Της Ταξιαρχίας Κοζπή,
«Τι έδειξε η ιατροδικαστική έκθεση;», «Κακώσεις σε κεφάλι και θώρακα διαπίστωσε ο ιατροδικαστής», «Ζητήθηκε ιατροδικαστική εξέταση.» Σίγουρα κάποιο άτομο θα έχει συναντήσει αυτές τις εκφράσεις ψάχνοντας στο διαδίκτυο ή παρακολουθώντας την τηλεοπτική εκπομπή της κ. Αγγελικής Νικολούλη «Φως στο Τούνελ». Τι είναι, όμως, ο ιατροδικαστής και τι ακριβώς σημαίνει ιατροδικαστική έκθεση;
Ο ιατροδικαστής είναι ιατρός, όχι νομικός. Η Ιατροδικαστική αποτελεί ιατρική ειδικότητα, όπως είναι η ψυχιατρική! Η Ιατροδικαστική επιστήμη αντλεί μέσα διάγνωσης από όλους τους κλάδους της Ιατρικής, ενώ παράλληλα αξιοποιεί γνώσεις από τις θετικές επιστήμες, όπως τη Χημεία και τη Βιολογία, προκειμένου να τα διαθέσει στην υπηρεσία της Δικαιοσύνης για την ορθή απονομή της. «Iατρό-δικαστική», λοιπόν. Όπως γίνεται αντιληπτό, η Ιατρική εστιάζει στη φυσική ευημερία του ανθρώπου, η οποία συνεισφέρει στη συντήρηση και την εξέλιξη των κοινωνιών. Η ενέργεια των νόμων, οι οποίοι υπερασπίζονται την ευημερία των κοινωνιών, θεμελιώνονται από τη σχέση των φυσικών και ηθικών νόμων του «κοινωνικού ανθρώπου». Προκειμένου να εδραιώνεται η δικαιοσύνη, η ιατρική και η νομοθεσία χρειάζεται να βρίσκονται σε σχέση ισορροπίας εις το διηνεκές.
Ας δούμε, όμως, αναλυτικά ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο που απασχολεί τον ιατροδικαστή, καθώς και τη σταδιοδρομία που απαιτείται μέχρι την απόκτηση του προαναφερθέντος τίτλου. Ο ίδιος, ως ιατρός ορισμένος από τον θεσμό της Πολιτείας, καλείται να συνδράμει στο έργο της Δικαιοσύνης σε θέματα που άπτονται της ειδικότητάς του, όπως η εξακρίβωση των αιτιών ενός θανάτου, ο ξυλοδαρμός, ο βιασμός, το δάγκωμα από ζώο, ο τραυματισμός σε τροχαίο κ.ά. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι ο Ιατροδικαστής ασχολείται ιατρικά και με ανθρώπους που βρίσκονται στη ζωή.
Ο ιατροδικαστής σε κάθε περίπτωση οφείλει να συντάξει μία ιατροδικαστική έκθεση, παραθέτοντας γραπτώς τα αποτελέσματα της έρευνάς του, τα συμπεράσματά του και τις ενδείξεις σχετικά με το συμβάν που έχει κληθεί να μελετήσει. Η συγκεκριμένη έκθεση αποστέλλεται κάθε φορά στην εντολοδότρια Αρχή, όπως είναι η Αστυνομία, το Λιμενικό Σώμα, η Εισαγγελία και η Πυροσβεστική Υπηρεσία.
Υπάρχουν ποικίλες και διαφορετικές υποθέσεις θανάτων. Ο ιατροδικαστής, σε κάθε περίπτωση, συλλέγει και παρουσιάζει στοιχεία σχετικά με: α) την ταυτότητα του πτώματος (εφόσον είναι άγνωστη), β) τον χρόνο θανάτου και γ) την αιτία θανάτου. Μία χαρακτηριστική κατηγορία υποθέσεων θανάτου είναι η παρακάτω: «Ιατροδικαστική μεθοδολογία σε περιπτώσεις θανάτων που εμπλέκονται Ανακριτικές Αρχές». Αντιλαμβανόμαστε ότι εδώ ασχολείται ο ιατροδικαστής με υποθέσεις θανάτων, στους οποίους με οποιοδήποτε τρόπο εμπλέκονται οι Ανακριτικές Αρχές της Χώρας μας (Αστυνομία, Λιμενικό Σώμα, Πυροσβεστική Υπηρεσία ή Στρατιωτικές Αρχές). Στις προκείμενες περιστάσεις, η ιατροδικαστική διερεύνηση παρουσιάζει τα εξής τρία στάδια:
Στο πρώτο στάδιο, ο ιατροδικαστής προβαίνει στην αυτοψία του χώρου, η οποία αρχίζει αμέσως μετά τη φωτογράφιση από τους αρμόδιους υπαλλήλους του εκάστοτε Γραφείου Εγκληματολογικών Ερευνών της Αστυνομίας και πριν το πτώμα απομακρυνθεί από τον τόπο που βρέθηκε. Με τη λέξη αυτοψία ορίζεται η έγκαιρη άφιξη του ιατρού στον τόπο που εντοπίστηκε το πτώμα, με στόχο τη μελέτη της σχέσης εκείνου με τον περιβάλλοντα χώρο, με τρόπο ώστε να δύναται να συσχετιστούν μελλοντικά τα στοιχεία που θα συλλεχθούν με τα στοιχεία που θα προκύψουν από τις μεταγενέστερες διαδικασίες. Ο ιατροδικαστής είναι αυτός που θα αγγίξει πρώτος το πτώμα και θα το εξετάσει και αυτός που θα πιστοποιήσει τον θάνατο και θα προσδιορίσει κατά προσέγγιση τον χρόνο που πέρασε από τη στιγμή αυτού. Κατά την αυτοψία, στον ιατροδικαστή παρέχονται, επιπλέον, κατατοπιστικές πληροφορίες, αναφορικά με το περιστατικό από τους προανακριτικούς υπαλλήλους και από τους μάρτυρες, ενώ ο ίδιος λαμβάνει και υλικά, αντικείμενα, ουσίες ή φάρμακα που μπορεί να υπάρχουν στον χώρο και σχετίζονται με την αιτία θανάτου.
Στο δεύτερο στάδιο, λαμβάνουν χώρα οι διαδικασίες στον χώρο του νεκροτομείου και περιλαμβάνουν τη νεκροψία, τη νεκροτομή και τη λήψη δειγμάτων για τις εργαστηριακές εξετάσεις που θα ακολουθήσουν. Η νεκροψία αφορά την εξωτερική εξέταση του πτώματος, ενώ η νεκροτομή αφορά τη διάνοιξη των διάφορων σωματικών κοιλοτήτων (κεφαλή, θώρακος, κοιλιάς, συμπεριλαμβανομένων και άλλων λεπτομερειών) και την ενδελεχή μελέτη των ανευρισκόμενων οργάνων. Μετά το πέρας της νεκροτομής, συλλέγονται και άλλες πληροφορίες μέσω της διενέργειας άλλων εργαστηριακών εξετάσεων, όπως η ιστολογική- παθολογοανατομική εξέταση δειγμάτων από περιοχές τραύματος, η τοξικολογική ανάλυση βιολογικών υγρών, οι μικροβιολογικές εξετάσεις (αίματος, ούρων κλπ.) ή οποιαδήποτε άλλη εξέταση είναι δυνατόν να βοηθήσει στη διάγνωση.
Στο τρίτο στάδιο, πραγματοποιείται η σύνταξη της προαναφερθείσας ιατροδικαστικής έκθεσης και παράλληλα η υποβολή αυτής στις Ανακριτικές Αρχές, έτσι ώστε ο αρμόδιος Εισαγγελέας να λάβει αυτήν μαζί με την υπόλοιπη δικογραφία.
Ο ιατροδικαστής, ωστόσο, είναι αρμόδιος και για περιπτώσεις όπου το άτομο βρίσκεται εν ζωή και είτε έχει υποστεί σωματική βλάβη, είτε έχει κακοποιηθεί, είτε είναι τοξικοεξαρτημένο. Σε κάθε περίπτωση, ο ιατροδικαστής οφείλει να τιμά τον όρκο που έδωσε ως ιατρό, αλλά και να ακολουθεί το νομικό πλαίσιο, εξιχνιάζοντας εγκλήματα ή φυσικά γεγονότα (όπως ο φυσικός θάνατος), με γνώμονα την αλήθεια και την αμεροληψία.
Για να γίνει κάποιος ιατροδικαστής οφείλει να σπουδάσει Ιατρική (δηλαδή έξι έτη σπουδών). Στη συνέχεια, πρέπει να λάβει την ειδικότητα της Ιατροδικαστικής (πενταετής εκπαίδευση). Επομένως, προκειμένου κάποιος να γίνει Ιατροδικαστής, χρειάζεται να σπουδάσει Ιατρική, όχι Νομική.
Στην Ελλάδα, ένας ιατροδικαστής μπορεί να εργαστεί:
- Σε κάποιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα ως μέλος ΔΕΠ (Διδακτικό Ερευνητικό Προσωπικό). Με λίγα λόγια, ένας Ιατροδικαστής δύναται να εργαστεί ως Καθηγητής σε κάποιο από τα Ιατρικά Τμήματα της χώρας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο ίδιος υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας και ασκεί το λειτούργημα της Ιατροδικαστικής, έτσι ώστε να εκπαιδεύει νέους επιστήμονες (είτε φοιτητές Ιατρικής είτε Ιατρούς που ειδικεύονται στην Ιατροδικαστική) και να προάγει την έρευνα.
- Σε μία από τις Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες της χώρας. Με αυτόν τον τρόπο, ο ιατροδικαστής υπάγεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Ασκεί την Ιατροδικαστική διεκπεραιώνοντας περιστατικά. Δεν επιφορτίζεται ούτε με διδασκαλία, ούτε με έρευνα.
- Σε κάποιο νοσηλευτικό ίδρυμα. Στην προκειμένη περίπτωση, ο Ιατροδικαστής υπάγεται στο Υπουργείο Υγείας. Ασκεί την Ιατροδικαστική διεκπεραιώνοντας περιστατικά. Δεν επιφορτίζεται ούτε με διδασκαλία, ούτε με έρευνα.
- Στο ιδιωτικό του ιατρείο. Σε αυτήν την περίπτωση, ο ιατροδικαστής είναι αυτοαπασχολούμενος. Διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο και ασκεί την Ιατροδικαστική ενεργώντας ως τεχνικός σύμβουλος (του αναθέτουν δηλαδή την υπόθεση και παρέχει τις εξειδικευμένες γνώσεις του επί της υπόθεσης στο δικαστήριο).
Οι ιατροδικαστικές επιστήμες περιλαμβάνουν στις μέρες μας επιμέρους εξειδικευμένους επιστημονικούς κλάδους και ειδικότητες όπως η Θανατολογία, η Δικαστική Ανθρωπολογία, η Δικαστική Παθολογική Ανατομική, η Γενετική Ιατροδικαστική, η Δικαστική Οδοντολογία κ.ά., των οποίων η συνεισφορά στην εξέλιξη της Ιατροδικαστικής επιστήμης είναι υψίστης σημασίας για την αποκάλυψη της αλήθειας και την απονομή δικαιοσύνης επί εγκληματικών πράξεων.
Αυτό που συγκλονίζει ιδιαίτερα τους ανθρώπους που τυχαίνει να γνωρίσουν από κοντά κάποια/ον Ιατροδικαστή είναι το σθένος και η ψυχραιμία που την/τον διακατέχει, καθώς και η εξοικείωση που έχει με το ανθρώπινο σώμα, και κυρίως το νεκρό. Να σημειωθεί πως μία/ένας Ιατροδικαστής δεν περνάει όλη του την ζωή μελετώντας πτώματα, αλλά υπάρχουν υποθέσεις που αφορούν τραυματισμένους και κακοποιημένους ανθρώπους. Επιπρόσθετα, μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς του κάθε ατόμου, το μοιράζεται με τις Αρμόδιες Αρχές, τους συγγενείς των θυμάτων αλλά και με μάρτυρες. Συνοψίζοντας, η Ιατροδικαστική είναι ιδιαίτερα απαιτητικός κλάδος της ιατρικής, αποτελεί μία πρόκληση και δεν υπάρχει ο όρος ρουτίνα, καθώς ποτέ δε γνωρίζεις με τι μπορεί να έρθεις αντιμέτωπη/ος! Άλλωστε, αρκετοί από τους Ιατροδικαστές τονίζουν ότι «κανένα περιστατικό δεν είναι ίδιο με το άλλο».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παυλίδης Παύλος (2008), Στοιχεία Ιατρικού Δικαίου, Δεοντολογίας και Προβληματικής, Εκδόσεις Utopia.
- Ηλιάκης Κ., (1962), Ιατροδικαστική, Τόμος 1, Εκδόσεις Σπυρόπουλος, Αθήνα.
- Κουτσελίνη Α. (2002), Ιατροδικαστική, Εκδόσεις Παρισιανού, Αθήνα.
- Μιχαλοδημητράκης Μανώλης (2001), Ιατροδικαστική διερεύνηση του θανάτου, Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.
