Της Σοφίας Πεχλιβανίδου,
Πηγαίνω συχνά στο θέατρο. Πιστεύω ότι το θέατρο διαμορφώνει χαρακτήρες και διευρύνει τους ορίζοντες εκείνων που όντως πηγαίνουν για να μάθουν κάτι, να μάθουν κάτι για τον κόσμο, την τέχνη, τον εαυτό τους. Στόχος του θεάτρου ως τέχνη είναι να ασκεί επιρροή και το πετυχαίνει. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένες παραστάσεις που σε σημαδεύουν, σε αγγίζουν με τέτοιον τρόπο και σε τέτοιον βαθμό, που μοιάζει σαν να σου κόβεται για λίγο η αναπνοή και να παρατηρείς τον εαυτό σου από απόσταση. Αυτό συνέβη με τα «Ερωτευμένα άλογα».
Είδα τυχαία την αφίσα της παράστασης έξω από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Δεν είχα χρόνο να πάω. Την επόμενη μέρα μια φίλη μου έκανε μια ανάρτηση στα social media για το πόσο της άρεσε η παράσταση. Δεν προλάβαινα. Άλλωστε, πού θα έβρισκα εισιτήρια και παρέα για να πάω τελευταία στιγμή; Βρέθηκα ξανά στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, είδα ξανά την αφίσα. Έπρεπε να πάω. Βρήκα ένα από τα τελευταία εισιτήρια που είχαν μείνει — αφού η παράσταση ήταν sold out όλες τις ημέρες που ανέβαινε στη Μονή Λαζαριστών — και αποφάσισα να πάω μόνη μου. Μια κυρία που καθόταν δίπλα μου με ρώτησε αν έχω χαρτομάντηλα και μου είπε ότι βλέπει την παράσταση για τρίτη φορά. Δεν είχα χαρτομάντηλα, όμως, η κυρία δίπλα μού είπε ότι σίγουρα θα τα χρειαστώ. Είχε δίκιο.
Η παράσταση διαρκούσε περίπου δύο ώρες. Και, πράγματι, μέσα σε αυτές τις ώρες οι σκέψεις και οι λέξεις των ηθοποιών ήταν εκείνες που μου έφεραν τον προβληματισμό και τα δάκρυα από πολύ νωρίς. Τα «Ερωτευμένα Άλογα», σε σκηνοθεσία της Ελένης Ευθυμίου, ανέβηκαν για πρώτη φορά στο θέατρο το 2018 από την ομάδα «Εν δυνάμει» και φέτος επανήλθαν μετά από την επιτυχία που γνώρισε το έργο σε όλη την Ελλάδα, με τη στήριξη του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, στη Θεσσαλονίκη για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων.
Στην ομάδα «Εν δυνάμει» ανήκουν άτομα με αναπηρία και μη. Με γνώμονα την ισότητα ως προς τις ευκαιρίες και τη μεταχείριση κάθε πλάσματος του κόσμου, δημιούργησαν μια παράσταση για τον έρωτα σε όλες του τις εκφάνσεις. Μιλούν για τον έρωτα όπως τον νιώθει ο καθένας και η καθεμία, ανεξαρτήτως φύλου, νοητικής ωριμότητας, σωματικής κατάστασης ή εμφάνισης. Μιλούν για τον έρωτα όπως τον βιώνουν και μιλούν χωρίς φόβο, παρότι ποτέ κανείς δεν τους έμαθε πώς να ερωτεύονται, τι πρέπει να λένε, πώς πρέπει να νιώθουν.
Η σκηνοθέτης της παράστασης, Ελένη Ευθυμίου, επισημαίνει σε κείμενό της ότι «μας έμαθαν πώς να τρώμε, πώς να μιλάμε, πώς να κινούμαστε και κανείς δεν μας έμαθε πώς να ερωτευόμαστε». Και έχει δίκιο. Η παρατήρησή της θα μπορούσε να αφορά μόνο στα άτομα με αναπηρία, όμως, μας αφορά όλους, ανάπηρους και δυνάμει ανάπηρους. Αν το σκεφτούμε καλά, όλοι μας είμαστε ανάπηροι στον έρωτα, τη μεγαλύτερη φυσική μας ανάγκη, τη μεγαλύτερη ορμή του σώματός μας, η οποία συνίσταται στην ανακάλυψη του άλλου σώματος μαζί με το δικό μας. Μεγαλώνουμε σε μια κοινωνία σεμνότυφη αλλά όχι σεμνή, που μας μαθαίνει να ντρεπόμαστε για όσα νιώθουμε για τον άνθρωπο δίπλα μας, να μην είμαστε σε θέση να το εκφράσουμε και, αν το κάνουμε, να μας θυμίζει πως δεν πρέπει, δεν είναι σωστό, δεν είναι ηθικό, είναι πονηρό και δεν γίνεται να μιλάμε για τον έρωτα και την ανάγκη μας να τον ζήσουμε συνέχεια.
Όμως, μπορούμε να πάμε ενάντια στη φύση; Αλήθεια, ποιος το κατάφερε; Ποιος κοινός θνητός μπόρεσε ποτέ να τιθασεύσει νου και σώμα, ώστε να αποφύγει τον πόθο; Θα ήταν παράλογο να συμβεί. Ο έρωτας, λοιπόν, αφορά τους πάντες, ανάπηρους ή μη ή δυνάμει ανάπηρους. Μιλάμε για τον έρωτα, γιατί έτσι είμαστε δημιουργημένοι να κάνουμε, παρότι γεννηθήκαμε σε μια κοινωνία που μας απαγορεύει να το κάνουμε. Αυτό είναι που θυμίζει εκκωφαντικά η παράσταση στον θεατή: μένουμε μόνοι πηγαίνοντας ενάντια στη φύση μας που θέλει να ερωτευτεί και να αφεθεί σε αυτό.
Σκεφτείτε, βέβαια, πόσο χειρότερη γίνεται η μοναξιά για τα ανάπηρα άτομα. Στην περίπτωσή τους, ο κοινωνικός στιγματισμός της αναπηρίας και η πεποίθηση ότι δεν δικαιούνται να ερωτευτούν και να γνωρίσουν το σώμα τους είναι τόσο έντονα, που καταλήγει να θεωρείται θέσφατο ότι δεν έχουν καν ορμές, δεν πρέπει να έχουν, δεν αξίζουν να έχουν. Σκληρό; Απάνθρωπο; Συμβαίνει όπως και να έχει.
Η κοινωνική ηθική είναι εκείνη που θέτει τους περιορισμούς στον έρωτα, στην έλξη, στην έκφραση του συναισθήματος και, τελικά, ανάπηροι ή μη, γινόμαστε όλοι συναισθηματικά ανάπηροι σε μονά κρεβάτια, από φόβο μήπως ξεφύγουμε από τα όρια του κοινωνικά αποδεκτού. Αντί να είναι ο έρωτας ο κοινωνικά αποδεκτός, είναι η στρέβλωση, η ανημποριά του να δείξεις στον άνθρωπο που ποθείς όσα νιώθεις, η ντροπή για το σώμα και τις ορέξεις του. Και τότε είναι που όλη η ζωή μοιάζει αμαρτία, ο έρωτας γίνεται ο απαγορευμένος καρπός, γίνεται το δέντρο της αμαρτίας που υπήρχε στο σκηνικό της παράστασης με ρίζες βαθιά στη γη και ο άνθρωπος εγκλωβίζεται σε αυτό που του έμαθαν να μην ζει και μένει μόνος.
Λίγες φορές μου έχει τύχει να φύγω από το θέατρο κλαίγοντας. Αυτή η φορά ήταν μία εκ των λίγων που φεύγοντας από το θέατρο, όχι απλώς έκλαιγα, αλλά δεν μπορούσα να σταματήσω το μυαλό μου από το να σκέφτεται πόσο λάθος έχουμε μάθει να ζούμε, επειδή κάποιος, κάποτε, αποφάσισε ότι ο έρωτας έχει όρια και τα έθεσε με τέτοιον τρόπο, ώστε ακόμη και αυτή, η πιο φυσιολογική ορμή του σώματος, να έχει περιορισμούς και κουτάκια. Σκεφτόμουν και έκλαιγα, έκλαιγα και σκεφτόμουν ότι η κοινωνία στην οποία γεννήθηκα, ζω, μεγαλώνω και ερωτεύομαι δεν μου έμαθε ποτέ τον τρόπο να ερωτεύομαι σωστά, ώστε να είμαι πραγματικά ευτυχισμένη.
Στο τέλος της παράστασης, το δέντρο της αμαρτίας, του απαγορευμένου καρπού, ξεριζώθηκε. Για εμένα, λοιπόν, η νίκη αυτής της ομάδας των ανάπηρων και μη καλλιτεχνών έγκειται ακριβώς σε αυτό το σημείο: στο ξερίζωμα του δέντρου που μας κρατάει δεμένους από καταβολής κόσμου σε μια επίπλαστη ηθική που απλώς κρύβει το πρόβλημα κι εκείνο ριζώνει βαθύτερα. Θα μιλάμε για τον έρωτα, θα μιλάμε για τη φύση μας, θα μιλάμε για το σώμα μας. Θα μιλάμε, γιατί αυτή είναι η ανάγκη μας κάθε μέρα, σε κάθε κύτταρο του κορμιού μας, ανάπηρου ή μη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Ερωτευμένα Άλογα», ticketservices.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Ερωτευμένα Άλογα»: Μία παράσταση για την προσβασιμότητα στον έρωτα, philenews.com, διαθέσιμο εδώ
- Μονή Λαζαριστών: Συγκινητική πρεμιέρα για τα «Ερωτευμένα Άλογα», voria.gr, διαθέσιμο εδώ
