Της Κωνσταντίνας Αργουδέλη,
Με τον όρο μικροχλωρίδα εννοούμε το σύνολο των μικροβίων στο σώμα μας. Συνήθως αναφερόμαστε στα βακτήρια, τα οποία αποτελούν την πλειονότητα αυτών των μικροβίων, ωστόσο περιλαμβάνονται και κάποιοι μύκητες, ιοί και πρωτόζωα. Βακτήρια υπάρχουν σε όλες τις περιοχές και τα συστήματα του σώματος που έρχονται σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, όπως το δέρμα, το αναπνευστικό, το αναπαραγωγικό και το γαστρεντερικό σύστημα. Θεωρείται ότι στο ανθρώπινο σώμα ζουν 100 τρισεκατομμύρια βακτήρια, το 80% των οποίων κατοικεί στο έντερό μας. Η μικροχλωρίδα του εντέρου αρχικά μεταβιβάζεται από τη μητέρα στο βρέφος και αναπτύσσεται πλήρως μέχρι το 1ο έτος της ζωής του. Επιπρόσθετα, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός πως η μικροχλωρίδα διαφέρει από άτομο σε άτομο, δίνοντας έτσι στον καθένα ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό, όπως και το δακτυλικό αποτύπωμα.
Μολονότι τα βακτήρια διαφέρουν πολύ από τα κύτταρα του ανθρώπου, κατορθώνουν να συμβιώνουν ομαλά με αυτά και να επιδρούν θετικά στην υγεία του. Αρχικά, συμβάλλουν στη σωστή ανάπτυξη του οργανισμού και την προσαρμογή του στο περιβάλλον. Συγχρόνως, προωθούν την πέψη και βοηθούν στην απορρόφηση θρεπτικών ουσιών. Ακόμα, συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ανταγωνίζονται τα επιβλαβή κύτταρα μέσω της διεκδίκησης θρεπτικού υλικού, του αποικισμού ή της έκκρισης ουσιών έναντι ξένων βακτηρίων.
Την πιθανή σχέση μεταξύ της εντερικής μικροχλωρίδας και εγκεφάλου έφερε στο φως μια έκτακτη κατάσταση στον τομέα της δημόσιας υγείας. Συγκεκριμένα, μετά από πλημμύρα στην πόλη Walkerton του Καναδά, την άνοιξη του 2000, το νερό μολύνθηκε από τα βακτήρια Escherichia coli και Campylobacter jejuni. Σε μελέτη που ακολούθησε, από τους 4.561 συμμετέχοντες που μολύνθηκαν, 1.166 άτομα διαγνώστηκαν με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (Irritable Bowel Syndrome – IBS). Σε αυτά τα άτομα βρέθηκε ότι το άγχος και η κατάθλιψη αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου για τη συνέχιση του συνδρόμου. Έτσι, οι επιστήμονες υποπτεύθηκαν πως τα βακτήρια που μόλυναν τα άτομα οφείλονταν για τις επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία.
Η επικοινωνία επιτυγχάνεται με τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου (gut-brain axis ή GBA). Ο άξονας αυτός αποτελεί αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ του κεντρικού και του εντερικού νευρικού συστήματος, που είναι τμήμα του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Μέσω αυτού, οι εντερικές περιφερικές λειτουργίες συνδέονται με τα γνωστικά και συναισθηματικά κέντρα του εγκεφάλου. Το εντερικό νευρικό σύστημα δέχεται πληροφορίες σχετικά με το ενδοαυλικό περιβάλλον και ρυθμίζει την αιματική ροή, καθώς και τη λειτουργία των επιθηλιακών κυττάρων του γαστρεντερικού σωλήνα. Επομένως, οι ουσίες που παράγονται από τα βακτήρια και εκκρίνονται στον αυλό μπορούν να επιδρούν σε αυτό. Τα βακτήρια έχουν την ικανότητα να συνθέτουν νευροενεργά μόρια σηματοδότησης, όπως η ακετυλοχολίνη, οι κατεχολαμίνες, το γ-αμινοβουτυρικό οξύ ή GABA, η ισταμίνη, η μελατονίνη, καθώς και η γνωστή σε όλους μας σεροτονίνη, η ορμόνη της καλής διάθεσης.
Η διαταραχή της μικροχλωρίδας έχει συσχετιστεί με διαταραχές στη διάθεση, καθώς και με ψυχιατρικά νοσήματα, όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια. Ταυτόχρονα, φαίνεται να συνδέεται με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και τον αυτισμό. Επιπρόσθετα, θεωρείται ότι η μικροχλωρίδα συμβάλλει στην παθογένεση της πολλαπλής σκλήρυνσης ή αλλιώς, της σκλήρυνσης κατά πλάκας και της οπτικής νευρομυελίτιδας. Τέλος, τα βακτήρια του εντέρου μας συσχετίζονται και με την παχυσαρκία.
Κατανοώντας τον πλήρη μηχανισμό επικοινωνίας μεταξύ της μικροχλωρίδας του εντέρου και του εγκεφάλου, είναι δυνατή η ανάπτυξη ψυχοβιοτικών, δηλαδή βακτηρίων που θα επιδρούν θετικά στη διάθεση και τις γνωστικές μας λειτουργίες. Ακόμα, θα μπορούμε να υιοθετήσουμε συνήθειες για να διατηρούμε υγιή τη μικροχλωρίδα του εντέρου μας, όπως η άσκηση, η υγιεινή διατροφή και η αποφυγή του στρες. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να εμπιστευτούμε το ένστικτό μας, ή αγγλιστί “trust our gut”.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gut Microbiota-brain Axis, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Gut-microbiota-brain axis and effect on neuropsychiatric disorders with suspected immune dysregulation, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- The Microbiota-Gut-Brain Axis, journals.physiology.org. Διαθέσιμο εδώ
- The infant microbiome development: mom matters, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
