Της Ισιδώρας Ανδρέου,
Με τον όρο «κόρη» στην αρχαιολογία εννοούμε κάθε μαρμάρινο, χάλκινο, ακόμα και ξύλινο αγαλματικό τύπο ή αγαλμάτιο (=μικρό άγαλμα) που απεικονίζει μια γυναικεία μορφή, ήτοι, μια γυναίκα. Εν προκειμένω, αναφερόμεθα σε μια πρώιμη κόρη που χρονολογείται στο 530 π.Χ. και πρόκειται για έναν ιδιαίτερο τύπο αγάλματος, μιας και η «Φρασίκλεια», όπως ονομάζεται, είναι η «Νύφη του Άδη» και θα εξηγήσουμε αμέσως γιατί. Η Κόρη Φρασίκλεια αποτελεί ένα περίτεχνο μαρμάρινο γλυπτό του 6ου αι. π.Χ. που λαξεύθηκε από τον γλύπτη Αριστίωνα τον Πάριο και απεικονίζει μια νεαρή, η οποία απεβίωσε λίγο πριν τον γάμο της. Πρόκειται για ένα γλυπτό με κιονόσχημο κάτω μέρος και περισσότερη λεπτομέρεια όσον αφορά τον ρουχισμό, που θα διερευνήσουμε και θα ερμηνεύσουμε παρακάτω.
Ως πρώιμο γλυπτό του 6ου αι. π.Χ. η Φρασίκλεια μάς εντυπωσιάζει, διότι πρόκειται για ένα μαρμάρινο άγαλμα ύψους 2.115μ. περίπου μέτρων, μαζί με τη βάση της και την πλίνθο στην οποία είναι τοποθετημένη, ενώ το θεμέλιο όπου πατά είναι 26 εκ. Ανευρέθη το 1972 στη Νεκρόπολη του Μυρρινούντος. Η Φρασίκλεια, επειδή απεβίωσε σε νεαρή ηλικία ως ανύπαντρη υπηρέτρια του Θεού, θεωρείται ως κορασίδα εις άπαντες τους αιώνες.
Στο δεξί της χέρι φέρει άνθος λωτού, ενώ στην κεφαλή της βλέπουμε τη νυφική στεφάνη, η οποία κοσμεί την πλούσια με βοστρύχους κόμη της.
Μέσα από τα δικά μου μάτια, η Κόρη Φρασίκλεια αποτελεί παράδειγμα ενανθρώπισης του πιο εύλογου φόβου της εποχής μας, τον φόβο του ειλικρινή έγγαμου βίου. Η Κόρη Φρασίκλεια πεθαίνει, και μαζί της πεθαίνει κάθε όνειρό της για την αγάπη. Στη σημερινή κοινωνία, παρατηρείται ένα φαινόμενο κατά το οποίο ιδίως οι νέοι φοβούνται και μακαρίζουν αποφεύγοντας το ενσυνείδητο ζευγάρωμα. Αρνούνται να δουν πως έχουν ανάγκη από την αληθινή επαφή και επιλέγουν την εύκολη λύση της εναλλαγής διαφορετικών συντρόφων. Μέσα από τα μάτια του γλύπτη και την «παγωμένη» έκφραση της Κόρης Φρασίκλειας, μεταφράζεται ο φόβος του ανεκπλήρωτου, ήτοι της ανεκπλήρωτης αγάπης, αυτής που εγκολπώνεται μέσα στα δεσμά του έγγαμου βίου.
Στη σημερινή κοινωνία, οι νέοι κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν ενδόμυχα την εν λόγω συνθήκη, μεγαλώνουν δίχως να νοικοκυρεύονται και οι νέες ιδίως γυναίκες βιώνουν τη δύνη του ανεξήγητου φόβου του να μείνουν «γεροντοκόρες». Και μιας και μιλάμε πάλι για τον γάμο, να επισημάνουμε πως μεγάλο και κρυφό όνειρο κάθε γυναίκας είναι να φορέσει νυφικό, παραμυθένια πλασμένο ή όπως η καθεμία μας το έχει φανταστεί…
Στην περίπτωση του αγάλματος της Φρασίκλειας, βλέπουμε ένα περίτεχνο «νυφικό» ποδήρη χιτώνα με πλούτο διακόσμησης από ρόδακες, σβάστικες και αστέρες. Το χρώμα του νυφικού της Κόρης ήταν κατακόκκινο, ο Αριστοτέλης το ονόμασε άνθος, και μιλάμε φυσικά για τη βαφή της πορφύρας, η οποία θεωρούνταν και βασιλική βαφή, ένα χρώμα ευγενές που συμβόλιζε τους Θεούς και τους Βασιλιάδες. Ο χιτώνας της φέρει άνθη και κάλυκες λωτού, δίνοντας, με την ιδιαίτερη διακόσμησή του, την εντύπωση μιας δαντέλας, όπως θα λέγαμε και σήμερα. Όσον αφορά την κόσμηση με το σχήμα της σβάστικας, η οποία στην αρχαία Ελλάδα επονομαζόταν τετρασκέλιον ή τετραγαμμάδιον, αποτελούσε την ουσία ή αλλιώς το σύμβολο του Πυθαγόρα, ο οποίος και την ονομάτισε τετρακτύς, ενώ ο αγκυλωτός σταυρός, όπως αλλιώς ονομάζεται, αποτελείται από δύο διπλά ενωμένα ελληνικά γράμματα «Γ» και ζωγραφίζονταν πάνω στο σώμα των αρχαίων Ελληνίδων Ιέριων.
Στη μέση της φέρει ζώνη διακοσμημένη, στα πόδια της φορά σανδάλια, με το δεξί χέρι πιάνει τον χιτώνα της στο ύψος του μηρού, ενώ στο αριστερό χέρι της κρατάει μπροστά στο στήθος ένα κλειστό μπουμπούκι λωτού. Η περίτεχνη κόμη της από βόστρυχους, οι οποίοι την καλύπτουν μέχρι τον ώμο της, είναι στεφανωμένη με υψηλό στέμμα από λωτούς και λουλούδια. Φυσικά, ως νύφη φέρει και πολλά κοσμήματα, όπως περιδέραιο, ενώ τα αυτιά της είναι διακοσμημένα με σκουλαρίκια και στους καρπούς αμφοτέρων των καρπών της υπάρχει από ένα βραχιόλι.
Η κόρη Φρασίκλεια θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε σύγχρονη νύφη από κάθε άποψη, αφού τόσο το νυφικό της όσο και η κόμη της μάς δίνουν την εικόνα μιας γυναίκας που παντρεύεται στη σημερινή εποχή.
Ο φόβος του ανεκπλήρωτου, λοιπόν, συνοψίζεται στην κατά τα άλλα ψυχρή έκφραση της κόρης Φρασίκλειας, ενώ ως επίλογο δεν θα μπορούσα να μην χρησιμοποιήσω τα όσα ο ίδιος ο γλύπτης λάξευσε στη βάση του αγάλματος:
σε̑μα Φρασικλείας
κόρε κεκλέσομαι
αἰεί, ἀντὶ γάμο
παρὰ θεο̑ν τοῦτο
λαχο̑σ’ ὄνομα
δηλαδή: «Μνήμα της Φρασίκλειας. Θα καλούμαι για πάντα κόρη αφού οι Θεοί αντί για γάμο μου όρισαν αυτό το όνομα. Με έφτιαξε ο Αριστίων ο Πάριος».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κόρη Φρασίκλεια, odysseus.culture.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ρόδακες, σβάστικες και λωτοί στο μνήμα της Φρασίκλειας, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ.
