Βαγγέλης Παπαθανασίου: Ο συνθέτης του σύμπαντος και το ξεχωριστό του έργο

Της Μαρίας Κελεπούρη,

Με ανακοίνωση του δικηγορικού γραφείου του Βαγγέλη Παπαθανασίου έγινε γνωστό πως ο διεθνούς φήμης συνθέτης απεβίωσε το βράδυ της Τρίτης 17 Μαΐου σε νοσοκομείο της Γαλλίας λόγω κορωνοϊού. Χαιρετώντας τον επίγειο κόσμο στα 79 του έτη, άφησε πίσω του μια μνημειώδη μουσική κληρονομιά που κατάφερε να ταξιδέψει πέρα από τα σύνορα της γης.

Γεννημένος στην Αγριά Βόλου, στις 29 Μαρτίου 1943, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ξεκίνησε να συνθέτει από πολύ μικρή ηλικία και με προτροπή των γονιών του ακολούθησε σπουδές όχι μόνο στην κλασική μουσική, αλλά και σε άλλα καλλιτεχνικά πεδία, όπως στη ζωγραφική και τη σκηνοθεσία στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Η τελευταία του επιλογή πιθανόν προοικονομεί τη μετέπειτα ενασχόλησή του με τις μουσικές ενδύσεις κινηματογραφικών ταινιών και μας κάνει να υποθέτουμε πως ο συνδυασμός των σκηνοθετικών γνώσεων με το μουσικό ταλέντο ήταν η αιτία δημιουργίας τόσο παραστατικών συνθέσεων που κατάφερναν να συμπορευτούν με τα μηνύματα των ταινιών και, ταυτόχρονα, να εντείνουν τα συναισθήματα των θεατών-ακροατών.

Ως νεαρός συνθέτης μετακόμισε το 1968 στο Παρίσι, όπου παρέα με τον Ντέμη Ρούσο, τον Λουκά Σιδερά και τον Αργύρη Κουλούρη, δημιούργησαν το μουσικό συγκρότημα Aphrodite’s Child. Αργότερα, ο ίδιος, βρισκόμενος στο Λονδίνο, κυκλοφόρησε την πρώτη του συλλογή με τίτλο “Heaven and Hell” (1975). Αυτή η progressive rock νεανική μπάντα δεν περιόρισε, σε καμία περίπτωση, τους μουσικούς του ορίζοντες, εφόσον μόλις λίγα χρόνια μετά, έλαβε χώρα η σύμπραξή του με την ηθοποιό Ειρήνη Παππά σε δύο άλμπουμ, τα οποία περιλάμβαναν παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια.

Ο ευρύτερα γνωστός ως Vangelis άφησε την αγάπη του για το ανεξερεύνητο διάστημα να αναδυθεί μέσα από τη μουσική, στοιχείο που κατέστησε πολλές από τις συνθέσεις του ως επιλογές διαστημικών αποστολών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο του «Μυθωδία», το οποίο η NASA επέλεξε ως την επίσημη μουσική για την αποστολή «2001 Οδύσσεια στον Άρη». Μια μουσική σύνθεση που εναποθέτει το μυστήριο και την αρχαιοελληνική βαρύτητα του μύθου σε μια ωδή που τον εξυψώνει. Ο δίσκος, που στην πρώτη του παρουσίαση στο Ηρώδειο το καλοκαίρι του 1993, έφερε τον τίτλο «Μυθολογία», κυκλοφόρησε στις 24 Οκτωβρίου 2001, με την προσθήκη δύο ακόμα ωδών, όταν η NASA έθεσε το διαστημικό σκάφος 2001 Mars Odyssey στην τροχιά του Άρη. Μια χρονική ταύτιση που πέρασε στην τροχιά της Ιστορίας.

Η μουσική του «ένδυσε» πολλές διαστημικές εξερευνήσεις προσδίδοντας σε αυτές ένα συγκινησιακό περίβλημα για τις «μυθικές» δυνατότητες του ανθρώπινου όντος και αποδεικνύοντας τη μεγαλειώδη έμπνευση του καλλιτέχνη, ως δημιούργημα της αλληλεπίδρασής του με το άγνωστο του σύμπαντος.

Η μουσική του παρουσία στον χώρο του κινηματογράφου ανταμείφθηκε εξίσου, εφόσον η σύνθεσή του για την ταινία του Χιου Χάντσον «Οι δρόμοι της φωτιάς» (1981), δεν του χάρισε μόνο το Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής, αλλά και μία θέση ανάμεσα στα πιο αναγνωρισμένα soundtrack ταινιών παγκοσμίως. Στη συνέχεια, ακολούθησαν κι άλλες συνεργασίες, ανάμεσα στις οποίες η μουσική επένδυση του “Blade Runner” (1982), το «1492: Χριστόφορος Κολόμβος» (1992) του Ρίντλεϊ Σκοτ, αλλά και στις ταινίες του Έλληνα σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή, «Καβάφης» (1996) και «Ελ Γκρέκο» (2007).

Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ξεχωρίζει για την πρωτοποριακή του συμβολή, εφόσον παρήγαγε ένα είδος ηλεκτρονικής μουσικής που κατορθώνει να δονήσει τις παραδοσιακές ρίζες και να τις αναγάγει σε ένα ποιητικό «ύφασμα» που ενισχύει τη θεϊκή αύρα του μουσικού του έργου. Η παγκόσμια απήχησή του και η διαπολιτισμική του υπόσταση τον καθιστoύν οικουμενικό, ενώ η μουσική του διαχύθηκε σε διαστημικές διαστάσεις και στο χάος του σύμπαντος.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου γράφει για εκείνον πως «συνέλαβε στο έργο του το θρόισμα του σύγχρονου κόσμου και τη χροιά του συμπαντικού ψιθύρου». Και ίσως αυτή την απόσταση ο ίδιος θέλησε να τονίσει και να εκφράσει με τις νότες. Την απόσταση ανάμεσα στο αισθητό και σε αυτό που είναι πέρα από τη λογική. Με απόφαση της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης, από το 1995 ο Αστεροειδής της Κύριας Ζώνης 6354 φέρει το όνομα 6354 Vangelis! Έτσι, ο ίδιος αναμφισβήτητα θα μείνει στη διαχρονία του σύμπαντος και στην επίγεια Ιστορία.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Βαγγέλης Παπαθανασίου: Ο ιδιοφυής συνθέτης που ύμνησε το διάστημα κι έδωσε σε έναν αστεροειδή το όνομά του, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ.
• Πέθανε ο σπουδαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ.
• Βαγγέλης Παπαθανασίου: «Η μουσική είναι η άυλος υλοποίηση του θείου», protagon.gr, διαθέσιμο εδώ.
• Σακελλαροπούλου για Βαγγέλη Παπαθανασίου: Έβαλε τη σφραγίδα της μεγαλοφυΐας του σε όλο το μουσικό φάσμα, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ.