείνουμε τη ζώνη άνεσής μας εξοπλίζει τους ανθρώπους να χειρίζονται την αλλαγή και την ασάφεια με περισσότερη ψυχραιμία, οδηγώντας σε ανθεκτικότητα.
- Μεγαλύτερη αυτό-αποτελεσματικότητα
Όπως υπογραμμίστηκε από τον Albert Bandura (1997), η αυτό-αποτελεσματικότητα είναι η πεποίθηση ότι μπορούμε να εκτελέσουμε τις απαραίτητες ενέργειες για την εξυπηρέτηση ενός στόχου. Οι στόχοι που οδηγούν σε υψηλότερη αυτό-αποτελεσματικότητα είναι συγκεκριμένοι, όχι πολύ δύσκολοι και βραχυπρόθεσμοι (Yailagh, Lloyd & Walsh, 2009).
Η έξοδος από τη ζώνη άνεσης σημαίνει μια φάση δοκιμής και λάθους, κατά την οποία τουλάχιστον κάποιο επίπεδο επιτυχίας είναι αναπόφευκτη. Η εμπειρία αυτής της επιτυχίας χτίζει την αυτο-αποτελεσματικότητά μας, με την πίστη στην ικανότητά μας να αρχίζει να αναπτύσσεται.
Όπως και άλλα οφέλη από την έξοδο από τη ζώνη άνεσης, αυτό πιθανότατα δεν θα συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη. Ωστόσο, η σωρευτική ανοδική σπείρα επιτευγμάτων και αυτοπεποίθησης μπορεί να γίνει ένα ισχυρό πλεονέκτημα για οποιονδήποτε.
4 συμβουλές για να υποστηρίξετε την έξοδο από τη ζώνη άνεσής σας:
Ακολουθούν τέσσερις χρήσιμες συμβουλές, για να υποστηρίξετε τον εαυτό σας να βγει έξω από τη ζώνη άνεσής του. Αυτές είναι ένας συνδυασμός από συμβουλές νοοτροπίας και πρακτικές οδηγίες για τον καθορισμό στόχων.
- Επαναπλαισίωση του στρες
Η κοινωνία τείνει να κατακρίνει διαρκώς κάθε είδος άγχους, ακόμα την ιδέα του «θετικού στρες» την αμφισβητεί. Το θετικό στρες παρέχει την ενέργεια, για να περάσει κανείς από μια δημόσια ομιλία, να πάει σε ένα ρομαντικό ραντεβού και ούτω καθεξής. Αυτά τα ερεθίσματα μπορούν να επαναπροσδιοριστούν ως συναρπαστικά, ωθώντας μας έξω από τη ζώνη άνεσης.
2. Κατανοήστε τη νευροπλαστικότητα
Ένα ουσιαστικό βήμα προς την εσωτερίκευση της νοοτροπίας ανάπτυξης είναι να αγκαλιάσουμε την έρευνα για τη νευροπλαστικότητα. Μόλις γίνει κατανοητό, χρειάζεται λιγότερο θάρρος, για να κάνετε την πρώτη κίνηση μακριά από την άνεση, επειδή η ίδια η αποτυχία γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι του ταξιδιού.
3. Θέστε προτεραιότητες
Το θέμα είναι να εντοπίσουμε τα σημεία συμφόρησης: τομείς της ζωής, όπου η υπερβολική άνεση κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Ενθαρρύνετε την επιλεκτικότητα στόχων στους πελάτες, ώστε να μπορούν να εστιάζουν αποτελεσματικά.
4. Μικρά βήματα
Είναι εντάξει να κάνετε μικρά, μεθοδικά βήματα, καθώς και μεγαλύτερα, πιο τολμηρά. Το να αφήσετε πίσω τη ζώνη άνεσης δεν σημαίνει ότι πρέπει να ρίξετε απερίσκεπτα προσοχή στον άνεμο. Κάθε βήμα μπροστά είναι πρόοδος.
7 τρόποι για να φύγετε από τη ζώνη άνεσής σας:
Έχοντας καλύψει το τι, γιατί και πώς να φύγετε από τη ζώνη άνεσής σας, ας καλύψουμε τώρα επτά τρόπους, με τους οποίους κάποιος μπορεί να προσπαθήσει να το κάνει.
1.Κάνετε τα καθημερινά πράγματα διαφορετικά
2.Επεκτείνετε τις επαγγελματικές σας δεξιότητες
3.Δοκιμάστε μια νέα δίαιτα
4.Περάστε τις προπονήσεις στο επόμενο επίπεδο
5.Γίνετε δημιουργικοί
6.Αμφισβητείστε τις πεποιθήσεις σας
7.Εξασκηθειτε στην ειλικρίνεια
Ακολουθούν αποσπάσματα που ενσωματώνουν πολλές από τις ιδέες που συζητήθηκαν.
Όλη η ανάπτυξη ξεκινά στο τέλος της ζώνης άνεσής σας. -Τόνι Ρόμπινς
Μπορείτε να αναπτυχθείτε μόνο εάν είστε πρόθυμοι να αισθάνεστε άβολα και άβολα όταν δοκιμάζετε κάτι νέο. -Μπράιαν Τρέισι
Η ζώνη άνεσής μου είναι σαν μια μικρή φούσκα γύρω μου, και την έχω σπρώξει προς διαφορετικές κατευθύνσεις και την έχω κάνει όλο και μεγαλύτερη μέχρι που αυτοί οι στόχοι που έμοιαζαν εντελώς τρελοί τελικά πέσουν στη σφαίρα του δυνατού. – Άλεξ Χόνολντ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 10 Ways To Step Out Of Your Comfort Zone And Overcome Your Fear, lifehack.org, διαθέσιμο εδώ
- How to get out of your comfort zone (in 6 simple steps), betterup.com, διαθέσιμο εδώ
